اڭىز ولكە – انتاليا

4451
Adyrna.kz Telegram

تۇركيانىڭ ەڭ ءبىر كورىكتى جەرلەرىنىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى – انتاليا. تاريحى دا تىم تەرەڭگە كەتكەن ولكە. ۇلى مادەنيەتتەردىڭ، وركەنيەتتەردىڭ توعىسقان القابى. ءبىر توپ جۋرناليستەر تۇركيانىڭ مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن وسىناۋ عاجاپ ولكە – انتالياعا ساپارعا شىقتىق.

 

تەڭىزبەن تانىسۋ

بۇگىندە الماتى قالاسىنان انتالياعا تىكەلەي ۇشاقتار ۇشادى ەكەن. بىزگە دە بيلەت وسىنداي تۋرا جەتەتىن بيلەتتەن بۇيىرعان ەكەن. ەشقايدا سوقپاي، ۇشاق اۋىستىرىپ شارشاپ-شالدىقپاي توتەسىنەن انتالياعا تابان تىرەدىك.

تازالىق پەن ءتارتىپ اۋەجايدان تۇسكەننەن باستالدى. كۇتىپ الۋشىلار قولىمىزعا انتيسەپتيك، ماسكا ءتارىزدى قاۋىپسىزدىك زاتتارىن اۆتوبۋسقا وتىرا سالا تاراتىپ شىقتى.

شاعىن اۆتوبۋس ءبىزدى بىردەن جەرورتا تەڭىزىنىڭ جاعاسىنداعى «Arma» دەگەن رەستورانعا الىپ باردى. كوز جەتپەيتىن قاشىقتىققا سوزىلىپ جاتقان تەڭىز تاۋ-شاتقالدى، تىك جارقاباقتى پونوراماسىمەن، جاپ-جاسىل جەلەككە تولى اعاش-وسىمدىكتەرىمەن كوڭىلىمىزدى ءاپ-ساتتە شاتتاندىرىپ جىبەردى. اۆتوبۋس تەڭىز جاعاسىنداعى رەستورانعا قاراي قۇلديلاپ تومەندەگەن سايىن كامەرالارىن سايلاعان تىلشىلەر ءاربىر سۇلۋلىقتى قالت جىبەرمەي، قاپى قالماي ءتۇسىرىپ قالۋعا تىرىسىپ جاتىر. رەستورانعا تۇسكەننەن كەيىن فوتوعا ءتۇسۋ، ءتۇسىرۋ ءبىر ءسات تە تولاستاعان جوق. ال ءدامدى تاماعى تۋرالى اڭگىمە ءتىپتى بولەك.

تۇسكى تاماقتان كەيىن بازار ارالادىق، سول جاعاجايداعى بازارداعى كونە قالانىڭ قاقپاسىن تاماشالادىق. ارمەن قاراي قوناق ۇيگە بەت تۇزەدىك. The Marmara قوناق ۇيىندە تەڭىز جاعاسىندا شومىلۋعا قولايلى جاعداي جاسالعان. تەڭىزگە ساياحاتشىلار قينالماي جەتۋى ءۇشىن ارنايى ليفت ورناتىلعان. ليفتىدەن شىعىپ تۇنەل ءتارىزدى جولمەن تۋرا عاجايىپ تەڭىز جاعالاۋىنان ءبىر-اق شىعاسىز. قوناق ءۇيدىڭ ۇزىننان-ۇزاق باسسەينى دە بار. اپتاپ ىستىقتا قوناق ۇيدەن شىعا سالىپ تەڭىزگە، ودان كەيىن باسسەينگە ءتۇسىپ، ارىپتەستەر بولىپ جارىسا شومىلىپ ءبىر جىرعاپ قالدىق.

 

ەجەلگى سيدە قالاسى. اسپەندوس امفيتەاترى

ەكىنشى كۇنى ەرتەمەن كونە سيدە قالاسىن باعىتتاپ جولعا شىقتىق.

تىنىمسىز ەڭبەك، ءتۇبى ءبارىن جەڭبەك!  ءاربىر مۇمكىندىكتى قالت جىبەرمەيدى... تۇرىك اعايىنداردىڭ ەڭبەكقورىعى سول — بوس جاتقان شوكىمدەي جەر جوق.

جول بويىندا جىلىجايلاردىڭ ءتۇر-ءتۇرى كەزدەسەدى، ارنايى برەندتىك اتاۋلارىمەن كەڭسەلەرى دە سول جەردە ورنالاسقان.

تاعى ءبىر بايقاعانىم — ءاربىر كوپ قاباتتى ءۇيدىڭ شاتىرىندا كۇننەن قۋات الاتىن ەلەكتر باتارەيالارى قويىلعان. مۇمكىن انتاليا جىلى، ءتىپتى ىستىق ايماق بولعان سوڭ دا بۇل قۇرىلعىلاردىڭ پايداسى مول بولار. قالاي دەگەنمەن دە، قازاق جەرىندە كوپ دۇنيەنى دامىتا ءتۇسۋىمىز كەرەك ەكەنىن ۇقتىم.

وسىنداي ويلارعا شومىپ كونە قالاعا دا جەتىپ قالىپپىز. كونە شاھاردىڭ كۇتىمىن باپتاپ، قاز-قالپىندا ساقتاپ، كەيبىر تۇستارىن قايتا جاڭعىرتىپ وتىرعان تۇرىك اعايىندارعا الماتىلىق ارىپتەسىم الەكساندر تسوي شەكسىز العىسىن جاۋدىردى. راسىندا دا تاريحي قۇندىلىقتاردى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، ونى تۋريزم سالاسى ارقىلى قاراجات كوزىنە اينالدىرىپ تۇرىكتەردىڭ جۇمىسىنا بەستىك باعا بەرۋگە بولادى.

كىشكەنتاي بالالاردى ويناتىپ، كوڭىلدەرىن كوتەرىپ، سونىمەن قوسا بۇكىل جۇرتتى وزىنە قاراتىپ العان بالمۇزداق ساتۋشىعا كوزىمىز ءتۇستى. تاياقشامەن بالمۇزداقتى ۇرشىقشا يىگىرەدى.   جالپى تۇركياداعى ساتۋشىلار ەلپىلدەپ ءىش-باۋىرىڭىزعا كىرىپ تۇرادى. مۇنداي جىلى قارىم-قاتىناس كەز كەلگەن تۋريستكە مايداي جاعادى.

بالمۇزداقتى تۇرىكتەر «دوندىرما» دەيدى. بىلايشا ايتقاندا، مۇزداتىپ قاتىرۋ دەگەن ماعىناداعى «توڭدىرما» عوي. تۇرىكتەردىڭ بالمۇزداعىن جۇرت ماقتاعان سوڭ بۇگىن ءدامىن تاتتىق. راسىندا دا ءدامدى ەكەن.

ال بىزدە ساتۋشىلاردىڭ قاباعى كوبىنە قاتۋلى. الدە ءبىزدىڭ قانىمىزدا ساۋدا ءىسى جوق بولعاننان كەيىن سولاي ما؟

ەجەلگى سيدە قالاسى تۇبەكتە ورنالاسقان. جان-جاعىن تەڭىز قورشاپ تۇر.  «سيدە» كونە انادولى تىلىندە انار (گراناتا) دەگەن ماعىنا بەرەدى. كونە شاھار ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى VII عاسىردا قالىپتاسقان. ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ II عاسىرىندا قالا وركەندەپ، سانى جاعىنان 60 مىڭ ادامعا دەيىن كوتەرىلگەن. ساۋدا-ساتتىق جاعىنان وركەندەگەن. تۇرىكتەر ءالى كۇنگە سول قالانىڭ ەسكى ۇردىسىمەن  ساياحاتشىلارعا ساۋدا جاسايدى.

تەڭىزدىڭ جاعاسىندا اپوللون مەن افينانىڭ قۇرمەتىنە سالىنعان عيباداتحانالاردىڭ سارقىنشاقتارىمەن تانىستىق. وسى جەردەن كەرەمەت فوتو-ۆيدەو ماتەريالدار ءتۇسىرىپ، سوزبەن ايتىپ جەتكىزە الماستاي عاجايىپ اسەرگە بولەندىك.

انتالياعا قايتار جولدا اسپەندوس امفيتەاترىنا سوقتىق. ەجەلگى گرەكتەر ديونيستىڭ قۇرمەتىنە ارناپ ءىس-شارالار وتكىزگەن. بۇل — تۇركياداعى ەڭ ۇلكەن امفيتەاتر. پاندەمياعا دەيىن جىل سايىن مۇندا تۇرىكتەر ونەر فەستيۆالدەرىن ۇيىمداستىرىپ كەلگەن ەكەن. ەكى مىڭ جىلدىق تاريحى بار امفيتەاتردى كورگەن دە ارماندا، كورمەگەن دە ارماندا. سول قالپىندا ساقتالعان. امفيتەاتردىڭ اكۋستيكاسى جاقسى شىعاتىنداي ەتىپ ايرىقشا ويلاستىرىلعان، ءالى كۇنگە دەيىن دە سول قالپىن ساقتاپ تۇر. قىرعىزستاننان كەلگەن ارىپتەستەردىڭ ىشىندە گۇلناز ەسىمدى تالانتتى ىرشى سۋىرىلىپ شىعىپ بىرنەشە ىر ايتتى. ءان تەاتردىڭ ىشىندە جاڭعىرىپ شىعىپ، عاجاپ داۋىس بارلىق جۇرتتى قايران قالدىردى.

 

الەمدەگى ەڭ ۇلكەن وكەاناريۋم

جانە جاھاندىق جۇلدىزداردىڭ بەينەسى  

الەمدەگى ەڭ ۇلكەن وكياناريم – Antalya Aquarium. تەڭىزدەگى مىڭداعان بالىق تۇرلەرىن وسى جەردەن كەزدەستىرە الاسىز. جالپى تۇركيا تەڭىزدەردىڭ توعىسقان مەكەنى. سوندىقتان بالىق تۇرلەرى دە سان الۋان. بىزگە ۇناعانى، اكۋاريۋمدەردە تەڭىزدىڭ استىنداعى اۋرانى جاقسى بەرىلگەن. تەڭىزگە قۇلاعان اسكەري ۇشاق، سۋ استىندا قالعان ەجەلگى قالا، ونىڭ قۇندى جادىگەرلەرى، سۋ استى مەن ۇڭگىرەردەگى وسىمدىكتەر – ءبارى-ءبارى دە تابيعاتتىڭ ءوزى مىڭ سان بوياۋمەن كومكەرىلگەن بالىقتارعا تابيعي ورتاداي اسەر ەتەدى. ءتىپتى سارقىرامانىڭ، ۇڭگىردىڭ ىشىندە سىلدىرلاپ اققان بۇلاق سۋىنىڭ دا دەكوراتسيالارمەن شەبەر، شىنايى جەتكىزە بىلگەن. بۇل ساياحاتشىلاردىڭ قيالىن كوككە سامعاتىپ، شىن مانىندە تەڭىز تۇڭعيىعىنا سۇڭگىگەندەي سەزىمگە بولەيدى. ال ادام ومىرىنە قاۋىپسىز بالىقتاردى تاماقتاندىراتىن ورىندار دا جاساقتالعان. وسىلايشا بالالاردىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، اكۆاريۋمدى تارتىمدى، قىزىقتى ەتۋ كوزدەلگەن.

تۋرا وسى وكەاناريۋمنىڭ تۇبىندە Face2Face دەپ اتالاتىن مۋزەي بار. بۇل جەردەن بارلىق عالامدىق جۇلدىزداردىڭ بەت-بەينەسىنىڭ، سۇلباسىنىڭ كوشىرمەلەرى جاسالعان. ءوزىڭىز ارمانداعان جۇلدىزبەن «سەلفي» جاساپ نەمەسە قاتار تۇرىپ سۋرەتكە تۇسە الاسىز.

 

انتاليا ارحەولوگيالىق مۋزەيى

انتاليا ارحەولوگيالىق مۋزەيى – تۇركياداعى ەڭ ءىرى مۋزەيلەردىڭ ءبىرى. 7000 شارشى مەتردە 5000 جۋىق قۇندى جادىگەرلەر كورمەگە قويىلعان. مۋزەيدە ەجەلگى داۋىردەن باستاپ وسمان يمپەرياسىنا دەيىنگى مۇرالار جيناقتالعان.

مۋزەيدىڭ قۇرىلۋ تاريحى دا قىزىقتى. I دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن انتاليا يتالياندىقتاردىڭ وككۋپاتسياسىندا قالادى. ولار انتاليانىڭ جادىلەرلەرىن وزدەرىنە تاسىپ كەتە باستايدى. وسى ماسەلەگە قاتتى الاڭداعان جەرگىلىكتى پەداگوگ سۇلەيمان فيكري بەي انتاليا بيلىگىنە ءوتىنىش ايتىپ، ەڭ العاش 1922 جىلى انتاليا ارحەولوگيالىق مۋزەيىنىڭ نەگىزىن قالايدى. انتاليا جادىگەرلەرىنىڭ ساقتالۋىنا زور ۇلەس قوسقان سۇلەيمان فيكري بەي ەسىمى مۇندا ءار كەز قۇرمەتپەن اتالادى.

مۋزەيدەگى كونە گرەك تاس مۇسىندەرى تاڭداي قاقتىرادى. مۇندا زەفس، گەراكل، افروديتا جانە تاعى باسقا ەجەلگى قۇدايلاردان باستاپ ءريمنىڭ ۇلى بيلەۋشىلەرىنىڭ، ءتىپتى عيباداتحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ دە تاس مۇسىندەرىن كەزدەستىرۋگە بولادى. سونداي شەبەرلىكپەن بادىزدەلگەن مۇسىندەرگە ساعاتتاپ قاراساڭىز دا جالىقپايسىز. اتاقتى، داۋلەتتى ادامدارعا ارنالعان تابىتتار – سوركافوگتار ولاردىڭ قانشالىقتى قۇدىرەتتى بولعانىن ايداي الەمگە ايگىلەپ تۇر-اق. تابىت سىرتىندا ولاردىڭ ءتىرى كەزىندە اتقارعان ۇلى ىستەرى، ەرلىكتەرى دە بەينەلەنگەن. كەيبىر سوركافوگتىڭ جوعارعى جاعىندا مارقۇمداردىڭ تاس مۇسىندەرى دە قاشالعان. ال ەندى ءبىر تابىتتار ەجەلگى قۇدايلاردىڭ قۇرمەتىنە ارناپ ازىرلەنگەنى ءبىزدى قايران قالدىردى.

 

ەجەلگى پەرگە قالاسى

ايگىلى ماتەماتيك جانە گەومەتر اپوللوني دۇنيەگە كەلگەن كونە پەرگە شاھارى كىشى ازياداعى ەڭ ءىرى قالالاردىڭ ءبىرى بولعان. پەرگە ءبىز بۇعان دەيىن كوزبەن كورگەن سيدە قالاسىمەن باسەكەگە ءتۇسىپ وتىرعان. تانىستىرۋشى-گيد بەرقان مىرزانىڭ ايتۋىنشا، پەردەنىڭ قاقپاسىنىڭ ەكى بۇيىرىندە قوس مۇنارا اسكەري ساقشىلاردىڭ تۇراعى بولعان. بۇگىندە قوس مۇنارا جارتىلاي قيراعان. وسىنى ايتىپ جاتقاندا ءبىز كوز الدىمىزعا مۇنارادان سىرتتان كەلگەن جاۋعا وق جاۋدىرىپ جاتقان ساربازدار ەلەستەپ-اق كەتتى. مۇنارانىڭ سول جاعىندا سۋبۇرقاقتار ورنى، ەجەلگى مونشا قالدىقتارى، ىرگەتاسى تۇر. مونشانىڭ ىستىق سۋ، جىلى سۋ، سالقىن سۋ قاۋىزدارى جۇمىس ىستەگەن. باياعى ريمدىكتەردىڭ جاپپاي مونشاعا شومىلىپ جاتقان كورىنىستەرىنە ءمان بەرمەۋشى ەدىك. بۇل سول زامانداعى ءبىز ەسكەرە بەرمەيتىن ۇلكەن مادەنيەت ەكەن. قالا سىرتىنان كەلگەن قوناقتى ىشكە ۆيرۋس تاراتپاسىن دەپ ەڭ اۋەلى مونشاعا اكەلىپ شومىلدىراتىن ءداستۇر دە بولعان. ويتكەنى ەجەلگى قالا تۇرعىندارى دا ۆيرۋستىڭ ءتۇر-تۇرىنە ءجيى شالدىعىپ، ودان ساقتانۋدىڭ جولدارىن ىزدەگەنى بارشاعا ايان. مونشانى جىلىتۋ ءۇشىن وت جاققان ۇلكەن پەشتىڭ ورنى ءالى كۇنگە بار. كۇيە ىزدەرى ءالى كۇنگە كەتپەگەن.

پەردە قالاسىندا ۇزىننان-ۇزاق سوزىلعان سۋ جۇرگىزۋ ارىعى دا بار. شاھاردىڭ باي-باعىلاندار قونىستانعان مەكەنىنەن باستاپ قاقپاعا قاراي سالىنعان ارىقتىڭ ەكى جاعىندا جول سالىنعان. تىزبەكتەلگەن ەڭسەلى باعانالار ءبىر كەزدە پەردە شاھارىنىڭ قانشالىقتى ابرويلى، ءسان-سالتاناتتى بولعانىن پاش ەتىپ تۇرعانداي.

 انتاليا ساپارى وسىنداي ەستەن كەتپەس ەستەلىكتەرگە تولى بولدى. ءاربىر ادام انتاليانىڭ عاجايىپارىن مىندەتتى تۇردە كوزبەن كورۋى كەرەك. ويتكەنى ول تەك كوركەم، كورىكتى ولكە عانا ەمەس، وشپەس ۇلى تاريحتاردىڭ ورنەكتەلگەن ءىزى قالعان عالامات جەر...     

ارمان اۋباكىر،

الماتى – انتاليا – الماتى

 

 

 

 

 

 

 

 

پىكىرلەر