قازاق قالجىڭى
قوجاناسىردىڭ قۇرباندىق شالۋى
قوجاناسىر قۇربان شالۋعا جالعىز سيىرىن سويماقشى بولىپ، اياعى بايلانعان مالدىڭ ۇستىنە ايەلى مەن بالاسىن مىنگىزىپ قويىپ، سيىرىن اسىعا-ۇسىگە باۋىزداپ باۋىزداپ جىبەرىپتى دە، ءوزى سيىردىڭ ۇستىنە وتىرا كەتىپتى. شالا باۋىزدالعان سيىر بۇلقىنىپ قالعاندا، ايەلى بالاسىمەن بىرگە ۇشىپ ءتۇسىپتى. جىعىلعان ورنىنان سەكىرىپ تۇرىپ «قىل كوپىردەن و دۇنيەدە الىپ وتكىم كەلمەيدى عوي قاساقى نەمە! بوقتى الىپ وتەسىڭ!»-دەپ جۇگىرىپ بارىپ اناداي جەردە جاتقان ارقاندى الا سالا ايەلى مەن بالاسىن شالا-جانسار تىپىرلاپ جاتقان سيىردىڭ ۇستىنە ەتپەتىنەن جاتقىزىپ قويىپ، ارقانمەن تاڭىپ تاستاپتى. ال، ءوزى جالماجان موينىنا ءمىنىپ الىپتى دا، ەكى مۇيىزىنەن بار كۇشىمەن ۇستاپ:«ايلامدى اسىردىم عوي، ەندى قىل كوپىردە قالاي تۋلاساڭ دا قۇلاپ تۇسپەيمىن،» - دەپ ماسساتتانعان ەكەن.
“ ايتۋعا بولمايدى”
اتاسى قوجاناسىردى ەرتiپ قۇربان ايتقا سويۋ ءۇشiن مال iزدەپ بازار بارسا كەرەك. بiر سەمiز قوي iلiگە كەتiپتi. الىپ كەلە جاتسا، الگi قوي ءوز دەنەسiن ءوزi اۋىرلاپ جاتىپ قاپتى. سۇيرەي-سۇيرەي شارشاعان قوجا سەمiز قويعا قاراپ تۇرىپ: “ سiلەڭ قاتقىر دوڭىز-اي، سiلەمدi قاتىردىڭ عوي” دەسە، اتاسى:
“بiتتi, بالام، بۇل ەندi حارام، جەۋگە بولمايدى” دەپ كەزدەسكەن بiرەۋگە ساتىپ جiبەرiپتi دە، قوجانى ەرتiپ بازارعا قايتا جونەلiپتi. كەلەسi العان قويى العاش قىسىنان دا سەمiز بولسا كەرەك، ورتا جولدا تۇرالاپ قاپتى. كiجiنiپ، بiردەڭە ايتىپ جۇرگەن اتاسىنا قوجا:
“ نە دەپ ءجۇرسiز دەسە، “ ەي نەسiن سۇرايسىڭ، بالام، ايتۋعا بولمايدى، ايتپەسە، الگiنiڭ ءدال ءوزi ەكەن بۇل دا ” دەيدi.
ۇقساۋىن ۇقسايدى
بiر باي قۇرباندىققا قوي شالادى. ونىسى وتە سەمiز شىعادى. يەسi قۋانىپ كەتiپ:
– مايى اپپاق، ناق شوشقانىڭ ەتiندەي ەكەن! - دەگەنى سول ەدى، قاسىندا تۇرعان مولدا:
– بۇل قوي ەندi ارام بولدى، قۇرباندىققا جارامايدى، - دەيدi. باي امالسىز ەكiنشi قوي اكەلiپ سويادى. ول قوي دا سەمiز شىعادى. سوندا الگى باي:
– مولدەكە كەسەرگە قاراسى جوق. الگi بالەگە ۇقساۋىن ۇقسايدى، تەك ايتۋعا بولمايدى، - دەپتi.
***
مولدانىڭ ءبىر تۇيەسى بولىپتى. ءبىر كۇنى تۇيەسى اۋىرىپ قالادى. حايۋاناتتاردىڭ اۋرۋلارىن بىلەتىن كىسىلەر تۇيەنى قاراپ شىعىپ، ونىڭ كوپ ۇزاماي ولەتىنىن ايتىپتى. – تۇيە ءبارىبىر ولەتىن بولسا،- دەيدى مولدا،
- وندا ونى قۇدايعا قۇرباندىققا شالۋدى ءجون كورىپ، تۇيەنى سويادى. بۇدان سوڭ ول قايدا بارسا دا، قۇدايعا قۇرباندىق ەتىپ شالايىن. مولدا تۇيەنى سويادى. بۇدان سوڭ ول قايدا بارسا دا، قۇدايعا قۇرباندىققا تۇيە شالعانىن ايتىپ قويمايدى. اقىرى وعان:
- ەي مولدا، سەنىڭ بۇل ءىسىڭ سونشا كەرەمەت پە ەدى؟ ابدەن زىقىمىزدى شىعاردىڭ عوي. توي بولسادا، تومالاق بولسا دا، تەك سول تۋرالى ايتا بەرەسىڭ، - دەيدى.
سوندا مولدا تۇرىپ بىلاي دەپتى:
- تويدا دا، تومالاقتا دا، جەرلەۋدە دە، كوشەدە دە بولسىن تەك وسى تۋرالى ايتا بەرەمىن. قۇداي يسمايىل پايعامبارعا كىشكەنە قوزىنى قۇرباندىققا شالىپ ەدى عوي، وسى تۋرالى مولدالاردىڭ ايتپايتىن كۇنى جوق. بۇل تۋرالى ءتىپتى قۇرانعا دا جازىپ قويىپتى. ال مەن سونداي ۇلكەن تۇيەنى سويدىم عوي! بۇل تۋرالى مەن نەگە ۇندەمەۋىم كەرەك؟
پارسى قالجىڭى
موللا ناسىرەددين اشىناسىنان:
- تەگەران مەن كازۆين اراسى قانشا؟ - دەپ سۇراپتى.
- جيىرما ءتورت فارساح (يرانداعى جول مولشەرى، ءبىر ساعاتتىق جول) - دەپتى دوسى.
- ال، كازۆين مەن تەگەران اراسى شە؟
- ول دا سول جيىرما ءتورت فارساح.
- ولاي بولۋى مۇمكىن ەمەس. قۇربان ايت پەن اشۋر (اشۋر مەيرامى – مۇحاررام ايىنىڭ 10-كۇنى، شەيىتتەردىڭ ازاپ شەگۋشىلەرگە باتا وقىر ءداستۇرى.) مەيرامنىڭ اراسى نەبارى ءبىر-اق اي، ال اشۋر مەيرامىنان قۇربان ايتقا دەيىن ون ءبىر اي عوي،-دەپتى ناسىرەددين.
***
كازۆيندىق بىرەۋدىڭ جەيدەسى شاتىردان جەرگە تۇسكەن ەكەن.
- ءبىر قويدى قۇربان شالۋ كەرەك، - دەيدى ول ايەلىنە.
- ول نەنىڭ اقىسى؟ – دەپ ايەلى تاڭ قالادى.
- سول جەيدەنىڭ ىشىندە ءوزىم بولماعانىم ءۇشىن.
تۇرiك ءازىلى
قۇربان
كورگەن-بiلگەنi كەمشiن بiرەۋ قۇربان شالۋعا نيەت قىلىپتى. بiراق قۇرباننىڭ قانداي حايۋاننان بولاتىنىن بiلمەيدi. بەيشارانىڭ جالعىز بiر ەركەك لاعى بار ەكەن. دەرەۋ كورشiسiنەن سۇراۋ -ويىنا كەلەدi...
- كورشi, لاقتى قۇربان شالۋعا بولا ما؟
كورشiسi:
- بiلمەيمiن، باردا ۋاعىزشىدان سۇرا،- دەپ ونى ۋاعىزشىعا جولدايدى.
ءساتi ءتۇسiپ الدىنان ۋاعىزشى دا كەزiگە كەتiپتi.
تاعى دا اسىعىستىقتا:
- لاق اعا، ۋاعىزشىدان قۇربان شالۋعا بولا ما؟
ۋاعىزشى اشۋلانىپ:
– كەت، جوعال كوز الدىمنان. نەنi قالاساڭ سونى قۇرباندىققا شال، - دەپتi.
ءمۇيىزسىز قوشقار
ءبىر قۇربان مەيرامى قارساڭىندا اقىن حاشمەت كوكتەن ىزدەگەنى جەردەن تابىلعان فيتنات حانىمدى كەزدەستىرىپ قالادى. قۇرباندىق شالۋعا «بەيازيد» الاڭىن ارالاي قوي تاڭداپ جۇرگەن حانىمدى كورە سالا جاقىنداي كەلىپ:
- مۇندا نە جۇمىسپەن ءجۇرسىز حانىمىم؟ ماعان تاپسىرار ءبىر ءامىرىڭىز بار ما؟ - دەپ سۇرايدى.
فيتنات حانىم ەشقانداي بۇيرىعىنىڭ جوقتىعىن، تەك قۇربان شالۋعا ءبىر قوشقار الاتىنىن ايتادى.
حاشمەت اقىن ادەتتەگىدەي قالجىڭمەن قاعىسىپ:
– بۇل جولعى مەيرامدا سىزدەي سۇلۋ حانىمعا قۇربانىڭىز مەن بولسام قايتەدى؟ - دەپ سىر تارتادى.
فيتنات حانىم حاشمەتتى سوزبەن شالىپ:
- وكىنىشكە وراي بولماس، ويتكەنى وسى مەرەكەگە ءمۇيىزسىز ءبىر قوشقار شالامىن،- دەپتى.
تانسۋ شيللەر
تانسۋ شيللەر سامسۋندا قۇربان ايت مەيرامى ۋاقىتىندا حالقىن مەيرامىمەن قۇتتىقتاعىسى كەلىپ:
– «سۇيىكتى سامسۇندىقتار، مۇباراك رامازان مەيرامدارىڭىز دەپ جاڭىلىس باستاي بەرگەندە (ارت جاقتا تۇرعان ءبىر قىزمەتشىسى قۇربان مەيرامىن ايتقىسى كەلگەنىن اڭعارىپ، «قۇربان مەيرامى» -حانىمىم دەپ تۇزەلتىپ سىبىرلاپ ۇلگەرەدى) مۇباراك رامازان مەيرامىڭىز بولماسا دا سول تەڭدەس مۇباراك قۇربان مەيرامدارىڭىزبەن قۇتتىقتايمىن دەپ ءسوز تاۋىپ كەتەدى. »
قالجىڭسىز توسىننان بولعان ءبىر وقيعا.
جيناعان ءارى اۋدارعان ماقسۇتحان جاقىپ
