Qazaqstannyń tarıhy men mádenıeti kóp ǵasyrlar boıy ıslam dinimen baılanysa damyp keledi. Islam dini qazaq halqynyń ózindik rýhanııaty men mádenıetiniń qalyptasýyndaǵy negizgi qaınarlardyń biri bolyp tabylady. Qazaq halqynyń arǵy tegi bolyp esepteletin kóne túrkiler ıslamnyń qalyptasýy men kóptegen jetistikterine óz úlesterin qosty.
Islam dini adamzat tarıhy men órkenıetine aıryqsha úles qosqany málim. Bul dinniń qanaty jaıylǵan jerlerinde árdaıym ǵylym men bilim damyp, adamzat adamgarshilik pen parasattyń shyńyn tý etken, qulazyǵan dalany sýsyndatyp, búkil tirshilik ıesine mán bergen. Qazaq ta ózindik tili, tereń tamyrly tarıhy, rýhanı qýat alar qundylyqtary bar tekti halyq
Jalpy meniń oıymsha din bar jerde bereke, senim yntymaq beıbitshilik birlestik, barshasyn atap aıtqanda adam boıynan adamgershilik qasıet tabylady dep oılaımyn. Nege? Óıtkeni sary ýaıymnan, qara óaıǵydan adamdy saqtap qalatyn nárseol erteńgi kúnge senim. Iaǵnı dini bar adam tiregi bar adam dep aıtsaq durys bolar. Jalpy endi din bar jerde barsha jaqsylyq bar dep jatyrmyz. Endi biz dindi odan ármen qalaı keńinen jaıa alamyz?
Kózińdi ash, oıan qazaq, kóter basty,
Ótkizbeı qarańǵyda beker jasty.
Jer ketti, din nasharlap, hal aram bop,
Qaraǵym, endi jatý jaramas-ty.
(M.Dýlatov, «Oıan, qazaq»),– dep ata babalarymyz osy máseleni aldyn ala bilip áreket jasaǵan. Jáne osy uly isti biz jalǵastyrýymyz qajet.
Toı dep shashyldy, as dep shashyldy, ar, bilim dep dáýlet shasharǵa qaı qazaqtyń qaıraty jetedi?! Dep tereń oı tastap bilimdi dindi jaıýǵa jany qazaq balasyn namysyn odan saıyn kóterip jigerlendirdi. Sonyń yqpalyma qazirgi tańda kóptegen dinı oqý oryndary onymen qosa ásem meshitter boı kóterip kele jatyr.
Atap aıtar bolsam. Qazirgi tańda elimizde dinı bilim alýǵa jan-jaqty múmkindik qarastyrylǵan. Oqyp, bilimniń mol murasyna kenelem degen janǵa qaı salada da mamandar daıarlaıtyn oqý oryndary jetkilikti.
Elimizde alty joǵary oqý ornynyń arnaıy kafedralarynda dintanýshy mamandar daıarlanady. Olarǵa dinder tarıhy men teorııasy, memlekettik-dinı qatynastar, jańa dinı qozǵalystar men dinı ahýal máseleleri jan-jaqty oqytylady.
Táýelsizdigimizben birge jandanǵan dintaný ǵylymynyń ózindik erekshelikteri, ozyq tájirıbesimen qatar qoǵamdaǵy ózekti máseleleri de aıqyndala tústi.
Tipti, elimizdegi dástúrli dinder jóninde maǵlumattar, olardyń paıda bolýy, damýy týraly aqparattar jalpyǵa birdeı bilim beretin orta mektepten bastap, barlyq bilim berý mekemelerinde qoǵamdyq pánder aıasynda oqytylyp keledi. Sonymen qatar, «Dintaný» páni tańdaý kýrsy retinde elimizdiń barlyq joǵary oqý oryndarynyń baǵdarlamalaryna engizilgen.
Elimizde «Dintaný», «Teologııa» jáne «Islamtaný» mamandyǵyna memleket tarapynan grant bólinip, oqytý úderisi jolǵa qoıylǵan. Máselen bir ǵana Nur-Múbarak Egıpet ıslam mádenıeti ýnıversıteti – joǵary bilimdi ımamdar, ıslamtaný, dintaný, teologııa, eki shet tili (arab-aǵylshyn, aǵylshyn-arab tilderi) mamandaryn daıyndaıtyn biregeı joǵary oqý orny. Orta eseppen alǵanda, 2018-2019 oqý jylynda elimizde 367 din mamany bitirgen, onyń ishinde dintanýshy – 172, ıslamtanýshy – 179, teolog – 16.
Islamtaný mamandyǵy – qoǵam tynyshtyǵy. Ǵalymdarymyz, dinnen habary bar jandar kóbeıgen saıyn el ishinde nasıhat tereńdeıtini sózsiz. Bilimdiler qatary artqan saıyn elimizde beleń alǵan destrýktıvti dinı aǵymdardyń keleńsiz áreketteri de joıyla bastaıdy. Osylaısha jaqsylyq saltanat qurady. Tipti jat aǵymnyń jeteginde ketkender de aqıqatqa moıyn burary sózsiz.
Nurdáýlet AMANKELDI,
ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń
3-kýrs stýdenti
