ەلىمىزدە سۋ تاپشىلىعى جىل وتكەن سايىن كۇردەلى ماسەلەگە اينالىپ كەلەدى. وعان ءىرى وزەندەردىڭ ترانسشەكارالىق بولۋى اسەر ەتۋدە.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءتۇرلى تابيعات رەسۋرستارىنا باي بولعانىمەن سۋ رەسۋرستارى مەملەكەت ءۇشىن وتە وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى. ەلىمىزدە 39 مىڭنان استام ءىرىلى-ۇساقتى وزەندەر، 48 مىڭنان استام كولدەر ورنالاسقان. سونىمەن قاتار، رەسپۋبليكادا مۇزدىقتار تۇرىندەگى تۇششى سۋدىڭ ۇلكەن قورى بار. دەگەنمەن، سۋمەن قامتىلۋ كورسەتكىشى بويىنشا قازاقستان تمد ەلدەرىنىڭ ىشىندە سوڭعى ورىندى يەمدەنەدى» – دەلىنگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسى ديپلوماتيا ينستيتۋتىنىڭ «سىرتقى ساياسات» كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى ج. ءا. كارينباەۆتىڭ «ترانسشەكارالىق وزەندەر بويىنشا كورشى مەملەكەتتەرمەن، شەكارا ماڭى وڭىرلەرىمەن ىنتىماقتاستىعى» اتتى ماقالاسىندا.
ونىڭ پايىمداۋىنشا، جەر بەتىندەگى سۋ رەسۋرستارىنىڭ تەك جارتىسى عانا ەل اۋماعىندا تۇزىلەدى. ال قالعان بولىگى كورشى مەملەكەتتەردىڭ اۋماعىنان، اتاپ ايتقاندا: قىتايدان – 18,9; وزبەكستاننان – 14,6; قىرعىزستاننان – 3; رەسەيدەن – 7,5 تەكشە شاقىرىم سۋ اعىپ كەلەدى. سۋ تاپشىلىعى حالىقارالىق دەڭگەيدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلە. وعان دەموگرافيالىق فاكتور مەن ۇلكەن كولەمدەگى سۋ رەسۋرستارىن قاجەت ەتەتىن ونەركاسىپتىڭ دامۋى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار الەمدەگى ساياسي احۋالدىڭ بۇگىنگى سيپاتى دا سەبەپ بولۋدا.
راسىمەن دە، ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان ەۋرازيا قۇرلىعىندا سۋ تاپشىلىعى جوعارى دەڭگەيدەگى ەلدەردىڭ ءبىرى. رەسپۋبليكانىڭ جەر ءۇستى سۋلارىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى (44,9 تەكشە شاقىرىم) كورشى مەملەكەتتەر اۋماعىنان كەلەدى. سوڭعى 15 جىلدا قازاقستاندا جەر ءۇستى سۋلارىنىڭ تابيعي رەسۋرستارىنىڭ ازايۋى بايقالدى.
ونىمەن قوسا قازاقستاننىڭ ورتا جانە شاعىن وزەندەرىن قوسپاعاندا باستاۋىن قىتاي، رەسەي، قىرعىزستاننان الاتىن، وزبەكستان ارقىلى اعاتىن ەرتىس، جايىق، سىرداريا جانە ىلە سىندى ءىرى وزەندەرى قاتتى لاستانعان. بىراق، ءسوز بولعان ىرگەلەس مەملەكەتتەردىڭ بىردە-ءبىرى سۋ رەسۋرستارىنىڭ ترانسشەكارالىق لاستانۋى بويىنشا كونۆەنتسياعا قوسىلمادى. تيىسىنشە، كوپجاقتى جانە ەكىجاقتى كەلىسسوزدەر وتكىزىپ، بىرلەسە مونيتورينگ جاساۋ، ورتاق ترانسشەكارالىق وزەندەردىڭ لاستانۋىنىڭ الدىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن كەلىسىمدەر جاساسۋ بويىنشا جۇمىس تا تومەن دەڭگەيدە قالىپ وتىر.
سونىڭ سالدارىنان ەرتىس وزەنىنىڭ باسسەينى حيميا، مۇناي وڭدەۋ، ماشينا جاساۋ ونەركاسىبى جانە ءتۇستى مەتاللۋرگيا كاسىپورىندارى سۋعا لاقتىراتىن قالدىقتارىنىڭ كەسىرىنەن كوپ لاستانادى. ونىمەن قوسا ەرتىس دۇنيەجۇزىندەگى ەڭ لاس وزەندەردىڭ قاتارىندا. ەرتىس وزەنىنە لاقتىرىلاتىن قالدىقتاردىڭ كەسىرىنەن ول اسا اۋىر حالدە. «ءوندىرىس ەكولوگياسى» عىلىمي-تاجىريبەلىك جۋرنالىنىڭ مالىمەتى بويىنشا 2000 جىلى عانا ەرتىس وزەنىنىڭ باسسەينىنە اعىندى سۋلارمەن 86 390 تونناعا جۋىق لاستاۋشى زاتتار لاقتىرىلدى، ونىڭ ىشىندە مەتاللۋرگيا مەن تاۋ-كەن كاسىپورىندارىنىڭ ۋلى مەتالدارى: مىرىش – 125,6 توننا، مىس – 5,48 توننا، قورعاسىن – 0,76 ت.
سەمەي قالاسىنداعى ەكى تازارتۋ قوندىرعىسىنىڭ اعىندى سۋى ەرتىس وزەنىنە 418,1 توننا ءار ءتۇرلى مەتالداردىڭ قوسىندىسىنان تۋىنداعان قالدىقتار لاقتىرادى. سۋ قويماسى (28,1 - 32,02%-عا) حروم، مىرىش، مىس، سترونتسي، نيكەلدەن كوپ لاستانادى.
وعان قوسا شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى زايسان-ەرتىس وبلىسارالىق باسسەيندىك بالىق شارۋاشىلىعى ينسپەكتسياسىنا 2021 ج. 9 ساۋىردە ەرتىس وزەنىندە بالىقتاردىڭ قىرىلعاندىعى تۋرالى اقپارات كەلىپ تۇسكەنىن حابارلادى حابار.24.kz. ارينە، اقپان ايىنان بەرى ەرتىس وزەنىن تازارتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلە باستادى. سۋداعى قوقىستىڭ باسىم بولىگى – براكونەرلەر قالدىرىپ كەتەتىن اۋ قۇرالدارى. ايماقتىق ينسپەكتسيا ماماندارى باستاعان اۋقىمدى ەكولوگيالىق اكتسياعا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر مەن قۇتقارۋشىلار دا اتسالىسىپ جاتىر. بىرلەسكەن توپ وزەننەن 1 جارىم توننادان استام تۇرمىستىق قالدىق شىعارعانىن حابارلاعان بولاتىن حابار.24.kz. بىراق بۇل ماسەلەگە حالىقتىڭ وزىنەن ارتىق ەشكىمنىڭ دە شارۋاسى جوق كورىنەدى.
ول دا تۇسىنىكتى. جەكەلەگەن مەملەكەتتەر، ونىڭ ىشىندە كورشى باۋىرلاس مەملەكەتتەر دە ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىندا سۋ رەسۋرستارىن ساياسي باسىمدىعى رەتىندە پايدالانۋدا. بىراق، قازاقستان حالىقارالىق زاڭناماعا سۇيەنىپ، ورتاق سۋ رەسۋرستارىنا قاتىستى مۇنداي ۇستانىممەن ەشقاشان كەلىسپەيتىندىگىن ۇدايى ءبىلدىرىپ كەلەدى.
ونىمەن قوسا، «باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى سۋ شارۋاشىلىعىن جاقسارتۋ ماقساتىندا قاراوزەن مەن سارىوزەنگە 132,9 ملن. تەكشە مەتر ەدىل سۋىن الۋ ءۇشىن 2021 جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ كىشى باعدارلاماسى بويىنشا 3,5 ملرد تەڭگە قاراجات ءبولۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلىگىنە بيۋدجەتتىك ءوتىنىم جولدانعانى بەلگىلى بولدى – دەپ حابارلادى Egemen Qazaqstan. جالپى، بۇگىندە قازاقستاننان بولىنگەن قاراجات ساراتوۆ كانالى ارقىلى 54 ملن. تەكشە مەتر، ۆولگوگراد وبلىسىنان پاللاسوۆ جۇيەسى ارقىلى 21 ملن. تەكشە مەتر سۋ الۋعا جەتەدى. ال قوسىمشا قاجەتتىلىك 131 ملن تەكشە مەتردى قۇرايدى. الايدا سۋدى جەتكىزۋ ءۇشىن كەتەتىن شىعىنداردى وتەۋگە قاراجات ماسەلەسى شەشىلمەي وتىر.
سوڭعى جىلدارى قاراوزەن مەن سارىوزەننىڭ ايدىندارى تارتىلىپ، اينالاسىنداعى شاعىن كولدەر دە جوعالۋعا تاياۋ. وزەن بويىندا ورنالاسقان كىشىگىرىم سۋ قويمالارى بوس تۇر دەسە بولادى. سونىڭ سالدارىنان بالىق پەن مال قىرىلۋى مۇمكىن.
ەڭ قىزىعى – جالپى ەل بويىنشا سوڭعى 5 جىلدا ەكونوميكانىڭ بارلىق سالالارىندا جىل سايىنعى سۋ تۇتىنۋ كولەمى ورتاشا 22,1 كم³ قۇرادى – دەپ جازىلعان جوبانىڭ بەرگەن ەسەبىندە. ال 2021 ج. ساناۋى بويىنشا، قاراجات قورىندا 181,7$ ملد. بار (بۇل شامامەن 77 106,28₸ ملد.).
ەگەر جىل سايىن جالعىز سۋدىڭ وزىنە وسىنشاما قاراجات جۇمسالا بەرەتىن بولسا، ەل قازىناسى كوپ ۇزاماي كۇرت كەميتىنى ءسوزسىز.
2015 جىلدىڭ 25-ءشى قاڭتارىندا بۇۇ گەنەرال اسسامبلەياسى «الەمدى قايتا قۇرۋ: تۇراقتى دامۋ ءۇشىن 2030 كۇن ءتارتىبى» جوباسى اياسىندا بارلىعىن سۋ رەسۋرستارى مەن سانيتارياعا قول جەتىمدىلىكتى جانە ۇتىمدى پايدالانۋدى قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەلگەنمەن، پروتسەسس وتە باياۋ جۇرۋدە، ال ناتيجەنىڭ ۇشى دا جوق.
تاعى ايتارىمىز، قورعاس وزەنىنىڭ شەكاراسىندا قازاقستان مەن قىتاي سۋ قويماسىن سالعالى جاتىر، ونىڭ كومەگىمەن ولار جەرگىلىكتى القاپتاردى سۋارۋ ماسەلەسىن رەتتەۋگە ۇمىتتەنەدى. الايدا «قازسۋشاردىڭ» الماتىلىق فيليالى بۇل جوبا تۋرالى ەكولوگيا مينيسترلىگىمەن كەلىسپەگەن، وندا «الداعى ۋاقىتتا جۇزەگە اساتىن جوبادان حابارسىز ەكەندەرىن» مالىمدەگەن.
قازاقستان مەن قىتاي «دوستىق» قۇراما گيدرو ەلەكتر ستانسىسىندا سۋ قويماسىنىڭ قۇرىلىسى تۋرالى سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ «قازسۋشار» رمك باس ديرەكتورى التاي ەلجاسوۆتىڭ وڭىرگە جۇمىس ساپارىمەن كەلگەنىندە بەلگىلى بولدى.
وسىمەن بىرنەشە جىل بۇل گيدرو ەلەكترلىك كەشەندە كورشى مەملەكەتتەن وتە از سۋ اعىمى بايقالدى، ولار مۇنى ۇزاق ۋاقىت بويى ايماقتىڭ كليماتتىق جاعدايىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى دەپ ويلادى. الايدا، قازسۋشاردىڭ الماتىداعى فيليالىنىڭ مالىمەتىنشە، جىل سايىن سۋارۋ جاعدايىنىڭ ناشارلاۋى قازاقستاندىق فەرمەرلەرىنىڭ ىزاسىن قايناتىپتى، سوندىقتان جاعدايدى شيەلەنىستىرىپ الماس ءۇشىن جەرگىلىكتى بيلىك قورعاس وزەنىندە سۋ قويماسىن سالۋ ارقىلى ماسەلەنى شەشپەك بولدى.
«قازسۋشار» رمك الماتى فيليالى پانفيلوۆ وندىرىستىك ۋچاسكەسىنىڭ باسشىسى تۇرىسبەك نۇراحمەتوۆ «وبلىستىڭ نەگىزگى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى – سۋارمالى سۋدىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، ول ەكولوگيالىق جاعدايعا بايلانىستى. مىسالى، تاۋلاردا مۇزدىقتاردىڭ ازايۋى بايقالادى، بۇل سۋ اعۋىنىڭ مولشەرىن ازايتادى. ەكى ەل دە وسى وزەن سۋىن تەڭ بولەدى» – دەدى. سوندىقتان داۋدى الماتى وبلىسى پانفيلوۆ اۋدانى باسكۋنچان اۋىلىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان «دوستىق» قۇراما گيدرو ەلەكتر ستانسىسىندا سۋ قويماسىن سالۋ ارقىلى شەشۋدى ۇسىنادى.
بىراق بۇل قحر مەن قر اراسىنداعى شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانى (شۇار) اۋماعىندا ىلە وزەنى اعىنىنىڭ ءبولۋ ماسەلەسىن شەشپەيدى. ىلە وزەنى اعىنىنىڭ جوعارعى شىعىس بولىگى شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنىڭ اۋماعىندا وزەن باسسەينىنىڭ نەگىزگى بولىگىن قۇرايدى، ال الماتىدا ونىڭ ورتاڭعى جانە تومەنگى بولىكتەرى عانا ورنالاسقان.
قىتاي مەن قازاقستان ءۇشىن ترانسشەكارالىق وزەندەردىڭ سۋ رەسۋرستارىن پايدالانۋ ماسەلەسى 70-80 جىلداردان باستاۋ الادى. كسرو كەزىندە قحر-مەن ترانسشەكارالىق وزەندەردى بىرلەسىپ پايدالانۋ مەن قورعاۋ ماسەلەلەرىن رەتتەيتىن مەملەكەتارالىق كەلىسىمدى ازىرلەۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعانمەن، تاراپتاردىڭ بۇل ماسەلەگە ءار ءتۇرلى كوزقاراستارىنا بايلانىستى ماسەلەنىڭ تۇپكىلىكتى شەشىمىنە قول جەتكىزىلمەدى.
قازاقستانداعى 8 سۋ باسسەينىنىڭ جەتەۋى ترانسشەكارالىق. ناتيجەسىندە، قازاقستان كورشىلەس ەلدەردىڭ – قىتاي، قىرعىزستان، وزبەكستاننىڭ جانە رەسەيدىڭ سۋ باسقارۋ ساياساتىنا تاۋەلدى.
ترانسشەكارالىق وزەندەردى پايدالانۋ بويىنشا ءداستۇرلى كەلىسسوزدەر وتە كۇردەلى. بىراق، ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى ماعزۇم مىرزاعاليەۆ ايتقانداي، قازىرگى ۋاقىتتا كەلىسسوزدەر پروتسەسىندە كوزگە كورىنەرلىك ناتيجە بار جانە جاقىن ارادا ءتيىستى كەلىسىمدەرگە قول قويىلادى.
- قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ وتە قيىن. مەن قىتاي ەشبىر شەكارالاس ەلمەن سۋ تاراتۋ تۋرالى كەلىسسوز جۇرگىزبەيتىنىن ايتقىم كەلەدى. قازاقستان – قحر-مەن كەلىسسوز جۇرگىزەتىن العاشقى جانە جالعىز ەل. 2013 جىلى قورعاس ترانسشەكارالىق وزەنىندە بىرلەسكەن گەس سالىندى جانە بىرلەسىپ، پايدالانۋ تۋرالى ۇكىمەتارالىق كەلىسىمگە قول قويىلدى. بۇگىندە ەكى جاق تاراپ تا گيدروەلەكترلىك كەشەندى جاقسى باسقارۋدا. سونداي-اق، 2019 جىلدىڭ سوڭىندا سۋمبە وزەنىندەگى بىرلەسكەن گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستى قايتا قۇرۋ اياقتالدى. جاقىن ارادا بۇل نىساندى بىرلەسىپ پايدالانۋ تۋرالى ۇكىمەتارالىق كەلىسىمگە قول قويىلادى – دەدى مينيستر.
2001 جىلى قازاقستان مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى سۋ قاتىناستارى تۋرالى قول قويىلعان كەلىسىم-شارت بويىنشا ترانسشەكارالىق وزەندەردى پايدالانۋ مەن قورعاۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى ۇكىمەتارالىق كەلىسىممەن رەتتەلەدى. كەلىسىمدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ترانسشەكارالىق وزەندەردى پايدالانۋ مەن قورعاۋ جونىندەگى قازاقستان-قىتاي بىرلەسكەن كوميسسياسى قۇرىلدى. سونىمەن قاتار ساراپشىلاردىڭ جۇمىس توبى قۇرىلدى، ال 2003 جىلدان باستاپ، 2020 جىلعا دەيىن كوميسسيانىڭ 17 وتىرىسى جانە ساراپتامالىق توپتىڭ 16 وتىرىسى وتكىزىلدى.
وزبەكستانمەن سۋ قاتىناستارى سىرداريا وزەنىنىڭ باسسەينىنە قاتىستى جۇزەگە اسىرىلادى جانە 1992 جىلعى قۇجات بويىنشا قازاقستان، قىرعىزستان، وزبەكستان، تاجىكستان مەن تۇرىكمەنستان اراسىنداعى «مەملەكەتارالىق سۋ رەسۋرستارىن بىرلەسىپ باسقارۋ، پايدالانۋ جانە قورعاۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى» بەسجاقتى كەلىسىم اياسىندا رەتتەلەدى».
- سىرداريا وزەنىندەگى بەسسەينىنىڭ باستى ماسەلەسى – كەڭەس وداعى كەزىندە سۋ رەسۋرستارىن بولۋگە بايلانىستى ەسكى ءتارتىبىنىڭ بۇزىلۋى. ەلدەر تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى سۋدى باسقارۋدىڭ دەربەس ساياساتىن جۇرگىزىپ كەلەدى جانە كوپ جاعدايدا تومەنگى اعىسىنداعى ەلدەردىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرمەيدى. نەگىزگى سۋ قويمالارى ورنالاسقان قىرعىزستان مەن تاجىكستان ەلدەرى ەلەكتر ەنەرگياسىن وندىرۋدەن پايدا كورۋگە ۇمىتتەنسە، تومەنگى اعىسىنداعى ەلدەر قازاقستان مەن وزبەكستان اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنەن پايدا كورۋگە ۇمىتتەنەدى. بىراق قازاقستان تومەنگى اعىسىندا ورنالاسقان ەل رەتىندە ۆەگەتاتسيالىق كەزەڭدە سۋارمالى سۋدىڭ تاپشىلىعىن قاتتى سەزىنەدى. وسىعان بايلانىستى سۋارمالى سۋدىڭ قاجەتتى كولەمىن الۋ ءۇشىن ءبىز تاراپتاردىڭ ارقايسىسىمەن جەكە كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە ءماجبۇرمىز – دەپ مالىمدەدى ماعزۇم مىرزاعاليەۆ.
2020 جىلى قازاقستان قىرعىزستانمەن جاساسقان 330 ميلليون تەكشە مەتر كولەمىندە توقتاعۇل سۋ قويماسىنان قوسىمشا سۋ اعىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەلەكتر ەنەرگياسىن ايىرباستاۋدى جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى جەكە حاتتاماعا قول قويىلدى.
بۇدان بولەك قازاقستان، وزبەكستان جانە تاجىكستان اراسىندا باكري تاجىك سۋ قويماسىنىڭ جۇمىس رەجيمى مەن دوستىق كانالى ارقىلى سۋ بەرۋ تۋرالى ۇشجاقتى حاتتاماعا قول قويىلدى، ناتيجەسىندە ۆەگەتاتسيالىق كەزەڭدە تۇركىستان وبلىسىنىڭ جەتىساي مەن ماقتاارال اۋداندارىندا سۋارمالى سۋعا دەگەن قاجەتتىلىگى قاناعاتتاندىرىلدى.
مىرزاعاليەۆ 2020 جىلى وزبەكستانمەن ەلەۋلى جۇمىس جاسالعانىن جانە وسى جازدا پروبلەمالىق ماسەلەلەردىڭ بارلىق سپەكترىن قامتيتىن سۋ قاتىناستارى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى جول كارتاسىنا قول قويىلعانىن، ولاردى شەشۋ مەرزىمىن انىقتايتىنىن ايتتى.
قىرعىزستانمەن ترانسشەكارالىق وزەندەر سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق شۋ مەن تالاس وزەندەرىنىڭ بويىندا جۇزەگە اسادى جانە سۋ رەسۋرستارىن ءبولۋ 1983 جىلعى كەلىسىممەن رەتتەلەدى: تالاس: 50/50%، شۋ: 42% – قازاقستان جانە 58% – قىرعىزستانعا تيەسىلى.
ونىمەن قوسا، 2000 ج. بەرى ەكى وزەندەگى مەملەكەتارالىق سۋ وبەكتىلەرىن پايدالانۋ تۋرالى ۇكىمەتارالىق كەلىسىم بار.
رەسەيمەن سۋ قاتىناستارى 2010 جىلعى ترانسشەكارالىق سۋ وبەكتىلەرىن بىرلەسىپ پايدالانۋ مەن قورعاۋ تۋرالى كەلىسىممەن رەتتەلەدى، ەكى ەلدىڭ ۇكىمەتارالىق كوميسسياسى مەن جايىق، ەرتىس، ەسىل، توبىل، قاراوزەن، سارىوزەن جانە قيعاش وزەندەرى بويىنشا 6 بولەك جۇمىس توبى جۇمىس ىستەيدى.
- سوڭعى جىلدارى سۋدىڭ تومەندەۋىنە بايلانىستى جايىق وزەنىنىڭ ەكولوگيالىق جاعدايى ەرەكشە ۋايىم تۋعىزدى. ومبىدا وتكەن قازاقستان مەن رەسەيدىڭ XVI ايماقارالىق ىنتىماقتاستىق فورۋمى كەزىندە جايىق وزەنى باسسەينىن قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا بىرلەسكەن باعدارلامانى ازىرلەۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكىزىلدى. سونداي-اق، ەرتىس وزەنىنىڭ باسسەينى ءۇشىن ۇقساس باعدارلامانى ازىرلەۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. قازىرگى تاڭدا وسى باعدارلامالاردىڭ جوبالارىن بەكىتۋ راسىمدەرى جۇرگىزىلۋدە – دەپ ايتقان بولاتىن مينيستر.
ايتا كەتەلىك، 2019 جىلعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2017-2018 جىلدارعا «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋى جونىندەگى ۇلتتىق بايانداماسىندا 90 وزەن،
14 سۋ قويماسى، 31 كول، 3 كانال، 1 تەڭىز تەكسەرىلىپ، اراسىنان لاس جوعارى دەڭگەيىنە 16 وزەن، 14 كول: برەكسا، تيحايا، ءۇلبى، گلۋبوچانكا، ەلەك (اقتوبە), اقتاستى، قارا قوبدا، جەلقۋار، وباعان، سىلەتى، جاباي، قارا كەڭگىر، سارىسۋ، سوقىر، شەرۋباينۋرا، ىرعايتى، شالقار كولدەرى (بقو), قوپا، بۋراباي، ۇلكەن شاباقتى، ششۋچە، كىشى شاباقتى، جوكەي، تەكەكول، قاراسۋ، قاتاركول، تەڭىز، بالقاش (الماتى), الاكول، جالاڭاشكول، جالاڭاشكول (الماتى) وزەندەرى كىرەتىنى انىقتالدى.
لاستانۋدىڭ وتە جوعارى دەڭگەيىنە 4 وزەن جانە 1 كول: كراسنوياركا، اقسۋ (اقمولا), قىلشىقتى، شاعالالى وزەندەرى، مايبالىق كولى كىرەدى.
ال 2017 جىلدىڭ ساناعى بويىنشا لاستانۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىنە 23 وزەن، 8 كول، 1 سۋ قويماسى كىرەدى: وزەندەرى برەكسا، تيحايا، ۋلبي، گلۋبوچانكا، كراسنوياركا، ەلەك (اقتوبە), قارعالى، قوسەستەك، ور، ىرعىز، تەمىر، توبىل، ايەت، وباعان، سارىبۇلاق، جاباي، قارا كەڭگىر، سوقىر، شەرۋباينۋرا، قورعاس، ەمەل (الماتى), قارابالىق، كەلەس وزەندەرى، كولدەر: ۇلكەن شاباقتى، ششۋچە، كىشى شاباقتى، قاراسە، لەبياجە، بالقاش، الاكول، جالاڭاشكول، سۋ قويماسى. قاراتومار;
لاستانۋدىڭ وتە جوعارى دەڭگەيىندە 2 وزەن جانە 1 كول: قىلشاقتى، شاعالالى وزەندەرى، مايبالىق كولى ەكەنى انىقتالدى.
سالىستىرۋ ءۇشىن، 2016 جىلى لاستانۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىندە 33 وزەن، 13 كول، 3 سۋ قويماسى، 1 ارنا، ال لاستانۋدىڭ وتە جوعارى دەڭگەيىندە مايبالىق كولى بولدى (قر ەم كەرك دەرەكتەرى بويىنشا، كول شارۋاشىلىق-تۇرمىستىق قىزمەتتەن لاستانبايدى).
رامازان ەسماعامبەت
