شىعىس قازاقستان وبلىسى – الاش تاريحىندا ەرەكشە ورىن الاتىن شەجىرەلى مەكەن. ادامزات دامۋىنىڭ ءتۇپ باستاۋىندا تۇرعان كونە قورعانداردى بىلاي قويعاندا، ەسكەرتكىشتەر مەن تاريحي ورىندار، كۇمبەزدەر مەن كەسەنەلەر الىستان كوز تارتادى. ءار قيىرىنان، ءار تاسىنان، ءار جوتاسىنان تاريح ءۇنى ەستىلگەندەي بولادى.
سوڭعى جىلدارى اسقاق شىڭىنان قار كەتپەس التاي تاۋلارىنا، قويناۋى قۇتقا تولعان كاتون-قاراعاي مەن زايسان جاققا شەتەلدىك عالىمدار ات باسىن ءجيى تىرەيتىن بولدى. شىعىس قازاقستان وبلىسىنا شىعىستانۋشىلار مەن ارحەولوگتار زور قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. سول عىلىم نىسانى رەتىندە بەرەل قورعانىنان تابىلعان جىلقى سۇيەگى مەن شىلىكتىدەن تابىلعان التىن ادام ەل تاريحىنىڭ التىن قورىنا اينالدى.
بۇگىنگى تاڭدا وبلىس اۋماعىندا مەملەكەت قورعاۋىندا 670 جىلجىمايتىن ەسكەرتكىش بار، ونىڭ 173-ءى تاريحي، 127-ءسى ساۋلەت، 234-ءى ارحەولوگيالىق، 136-سى مونۋمەنتالدى ونەر ەسكەرتكىشتەرى. وبلىس اۋماعىندا 652 جادىگەر جەرگىلىكتى ەسكەرتكىشتەر بولسا، 18-ءى رەسپۋبليكالىق ماڭىزعا يە.
اتاپ ايتساق، ساتباەۆ اۋىلىندا قانىش ساتباەۆ ەسكەرتكىشى (1980 جىلى سالىنعان), كوكجىرا اۋىلىندا «وتان-انا» مونۋمەنتى (1990) جانە امانگەلدى يمانوۆ ەسكەرتكىشى (1970), ويشىلىك اۋىلىندا قويباعار باتىر مازارى (XIX عاسىر) جانە توعاس باتىر ەسكەرتكىشى، اياگوز قالاسىنان سولتۇستىك-باتىسقا قاراي 40 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان باراق باتىر كەسەنەسى، ب.مايلين اۋىلىندا ءارىپ تاڭىربەرگەنوۆ زيراتى، تاڭسىق اۋىلىندا قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ كەسەنەسى كەلمەسكە كەتكەن كونە تاريحتان سىر شەرتەدى.
…كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ،
كۇرەڭدى مىنەر مە ەكەمىز؟
كۇدەرىدەن باۋ تاعىپ،
اق كىرەۋكە كيەر مە ەكەمىز؟ – دەپ جىرلاعان الاشتىڭ سۋىرىپسالما اقىنى، جالىندى جىراۋى، «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلاما» قاسىرەتىن كوزىمەن كورىپ، باسىنان وتكەرگەن، سول ءبىر ناۋبەتتى جويۋعا ات سالىسىپ، جوڭعار شاپقىنشىلىعىنان وتانىن قورعاۋعا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان ءباھادۇر بابامىز اقتامبەردى سارىۇلىنىڭ سۇيەگى اباي اۋدانىنىڭ جۇرەكجوتا دەپ اتالاتىن ادىرىنا جەرلەنىپ، كەيىن سول جەردە كەسەنە بوي كوتەرگەن.
ءسوزىمىزدى تۇيىندەي كەلە، سايىن دالانىڭ سان قىرلى تاريحىنا كوز جۇگىرتسەك، باعا جەتپەس قۇندىلىقتاردى ءھام رۋحانياتىمىزدىڭ التىن دىڭگەگىنە اينالعان ولەڭ مەن ءسوز قاسيەتى انانىڭ سۇتىمەن، بابانىڭ قانىمەن بويىمىزعا دارىدى. الاش دالاسىنىڭ ءار قيىرىنان وشپەس ونەگە كورەمىز، تاعىلىم الامىز، ءتاۋ ەتەمىز. اسىلى، وسى قۇندىلىقتار جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىندا جاڭعىرىپ تۇرسا، بولاشاعىمىز ساۋلەلى بولارى ءسوزسىز.
ءبىرجان احمەر،
ابايدىڭ «جيدەباي-ءبورىلى» مەملەكەتتىك قورىق-مۋزەيىنىڭ
عىلىمي قىزمەتكەرى
