عابدۋل حاكىم ومارۇلىنان ءبىر عيبرات

3010
Adyrna.kz Telegram

اتادان جاقسى ۇل تۋسا،
ەلىنىڭ تۋى بولادى. 
اتادان جامان ۇل تۋسا، 
ەلىنىڭ سورى بولادى.

(قازىبەك بي)

حالىقتىڭ ارقاسىنا باتقان قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردە مويىماي قارا ەلىنىڭ قامىن جەگەن، ۇلتىنىڭ بولاشاعىن ويلاعان، قايرات-جىگەر تانىتىپ   قايراتكەرلىك تانىتقان ەر-ازاماتتار از بولمادى. بۇگىندە قازاق قوعامى، ونىڭ ىشىندە جاستار قاۋىمى سول ازاماتتاردىڭ قىزمەتىنەن حاباردار بولۋعا ءتيىستى. سانالى ۇرپاق تاربيەسىنە جارار تاريحتان الار عيبرات مول. سول سەبەپتى دە قازىرگى تاڭدا تاريحىمىزدى جاڭعىرتۋ، ارتىنان وشپەس ءىز قالدىرعان الىپ تۇلعالارىمىزدىڭ ءومىر جولى مەن زور ەڭبەكتەرىن كوپشىلىككە ناسيحاتتاۋ شارالارى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولعا الىنىپ، سوڭعى ون جىلدا قارقىندى تۇردە وتكىزىلىپ جاتىر.

وتان تاريحىندا وزىندىك ورنى بار كەڭەستىك كەزەڭنىڭ اقتاڭداقتارى مەن قارا داقتارى ءالى دە اشىلا قويماعان كەزەڭ. حالىقتىڭ رۋحاني كوسەمدەرى، ءدىندارلارى كۇستالانعان، ءدىن قورلانعان سول ءبىر كەزەڭدە قازاق حالقىن يماندىلىققا شاقىرىپ، اقيقات جولىندا ادال ەڭبەك ەتكەن ءدىندار ازاماتتىڭ ءبىرى – حاكىم ومارۇلى بولدى. بۇل ازاماتتىڭ اتقارعان ەڭبەگىن كەيىنگى ۇرپاققا تانىستىرۋ مىندەتىمىز دەپ بىلەمىز. ولاي دەيتىنىمىز، «عىلىم ورداسى» رمك سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مۇراجايى قورىندا حاكىم ومارۇلىنىڭ ونعا جۋىق قولجازباسى ساقتاۋلى. 2013 جىلى «عىلىم ورداسى»  باسپاحاناسىندا «اقيقات جولىندا» دەپ اتالاتىن حاكىم ومارۇلىنىڭ ءومىر جولىنا ارنالعان كىتاپ جارىق كوردى. ەل اۋزىندا حاكىم-حازىرەت اتانعان ومارۇلىنىڭ وسى كىتاپتان الىنعان ءومىربايانى مەن مۇراجاي قورىنداعى حح ع. 50-70 جىلدارىندا جازىلعان قولجازبالارىنان كەيبىر اڭگىمەلەرىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

حاكىم-حازىرەت ومارۇلى 1906 جىلى بۋرابايدىڭ باۋرايىندا اتاسى قوسداۋلەتتىڭ اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. اتاسى رەسەي پاتشالىعىنىڭ رەسمي رۇقساتىمەن مەدرەسە سالدىرعان. سول مەدرەسەدە اۋىلدان 100-150 شاقىرىمداعى كەندىرلى دەگەن جەردەن قاۋمەت، ەسبول، جاقىپ دەگەن كىسىلەر، سونىمەن قاتار جاس بالالار ساۋات اشىپ، تاربيەلەنەدى. كەيىن جاقىپ وسىندا تۇراقتاپ، القوجا، مۇقاش دەگەن ەكى بالاسىن دا وقىتتى. مۇندا قوسداۋلەتتىڭ ىسقاق، ومار، مۇحاممەد، احمەتجان دەگەن ءتورت بالاسى دا وقىدى. ۇلكەن بالاسى، سول مەدرەسەنىڭ العاشقى تۇلەگى – احمەتجان مىسىردا دارىگەرلىك وقۋىن ءبىتىرىپ كەلگەن سوڭ،  اكەسىنىڭ مەدرەسەسىندە 1905 جىلدان ءجاديت وقۋىن ۇيىمداستىردى.

ال قوسداۋلەتتىڭ ەكىنشى بالاسى – ومار (ول دا سول مەدرەسەدە وقىعان) 1908-1909 جىلدان باستاپ كوكشەتاۋ ۋەزىنىڭ وقۋ ورنىن باسقاراتىن مەكەمەگە بارىپ، ورىسشا وقىتۋعا رۇقسات الىپ، ورىس ءتىلىنىڭ مۇعالىمىن الدىرىپ، ءوزىنىڭ  جانە ماڭايداعى اۋىلداردىڭ بالالارىن ورىسشا وقىتقان.

اكەسى ومار-قاجى 1922 جىلى ناقاق جالا جابىلىپ، ەشبىر تەكسەرۋسىز كىسى قولىنان قازا تاپقان. وسى قاندى وقيعادان كەيىن ەل قورقىپ، جان-جاققا بىتىراي باستادى. بەس اعايىندى حاكىم شەشەسىن الىپ، ومبى وبلىسىنداعى ەسىلكولدە قۇرمانباي، سالىق دەگەن ناعاشىلارىن پانالايدى. اشارشىلىق جىلدارى بارماعان جەرى، باسپاعان تاۋى قالمايدى. حاباروۆسك، قاراعاندى قالالارىنا كوشىپ، «حالىق جاۋى» بالالارىنىڭ قيىنشىلىقتارىن باستان كەشەدى. ۇزاق جىل اۋا كوشىپ ءجۇرىپ، 1935 جىلى سەمەيگە كەلىپ تۇراقتايدى. وماردىڭ بالالارى جاسىنان ارابشا دا، ورىسشا دا وقىعان، ازدى-كوپتى ءبىلىم العان، ساۋاتتى، ءارى ونەرپاز بولادى. سەمەيگە كەلگەننەن كەيىن اعاسى - عازەز، ءىنىسى - امەن گەولوگيا-بارلاۋ ەكسپەديتسياسىنا قىزمەتكە ورنالاسادى. ەكى ءىنىسى - ميحات پەن حاليت گەولوگيا تەحنيكۋمىنا وقۋعا تۇسەدى. حاكىم ەتىكشى بولىپ ارتەلگە ورنالاسادى.

ءبارى ۇيلەنىپ، بالالى-شاعالى بولىپ، 17 جان ءبىر شاڭىراقتا ەندى ەسىن جيناعان كەزدە 1941 جىلى سوعىس باستالادى. عازەز، امەن، ميحات گەولوگ بولعاندىقتان «برون»-مەن اسكەرگە شاقىرتىلمايدى. ال حاكىم مەن حاليت ۇلى وتان سوعىسىنا اتتانادى. ەتىگىمەن قان كەشىپ ءجۇرىپ فاشيستتەردەن وتانىن قورعايدى. جان الىپ، جان بەرىسىپ جۇرگەندە تالاي جاراقاتتار الادى. اسىرەسە، 1944 جىلى اۋىر جاراقات الىپ، مايدانعا ابدەن وڭالعاسىن شاقىرىلاتىن بولىپ، ەلگە ورالادى.

ۇلى وتان سوعىسى كەزىندە كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ دىنگە دەگەن كوزقاراسى ءبىرتالاي وزگەرەدى. حالىقتىڭ جەڭىسكە دەگەن ءۇمىتىن وياتاتىن، يمانىن ورنىقتىراتىن ءدىني قۇلشىلىق ورىندارىن قايتا جانداندىرا باستايدى. سول كەزدە 1943 ج. ورتالىق ازيا جانە قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى قۇرىلادى. سول ءدىني باسقارمانىڭ باسشىلىعىمەن قازاقستاننىڭ جەر-جەرلەرىندە مەشىتتەر اشىلىپ، ەلدىڭ ءدىني سەنىمىن، جەڭىسكە دەگەن ءۇمىتىن وياتۋعا، سول ءۇشىن  ءمىناجات ەتۋگە  جۇمىس ىستەيدى. حاكىم وماروۆ ءدىني ءبىلىمى جوعارى بولعاندىقتان قازاقستان قازياتىنىڭ باس قازيى – شامسۋتدينوۆ ابدىعاففار ۇسىنىسىمەن 1948 جىلى سەمەي قالاسىنىڭ مەشىتىنە يمام بولىپ سايلانادى. بىلىمدىلىگىن، بىلىكتىلىگىن، ادالدىعىن بايقاعان ورتا ازيا جانە قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ ءدىني باسقارماسىنىڭ (واجقمدب) ءمۇفتيى – زياددين باباحانوۆ حاكىم-حازىرەتتى اتالعان باسقارمانىڭ تۇراقتى مۇشەسى قىلىپ تاعايىندايدى. حاكىم-حازىرەت قازاقستان بويىنشا مەشىتتەر جۇمىسىن باقىلايتىن رەۆيزيا كوميتەتىنىڭ توراعاسى بولىپ سايلاندى. وسى ەكى قىزمەتتى 26 جىل بويى ابىرويمەن اتقاردى.

حاكىم-حازىرەت قوعامدىق قىزمەتتەرگە دە بەلسەنە ارالاسادى. اسىرەسە، بەيبىتشىلىك قورعاۋدىڭ بۇكىلالەمدىك قوزعالىسىنا اتسالىسقان ەڭبەگى زور. قازاق كسر ۇكىمەتى شىعىس ەلدەرىنەن كەلەتىن دەلەگاتتاردى كۇتىپ الۋ، شىعارىپ سالۋ كەزىندە حاكىمدى سەمەيدەن ارنايى الماتىعا شاقىرتىپ الدىرىپ وتىرعان. قازاقستان اتىنان دا ينديا، ليۆان، فرانتسيا ت.ب. بىرنەشە شەت ەلدەرگە وكىل رەتىندە بارعان.

ۇلى وتان سوعىسى اياقتالعاننان كەيىن كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ دىنگە دەگەن كوزقاراسى وزگەرە باستايدى. ءدىن بۇرىنعى زاماننىڭ سارقىنشاعى رەتىندە سيپاتتالىپ، اتەيستىك تانىم ۇستەمدىككە يە بولادى. «ءدىن - اپيىن» دەگەن ۇرانمەن ءدىن قارالانادى. باق بەتتەرىندە دىنگە كارسى ايتىلعان كەرىتارتپا، جالاڭ پىكىرلەرگە ورىن بەرگەن ماقالالار ءجيى باسىلادى. ءدىندى قارالاۋ كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيتىن وزەكتى ماسەلە بولادى. قوعامدىق پىكىر تالاس مايدانىنا اينالادى. حاكىم-حازىرەت بۇنداي كەرى ۇردىسكە بەي-جاي قاراي المايدى. باق بەتىندە جارىق كورگەن تەرىس پىكىردى ماقالاعا، قولما-قول تەرىستىگىن دالەلدەپ جاۋاپ ماقالا جازىپ وتىرادى. اتا ءدىنىمىزدىڭ بولاشاعىنا الاڭداعان حاكىم اتەيستتەرمەن قالام مايدانىندا جالعىز كۇرەسەدى.

جالا جابۋدان اقتالىپ شىعۋ قيىن ەكەنى ءمالىم. يسلام ءدىنىن اقتاپ الۋعا، ودان قالدى ناسيحاتتاۋ ءۇشىن ارينە ارابشا وقىعان عىلىمدار بولۋ كەرەك ەدى. كەڭەس ۇكىمەتى بيلىگىنىڭ تۇسىندا ءدىني قىزمەتكە ەكىنىڭ ءبىرى بارا بەرمەيتىن جانە ءدىني وقۋدان دا جاستار باس تارتاتىن. ورتا ازيادا جالعىز بۋحاراداعى «مير اراب» مەدرەسەسىنەن باسقا ءدىني ساۋات اشۋ ورنى بولعان جوق. سول مەدرەسەدە حاكىم-حازىرەت مەملەكەتتىك ەمتيحان كوميسسياسىنىڭ تۇراقتى مۇشەسى بولاتىن.          قارايىپ قالماۋ ءۇشىن ءوزىن-ءوزى قايراپ وتىراتىن حازىرەت عىلىم سالاسىندا ازدى-كوپتى قالام  تارتتى. ول اراب، پارسى، كونە تۇرىك تىلدەرىن بىلگەندىكتەن كونە كىتاپتاعى ءبىلىمدى جيناقتاۋعا تىرىستى. وقىعان-بىلگەنىن اق قاعازدىڭ بەتىنە تۇرتە بەردى، تۇرتە بەردى. بىرنەشە حالىقارالىق كونفەرەنتسيالارعا قاتىسىپ، باياندامالار جاسادى. عالىم حاكىم-حازىرەت 26 جىلدىڭ ىشىندە جۇما، ايت نامازدارى، قادىر ءتۇنى، ءماۋلىت كۇندەرىنە ارناپ جازعان ۋاعىز-ناسيحاتتارىن، دىندارلارعا وتە مۇقتاج سانالعان ماڭىزدى زەرتتەۋلەردى بىرنەشە تىلدە جازىپ قالدىرعان.

تاشكەنت قالاسىندا 1974 جىلى تامىز ايىنىڭ ورتاسىندا وتەتىن ايگىلى يمام - ءال- بۋحاريدىڭ 1200-جىلدىق مەرەي تويىنا ارنالعان حالىقارالىق كونفەرەنتسياسىنا ز.باباحانوۆتىڭ سۇراۋىمەن حاكىم-حازىرەت بايانداما دايىندايدى. وكىنىشكە وراي سول جىلى دەنساۋلىعى سىر بەرىپ، (اللانىڭ ءامىرى سولاي بولعان شىعار) 2 تامىزدا قايتىس بولدى. وسى كونفەرەنتسيادا بۇكىل مۇسىلمان الەمىنەن جينالعان قاۋىم، ەۆروپا، ازيا، افريكادان كەلىپ جينالعان دەلەگاتتار حاكىم-حازىرەتتىڭ ارۋاعىنا ۇنسىزدىك جاريالاپ، قۇران باعىشتايدى. وسىلايشا بار عۇمىرىن حالىقتىڭ ءدىني ساۋاتىن اشۋعا جۇمساعان حاكىم ومارۇلى ۇلكەن قۇرمەتپەن بۇ دۇنيەدەن وتەدى.

ارتىندا قالعان بايبىشەسى توتىكامال قوساعىنىڭ ارقاسىندا 40 جىل بويى سەمەيدىڭ قۇرمەتىنە بولەنسە دە، بالالارىنىڭ كەلەشەگىن ويلاپ 1978 جىلى ءبىلىم ورداسى - الماتىعا كوشىپ كەلدى.

حاكىمنىڭ قۇت قونعان قارا شاڭىراعىنا ءبىلىم شاپاعاتى تاراعان ۇرپاقتارىنا قاجىنىڭ ءومىرى تۋرا جۇرەر باعدار-باعىت، داڭعىل جول بولادى. ءۇش ۇلى: قايدار، عابدۋللا، ءساتتار ءتيىستى قىزمەتتەرىن اتقارىپ، بالا-شاعالارىنىڭ قىزىعىن كورىپ وتىر. ەكى قىزى ءمادينا مەن حاميدا ماتەماتيكا مەن ورىس ءتىلى ماماندارى. كەنجە كىزى رۋفيا دارىگەر بولعان. ەكى كەلىنى راۋفا مەن عاليا مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ قىزمەت اتقارعان، كەنجە كەلىنى ساۋلە دە جاۋاپتى قىزمەتتە.

تۇڭعىش قىزى ءمادينا مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ كىزمەت اتقارىپ،  كەيىننەن الماتىنىڭ لەنين (جەتىسۋ) اۋدانىنىڭ وكۋ-اعارتۋ ءبولىمىن كوپ جىلدار بويى باسقارعان. كۇيەۋ بالالارى قاپپاس كسرو قارۋلى كۇشتەرىنىڭ پولكوۆنيگى، قابكەن باس ينجەنەر، تولەگەن كومپوزيتور.

تۇلعالاردىڭ تۇياعى بارا-بارا قىزادى دەگەندەي، حاكىمنىڭ التى بالالارى تاراپ، نەمەرە-جيەندەرى سافار، قايرات، ايدار، ايدوس، جاندوس، باۋىرجان، مارات، قۋات، اسحات، ءاليا، داۋرەن، شولپان، قۇرالايلار ءار سالادا جوعارى ءبىلىم الىپ، ەلشى، بانكير، مۇعالىم، سۋرەتشى، دارىگەر، ينجەنەر، پروگرامميست، فينانسيست بولىپ ءجۇر. نەمەرە-شوبەرەلەرىنە جاقسى تاربيە بەرىپ، بىلىكتى ۇل-قىز بولىپ وسۋىنە توتىكامال انالارى ۇيىتكى بولىپ 84 جاسقا كەلگەندە 2002 جىلى الماتىدا قايتىس بولدى.

حاكىم-حازىرەتتىڭ ارتىندا ءبىر اۋىل ۇرپاق قالدى.

 

عابدۋل حاكىم ومارۇلىنىڭ اڭگىمەلەرى

 قالامدى قۇلاق ۇستىنە قويۋدىڭ لايىقتىلىعى

مۇحامەد ديمادايني دەگەن عالىم ايتادى: «جازۋشى جازىپ وتىرعاندا ءبىر نارسەنى بەكەرلەپ جازۋدان توقتالسا قالامى قۇلاعىنىڭ ۇستىنە قويۋى ۇنامادى بولادى». - دەيدى.

وسى ءسوزىن اناس ماليك ۇلى دەيتىن ساحاباعا (پايعامباردى كورىپ، الدىدا يمان كەلتىرىپ، سول جولىندا ۇلكەن ۇلكەن جولداستارى) تىرەپ سويلەيدى. اناس – ماعاۋيا يبن سۋفيان پايعامباردىڭ ءۋاحيىن جازىپ، وتىرعاندا پايعامباردان ءبىر ماقساتتار كورسە، جازۋدان توقتالىپ، قالامىن قۇلاق ۇستىنە بولعان. ولاي ىستەگەنىن پايعامبار كورسە، ەي، مۇعاۋيا، سەن جازۋشى بولساڭ قاشان دا قالامىڭدى قۇلاق ۇستىنە قويساڭ ەسىڭدە تۇرادى. قايدا قويدىم دەپ ىزدەيسىڭ دەيدى. وسى ءسوزدى تاعى ءسابيت ۇلى زەيدكە دە تىرەپ سويلەگەن. (قالقاسينديدەن).

ايۋدىڭ ءتۇس كورۋ تابيعاتى

ايۋ دەنەلى ايۋان. وڭاشا بولۋدى جاقسى كورەدى. قاشان قىس كەلسە، ءوزىنىڭ ۇڭگىرىنە كىرەدى. ول ۇڭگىردە تاۋدىڭ ۇڭگىرلەرىنەن جاسالعان بولادى. ودان قاشان اۋا تۇزەلىپ العانشا شىقپايدى. قارنى اشسا اياق-قولىن سورىپ جاتىپ، اشتىعىن كەتىرەدى. جازعىتۇرى ۇڭگىرىنەن شىعادى. بۇرىنعىسىنان ارتىق سەمىز كورىنەدى. سيىر ايۋانىمەن جاعالاسادى، قاشان سيىر سۇزسە، شالقاسىنان جاتا قالىپ، الدىڭعى ەكى اياعى مەن مۇيىزىنەن ۇستاپ، قاتتى تىستەپ بارىپ جەڭەدى. (قازۋينيدەن).

اتاقتى كىتاپحانالار

كىتاپتار ساقتالعان اتاقتى كىتاپحانالار جاساۋدى، وعان وعان كىتاپتار جيناپ، ساقتاۋدى حاليفالار، پاتشالار ارتىق كوردى. سوندىقتان سانى كوپ كىتاپتار جيناپ، ساقتادى. سونىڭ ىشىندە كىتاپقا باي، ەڭ زور كىتاپحانا يسلامدا ۇشەۋ بولدى دەپ ايتىلادى.

ءبىرى: ابباسي حاليفالارىنىڭ باعداتتاعى كىتاپحاناسى. ول كىتاپحانادا سانسىز كىتاپتار بولعان. ونداعى كىتاپتار باسقا جەردەن تابىلمايتىن ەڭ قۇندى دەرەكتەر بولعان. ونى حاليفالار بىرىنەن سوڭ ءبىرى تولىقتىرا كەلىپ، ەڭ اياعى مۋستاعسيم ءبيللا حاليفا بولعان زاماندا تاتارلار شابۋىل جاساپ، حاليفانى ءولتىرىپ، بارلىق كىتاپ قازىناسىن الەك قىلعان.

ەكىنشىسى: فاتيميلەردىڭ حاليفالارى. مىسىر كىتاپحاناسى. بۇل كىتاپحانا كىتاپحانالاردىڭ ەڭ زورى، ەڭ قادىرلى كىتاپتار بارلىق پاننەن كىتاپتار بولعان. باي كىتاپحانانىڭ قورعاۋشىسى فاتيمي حاليفالارىنىڭ ەڭ سوڭعىسى ابدۋللا سالاح اد-دين ايۋبي بولعان. كىتاپتار ونىڭ مەملەكەتكە قوجالىق قىپ، بيلەگەن زامانىنا دەيىن ساقتالىپ كەلگەن. سودان كەيىن كىتاپحانانىڭ كوپ كىتابىن قادال قادي دەگەن ادام ساتىپ الىپ، قاديليا دەگەن مەدرەسەگە قالدىرعان. قاھيرا (كاير – ن.د.) قالاسىندا ءدارب مالۋديادا ورنالاسقان. سودان كەيىن قياناتكەر قۇلدار كىرىپ، كىتاپتاردى الىپ، شامالىسى-اق قانا قالعان.

ءۇشىنشىسى: باني ۋمايا (باني وماييا) حاليفالارىنىڭ اندالۋسياداعى (يسپانيا) كىتاپحاناسى بۇدان ەڭ زور كىتاپحانا بولعان. ول اندالۋسكە يەلىك قىلىپ بولعاننان كەيىن كىتاپتار بەت-بەتىمەن تاراتىلىپ، الىنىپ كەتكەن. (قالقاسينديدەن).

سىين (قىتايلار) حالقىنىڭ مىنەز-قۇلىقتارى

قىتايلاردىڭ ۇلكەنى دە، كىشىسى دە، قىستا دا، جازدا دا كيىمدەرى جىبەكتەن بولادى. ونىڭ پاتشالارى جىبەكتىڭ ەڭ وڭدىسىن، تازاسىن كيەدى. قارا حالىقتارى تومەنىرەك سورتىنىڭ شامالارىنا قاراپ، جەتكەنىن كيەدى. ەركەكتەرى قىس بولسا دامبالدى ەكىلەپ، ۇشتەپ، تورتتەپ، بەستەپ، ودان دا كوپ قىپ كيەدى. سەبەبى ولار قىستان قورقادى. جاز كۇنى بولسا، ولار جىبەكتەن، نە جىبەك سياقتى جالعىز كويلەك قانا كيەدى. باسقا سالدە سالمايدى. كوپ ۋاقىت تاماقتارى كۇرىش بولادى. ولار كۇرىش جەيدى. پاتشالارى بيداي نانىن جەيدى، ەت جەيدى، قاي ايۋان بولسىن، تالعامايدى، شوشقانىڭ دا تاعى باسقالاردىڭ دا ەتىن جەيدى. ولاردا جەمىستىڭ ءتۇرلى اتالارى بار: الما، ليمون، اعاش ليمونى، انار، ءىنجىر، ءجۇزىم، قيار، قاۋىن، قارا ورىك، المۇرت، بانان، قانت قامىسى، ۇزىن قيار، جابايى اعاش جەمىسى، جاڭعاق، پىستە، سارى ورىك، جيدەك، شەكىلدەۋىك سياقتىلار. قۇرما اعاشى بولمايدى. ىشىمدىكتەرى كۇرىشتەرىنەن ىستەلگەن ىشىمدىك بولادى. ولاردا اراق بولمايدى جانە اپارىلمايدى. اراقتىڭ نە ەكەنىن بىلمەيدى دە، ىشپەيدى دە. كۇرىشتەن سورپا جاسايدى. قۇرمادان ىشىمدىك، سورپا جاسايدى. تاعى سول تارىزدىلەرى بولدى.

ولاردا تازالىق بولمايدى، ولىمتىكتى تاعى سول ءتارىزدى ماجۋستەر ىستەيتىن نارسەلەردى جەيدى. بۇلاردىڭ ءدىنى مادجۋس (وتقا تابىنۋشىلىق – ن.د.) دىنىنە ۇقسايدى. قاتىندارى باستارىن اشىپ جۇرەدى، شاشتارىن تاراقپەن بەكىتەدى. كەيبىرەۋلەرىنىڭ باسىندا ءپىل تىسىنەن ىستەلگەن تاراقتان جيىرما شاقتى تاراق بولادى، نە ودان باسقادان ىستەلگەن بولادى. ەركەكتەرى باستارىن بۇركەنە باس بۇركەتشەك كيىم، جاعاسىندا بىرگە تىگىلگەن كاپۋشەك تارىزدىلەردى كيەدى. ولاردىڭ ۇرىلاردى ۇستاسا، جولى ونى ءولتىرۋ بولادى.(«سيلسيلات ات-تاۋاريح» كىتابىنان).


نۇرلان دوسانوۆ

«عىلىم ورداسى» رمك

سيرەك كەزدەسەتىن كىتاپتار مۇراجايىنىڭ

عىلىمي قىزمەتكەرى


 

پىكىرلەر