قازاقستاننىڭ تاريحى مەن مادەنيەتى كوپ عاسىرلار بويى يسلام دىنىمەن بايلانىسا دامىپ كەلەدى. يسلام ءدىنى قازاق حالقىنىڭ وزىندىك رۋحانياتى مەن مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسۋىنداعى نەگىزگى قاينارلاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. قازاق حالقىنىڭ ارعى تەگى بولىپ ەسەپتەلەتىن كونە تۇركىلەر يسلامنىڭ قالىپتاسۋى مەن كوپتەگەن جەتىستىكتەرىنە ءوز ۇلەستەرىن قوستى.
يسلام ءدىنى ادامزات تاريحى مەن وركەنيەتىنە ايرىقشا ۇلەس قوسقانى ءمالىم. بۇل ءدىننىڭ قاناتى جايىلعان جەرلەرىندە ءاردايىم عىلىم مەن ءبىلىم دامىپ، ادامزات ادامگارشىلىك پەن پاراساتتىڭ شىڭىن تۋ ەتكەن، قۇلازىعان دالانى سۋسىنداتىپ، بۇكىل تىرشىلىك يەسىنە ءمان بەرگەن. قازاق تا وزىندىك ءتىلى، تەرەڭ تامىرلى تاريحى، رۋحاني قۋات الار قۇندىلىقتارى بار تەكتى حالىق
جالپى مەنىڭ ويىمشا ءدىن بار جەردە بەرەكە، سەنىم ىنتىماق بەيبىتشىلىك بىرلەستىك، بارشاسىن اتاپ ايتقاندا ادام بويىنان ادامگەرشىلىك قاسيەت تابىلادى دەپ ويلايمىن. نەگە؟ ويتكەنى سارى ۋايىمنان، قارا وايعىدان ادامدى ساقتاپ قالاتىن نارسەول ەرتەڭگى كۇنگە سەنىم. ياعني ءدىنى بار ادام تىرەگى بار ادام دەپ ايتساق دۇرىس بولار. جالپى ەندى ءدىن بار جەردە بارشا جاقسىلىق بار دەپ جاتىرمىز. ەندى ءبىز ءدىندى ودان ارمەن قالاي كەڭىنەن جايا الامىز؟
كوزىڭدى اش، ويان قازاق، كوتەر باستى،
وتكىزبەي قاراڭعىدا بەكەر جاستى.
جەر كەتتى، ءدىن ناشارلاپ، حال ارام بوپ،
قاراعىم، ەندى جاتۋ جاراماس-تى.
(م.دۋلاتوۆ، «ويان، قازاق»),– دەپ اتا بابالارىمىز وسى ماسەلەنى الدىن الا ءبىلىپ ارەكەت جاساعان. جانە وسى ۇلى ءىستى ءبىز جالعاستىرۋىمىز قاجەت.
توي دەپ شاشىلدى، اس دەپ شاشىلدى، ار، ءبىلىم دەپ داۋلەت شاشارعا قاي قازاقتىڭ قايراتى جەتەدى؟! دەپ تەرەڭ وي تاستاپ ءبىلىمدى ءدىندى جايۋعا جانى قازاق بالاسىن نامىسىن ودان سايىن كوتەرىپ جىگەرلەندىردى. سونىڭ ىقپالىما قازىرگى تاڭدا كوپتەگەن ءدىني وقۋ ورىندارى ونىمەن قوسا اسەم مەشىتتەر بوي كوتەرىپ كەلە جاتىر.
اتاپ ايتار بولسام. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە ءدىني ءبىلىم الۋعا جان-جاقتى مۇمكىندىك قاراستىرىلعان. وقىپ، ءبىلىمنىڭ مول مۇراسىنا كەنەلەم دەگەن جانعا قاي سالادا دا ماماندار دايارلايتىن وقۋ ورىندارى جەتكىلىكتى.
ەلىمىزدە التى جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ارنايى كافەدرالارىندا ءدىنتانۋشى ماماندار دايارلانادى. ولارعا دىندەر تاريحى مەن تەورياسى، مەملەكەتتىك-ءدىني قاتىناستار، جاڭا ءدىني قوزعالىستار مەن ءدىني احۋال ماسەلەلەرى جان-جاقتى وقىتىلادى.
تاۋەلسىزدىگىمىزبەن بىرگە جاندانعان ءدىنتانۋ عىلىمىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى، وزىق تاجىريبەسىمەن قاتار قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەرى دە ايقىندالا ءتۇستى.
ءتىپتى، ەلىمىزدەگى ءداستۇرلى دىندەر جونىندە ماعلۇماتتار، ولاردىڭ پايدا بولۋى، دامۋى تۋرالى اقپاراتتار جالپىعا بىردەي ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتەن باستاپ، بارلىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە قوعامدىق پاندەر اياسىندا وقىتىلىپ كەلەدى. سونىمەن قاتار، «ءدىنتانۋ» ءپانى تاڭداۋ كۋرسى رەتىندە ەلىمىزدىڭ بارلىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باعدارلامالارىنا ەنگىزىلگەن.
ەلىمىزدە «ءدىنتانۋ»، «تەولوگيا» جانە «يسلامتانۋ» ماماندىعىنا مەملەكەت تاراپىنان گرانت ءبولىنىپ، وقىتۋ ۇدەرىسى جولعا قويىلعان. ماسەلەن ءبىر عانا نۇر-مۇباراك ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتى – جوعارى ءبىلىمدى يمامدار، يسلامتانۋ، ءدىنتانۋ، تەولوگيا، ەكى شەت ءتىلى (اراب-اعىلشىن، اعىلشىن-اراب تىلدەرى) ماماندارىن دايىندايتىن بىرەگەي جوعارى وقۋ ورنى. ورتا ەسەپپەن العاندا، 2018-2019 وقۋ جىلىندا ەلىمىزدە 367 ءدىن مامانى بىتىرگەن، ونىڭ ىشىندە ءدىنتانۋشى – 172, يسلامتانۋشى – 179, تەولوگ – 16.
يسلامتانۋ ماماندىعى – قوعام تىنىشتىعى. عالىمدارىمىز, دىننەن حابارى بار جاندار كوبەيگەن سايىن ەل ىشىندە ناسيحات تەرەڭدەيتىنى ءسوزسىز. بىلىمدىلەر قاتارى ارتقان سايىن ەلىمىزدە بەلەڭ العان دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمداردىڭ كەلەڭسىز ارەكەتتەرى دە جويىلا باستايدى. وسىلايشا جاقسىلىق سالتانات قۇرادى. ءتىپتى جات اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتكەندەر دە اقيقاتقا مويىن بۇرارى ءسوزسىز.
نۇرداۋلەت امانكەلدى،
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ
3-كۋرس ستۋدەنتى
