6 شىلدە كۇنى ەلوردا كۇنى تويلانىپ، تۇركىستان قالاسىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا ارنالعان «ۇلى دالا ۇلى» اتتى ەسكەرتكىش بوي كوتەردى. بۇل جاعداي ەل ىشىندە ەكىۇشتى پىكىرلەردى دە تۋدىرعانى بەلگىلى. عالامتور بەتتەرىن اقتارساڭىز پىكىردىڭ سان تۇرىنە كۋا بولاسىز. وسى ورايدا سىزدەرگە وزگە دە مەملەكەتتەردىڭ پاتشالارىنا جانە تاڭداۋلى ساياساتكەرلەرىنە ارناعان ەسكەرتكىشتەرى جانە ولاردىڭ كەيىنگى تاعدىرلارى تۋرالى سىر شەرتپەكپىز.
«ۇلكەن ۇشتىك» ەسكەرتكىشى. رۋزۆەلت-چەرچيل-ستالين، يالتا قالاسى
ەسكەرتكىش 2005 جىلى ماسكەۋ قالاسىندا ءمۇسىنشى زۋراب تسەرەتەليدىڭ جەتەكشىلىگىمەن جاسالعان بولاتىن. تۋىندىنىڭ تاريحىنا ۇڭىلەر بولساق 1945 جىلى يالتا قالاسىنىڭ جانىنداعى ليۆاديا سارايىندا وتكەن انتيگيتلەرلىك كواليتسيانىڭ (كسرو، اقش، ۇلىبريتانيا) كوشباسشىلارىنىڭ باسقوسۋى وتكەن. ۇلكەن ۇشتىكتىڭ باسشىلارى يوسيف ستالين، ۋينستون چەرچيل جانە تەودور رۋزۆەلتتىڭ بەينەلەرى ەسكەرتكىشتە كورىنىس تاپقان. تاستۇعىر اتالعان باسقوسۋدىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي جوسپارلانعانىمەن، جەرگىلىكتى ۋكراين حالقى ەسكەرتكىشتىڭ قويىلۋىنا قارسىلىق بىلدىرگەن. ەسكەرتكىش جوسپارلانعان ۋاقىتىندا جۇزەگە اسپادى جانە 2014 جىلى قىرىم حالقىنىڭ قاراماعىنا بەرىلدى.
2015 جىلى «قىرىم 1945: وتكەنى، بۇگىنى، كەلەشەگى» اتتى عىلىمي-كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىلىپ، ەسكەرتكىشتىڭ سالتاناتتى تۇردە اشىلۋ سالتاناتى ءوتتى. تۋىندى قارا تەڭىزدىڭ جاعاسىندا ورنالاسقان، يالتا قالاسىنان 3 كم قاشىقتىقتاعى ليۆاديا اۋىلىنان ورىن تاپتى.
«بارري ارمانى»، دجاكارتا، يندونەزيا
2009 جىلى يندونەزيا استاناسى دجاكارتادا اقش پرەزيدەنتى باراك وبامانىڭ قۇرمەتىنە «بارري ارمانى» اتتى ەسكەرتكىش بوي كوتەردى. تۋىندىدا 9 جاسار وبامانىڭ قولىنا كىشكەنتاي قۇستى قوندىرىپ، كۇلىمسىرەگەن بەينەسى كورسەتىلگەن. «وبامانىڭ دوستارى» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ باسشىسى رون ميۋللەر ءبىر سۇحباتىندا ەسكەرتكىشتىڭ ەشقاينداي ساياسي سارىنى جوق، تەك دجاكارتا جانە بۇكىل يندونەزيالىق بالالارعا «بەيبىتشىلىك سۇيگىش» باسشىنى ۇلگى قىپ كورسەتۋ ماقساتىندا عانا بوي كوتەرگەنىن جەتكىزدى.
بيىكتىگى 110 سم-دى قۇراعان ءمۇسىننىڭ اۆتورى بولۋ قۇرمەتىنە يندونەزيالىق ءمۇسىنشى ەدي چانياگو يە بولدى. نەلىكتەن بارري ارمانى دەگەن اتاۋ الدى دەگەن سۇراققا كەلەر بولساق، باراك وبامانى جەرگىلىكتى حالىق بارري سۋتۋرو دەپ تە اتايدى. سەبەبى 1967-71 جىلدار ارالىعىندا باراك وباما ءوزىنىڭ اناسىمەن بىرگە يندونەزيادا ءومىر سۇرگەن ەكەن.
«رەسپۋبليكا» مونۋمەنتى، ستامبۋل، تۇركيا
اتالعان كومپوزيتسيا تەك تۇركيا ەلىندەگى عانا ەمەس، بۇكىل الەمدەگى ەڭ ەرەكشە، كوپ قىرلى تۋىندىلاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ەسكەرتكىشتىڭ باستى قاھارمانى-ۇلت كوسەمى مۇستافا كەمال اتاتۇرىك. ەسكەرتكىش 1928 جىلى ستامبۋل قالاسىنداعى تاكسيم الاڭىندا يتالياندىق ءمۇسىنشى پيەترو كانونيكانىڭ باستاماسىمەن بوي كوتەردى. كوپ قىرلىلىعىنا قايتا ورالساق، بيىكتىگى 11 مەتر سانالاتىن ەسكەرتكىشتە ۇل كوسەمى اتاتۇرىك جانە ونىڭ جاقتاستارى يسمەت ينەنيۋ مەن فيۆزە چاكماك بەينەلەنگەن. ەسكەرتكىشتىڭ ەڭ ەرەكشە تۇسى، ەكى جاعىنىڭ ەكى ءتۇرلى ماعىنادا قاتارلاسا سالىنۋى. وڭتۇستىككە قاراعان جاعىندا اتاتۇرىك پەن ونىڭ جاقتاستارى زاماناۋي ىسكەرلىك كيىمدەردى كيسە، سولتۇستىككە قاراعان جاعىندا تۇرىك حالقىنىڭ ازاتتىعى جولىنداعى كۇرەستەردەگى اسكەري كيىممەن بەينەلەنگەن. بۇل مونۋمەنتتى كورۋ ارقىلى كەز كەلگەن ادام اتاتۇرىكتىڭ ءارى قول باستاعان باتىر ەكەندىگىنە، ءارى ەلدىڭ دامۋ باعدارىن ايقىنداعان ساياساتكەرلىگىنە دە قانىق بولا الادى.
امەريكاندىق تۋىندى نەمەسە رامشور تاۋى، اقش
كەز-كەلگەن سالادا ەرەكشەلىكتىڭ ءيىسىن اڭقىتاتىن امەريكاندىقتار ءوز پرەزيدەنتتەرىنە ەسكەرتكىش ورناتۋ جاعىنان دا توپ ىشىنەن قارا ءۇزىپ شىقتى. داكوتا قارا تاۋلارىنان امەريكاندىقتار ءتورت بىردەي پرەزيدەنتىنىڭ بەينەسىن جاساپ، بارشا الەم جۇرتشىلىعىن ەلەڭ ەتكىزدى. ءتورت باسشىسىن تورىنە شىعارعان بۇل تاۋلار ەجەلگى زاماندا «التى بابا» دەگەن اتاۋعا يە بولعان. 1927 جىلى مەتسەنات چارلز رامشوردىڭ پارمەنىمەن باستاۋ العان ەسكەرتكىش 1941 جىلى تولىعىمەن جاسالىپ ءبىتتى جانە 1931 جىلى مەموريالعا مەتسەنات رامشوردىڭ اتاۋى بەرىلدى. نەگىزگى ەڭبەك امەريكاندىق ءمۇسىنشى گۋدزون بورگلۋمنىڭ ۇلەسىندە.
امەريكالىق كەرەمەت سانالاتىن بۇل تۋىندىنى ءسىز ءار ءتۇرلى فيلمدەردەن كورمەۋىڭىز مۇمكىن ەمەس. ەسكەرتكىش جۇزدەن اسا فيلمدار مەن مۋلتفيلمداردا، ءتۇرلى پلاكاتتاردا بەينەلەنگەن. رامشور تاۋىنان ءتورت پرەزيدەنتتىڭ باس ءمۇسىنىن كورەسىز. بۇل تۇلعالار امەريكا حالقىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعان ەرەكشەلىكتەردى سىيعا تارتقانى ءۇشىن ەل اراسىنداعى ەڭ سىيلى پرەزيدەنتتەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. اتاپ ايتار بولساق دجوردج ۆاشينگتون رامشور تاۋىندا امەريكا حالقىن دەموكراتياعا جەتكىزگەنى ءۇشىن كورىنىس تاپقان. جانە دە تاۋەلسىزدىك دەكلاراتسياسىن ەنگىزگەنى ءۇشىن توماس دجەففەرسون، قۇلدىقتى جويعانى ءۇشىن اۆراام لينكولن، پاناما كانالدارىن سالىپ، مەملەكەتتىڭ جانە بيزنەستىڭ وركەندەۋىنە زور ۇلەس قوسقانى ءۇشىن تەودور رۋزۆەلت بەينەلەرى سالىنعان.
دۇنيە جۇزىندە ەسكەرتكىشتەر سانى وتە كوپ بولعانىمەن، مەملەكەت باسشىلارىنا ارنالعان تاس تۇعىرلار ەل نازارىن بىردەن وزىنە اۋدارارى ءسوزسىز. قىزىعى كەيبىر تۇلعالارعا ءمۇسىن تىم ەرتە جاسالسا، كەيبىر ساياساتكەرلەر كوپتىڭ كوزىنەن تىس قالىپ قويىپ جاتادى. كەيبىر ەسكەرتكىشتەردىڭ ەلدىڭ رۋحىن كوتەرەر ۇلتتىق سيمۆولعا اينالىپ، ال كەيبىرىنىڭ جاعدايى مۇلدەم كەرىسىنشە بوپ جاتاتىنى دا بارشامىزعا ايان. دەسەك تە، تۇلعاعا دا، ونىڭ قۇرمەتىنە سالىنعان ەسكەرتكىشكە دە شىن تورەشى تەك ۋاقىت ەكەندىگىن ۇمىتپايىق.
