«جۋسان» وپەراتسياسىمەن سيريادان ەلگە ورالعاندار قوعامعا قانشالىقتى بەيىمدەلدى؟ سيريادان ورالعانداردىڭ ءدىني كوزقاراسىن وزگەرتۋ مۇمكىن بە؟ وسى سۇراقتاردى الماتى وبلىسى ءدىن ىستەرى باسقارماسى جانىنداعى «ءدىني ەكسترەميزم قۇرباندارى مەن دەسترۋكتيۆتى اعىم ۇستانۋشىلارىن وڭالتۋ ورتالىعىنىڭ» پراكتيك-پسيحولوگى لاۋرا ۇزاقباەۆاعا قويعان ەدىك.
– لاۋرا ەرعاليقىزى، شام ەلىنەن الماتى وبلىسىنا قانشا ادام ورالدى؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.نازارباەۆ پەن ەل پرەزيدەنتى ق.توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن 2019 جىلدىڭ قاڭتار-مامىر ايلارىندا ازاماتتاردى تەرروريستىك بەلسەندى ايماقتاردان قايتارۋ ماقساتىندا "جۋسان" گۋمانيتارلىق وپەراتسياسىنىڭ ءتورت كەزەڭى ۇيىمداستىرىلدى. ناتيجەسىندە، الماتى وبلىسىنا 13 ايەل، 39 بالا ونىڭ ىشىندە 2 جەتىم بالا قايتارىلدى.
الماتى وبلىسى ءدىن ىستەرى باسقارماسىنىڭ باستاماسىمەن تۇرعىلىقتى جەرىنە ورالعان ازاماتتارعا الەۋمەتتىك كومەك جانە وڭالتۋ بويىنشا ارنايى جوسپار ازىرلەنىپ، ورالعان ازاماتتاردى بەيىمدەۋ مەن وڭالتۋدى قايتا الەۋمەتتەندىرۋ جونىندەگى جۇمىس جوسپارىن وبلىس اكىمى بەكىتتى. قازىرگى ۋاقىتتا وسى ازاماتتارمەن كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلىپ، الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق پاسپورتتار مەن وسى ماسەلەلەر بويىنشا جۇمىس جوسپارى دايىندالدى. سونداي-اق وبلىس اكىمى ورىنباسارىنىڭ توراعالىعىمەن جابىق وتىرىس ءوتىپ، ياعني كەشەندى الەۋمەتتىك-وڭالتۋ جۇمىستارى تالقىلاندى.
كەڭەسكە وبلىستىق پروكۋراتۋرا، جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ وكىلدەرى، ءدىن ىستەرى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم، جۇمىسپەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارمالارىنىڭ باسشىلارى، اۋدان اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى، سونداي-اق "ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت" مەملەكەتتىك كورپوراتسياسىنىڭ وكىلدەرى شاقىرىلدى.
بۇگىنگى كۇنگە قاقتىعىس ايماعىنان قايتارىلعاندار سانى 55-كە جەتتى، ونىڭ 14-ءى ايەل، 41-ءى بالا. 13 ايەلمەن «ءدىني ەكسترەميزم قۇرباندارى مەن دەسترۋكتيۆتى اعىم ۇستانۋشىلارىن وڭالتۋ ورتالىعى» ارقىلى نۇكتەلى تەولوگيالىق وڭالتۋ، پسيحولوگيالىق كوررەكتسيا جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەۋ شارالارى جۇيەلى تۇردە اتقارىلۋدا. بۇعان رەسپۋبليكالىق اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ توبىنىڭ مۇشەلەرى تارتىلۋدا.
جۇيەلى جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە، 13 ايەلدىڭ ءدىني كوزقاراستارى قازاقستان قوعامنىڭ قۇندىلىقتارىنا تولىعىمەن بەيىمدەلسە، 5 ازاماتشا ءداستۇرلى يسلام نورمالارىن قابىلدادى. قالعان 8 ايەلمەن كەشەندى شارالار جالعاسۋدا. سەبەبى ول ايەلدەردە راديكالدى سيپاتتار بولماعانىمەن، جات اعىم جەتەگىندەگىلەرگە ءتان جاتتاندى سوزدەردى ءجيى قولدانۋى - تولىق وڭالعانىنا كۇمان تۋعىزدى.
–باستاپقى كەزدەگى وتانداستارىمىزدىڭ جان-كۇيى قانداي ەدى؟ ولاردىڭ ءوز تۋعان ەلىن جەرىن تاستاپ كەتۋىنە نە سەبەپ بولدى؟
– ەڭ العاش ولارمەن اقتاۋ قالاسىنداعى وڭالتۋ ورتالىعىندا 2 ايعا جۋىق جۇمىس اتقاردىق. الدىمەن مەديتسينالىق، پسيحولوگيالىق، كەيىن تەولوگيالىق كومەك كورسەتىلدى. قازىر كوپ وزگەرىس بايقالادى. كەلگەن كەزدە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان جاعدايلارى وتە ناشار ەكەنى بايقالاتىن.
قايتارىلعان ازاماتشالاردىڭ ساناسى دiني باقىلاۋدىڭ شىرماۋىندا قالعانىن انىقتاي كەلە نەگىزىنەن ءتورت توپقا بولۋگە بولادى: پسيحيكالىق، پسيحوسوماتيكالىق، سوماتيكالىق جانە الەۋمەتتىك. قايتارىلعان ايەلدەردىڭ ارقايسىسىنىڭ وزىندىك زارداپتارى بار. ولاردىڭ ەلدەن كەتۋىنە ءتۇرلى فاكتور سەبەپ بولعان. كوپشىلىگى 2015 جىلى ەلدەن اتتانعان. بۇل ايتارلىقتاي قاقتىعىس بولماعان كەز ەدى، سوندىقتان شەكارا اسقان ازاماتتار دا ءوزى مەن وتباسىن قانداي قاتەرگە تىككەنىن بىلمەگەن بولار. قازىرگى ۋاقىتتا اتالعان ازاماتشامەن دىندارلىق دەڭگەيى مەن كوزقاراسىن انىقتاۋ باعىتىنداعى ءتيىستى جۇمىستار اتقارىلۋدا.
ايەلدەرمەن جۇمىس بارىسىندا ءبىز ءارتۇرلى قيىندىقتارعا تاپ بولدىق. ويتكەنى ايەلدەر مەن بالالار سوعىستىڭ بارلىق قاسىرەتىن باستان وتكەرگەن. پسيحو-ەموتسيونالدى جاي-كۇيى دە وتە تومەن بولدى. ولاردىڭ اراسىندا قاقتىعىس كەزىندە جارالانعاندارى دا بار. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ارقاسىندا جۇمىس وتە كۇردەلى جانە جۇيەلى تۇردە ۇيىمداستىرىلدى. اقتاۋ قالاسىندا كوپتەگەن بىلىكتى تەولوگتار مەن پسيحولوگتار جينالىپ بىرگە جۇمىس اتقارۋى ءبىز ۇشىندە ۇلكەن تاجىريبە بولدى.
پسيحولوگ رەتىندە ەڭ ءبىرىنشى دياگنوستيكالىق جۇمىستا ايەلدەردىڭ تابيعاتى مەن پسيحولوگيالىق ماسەلەلەرىن، ولاردىڭ پسيحيكالىق دەنساۋلىعى مەن ومىرلىك بەلسەندىلىگىنە اسەر ەتۋ دارەجەسىن زەرتتەۋ وتە ماڭىزدى بولدى. قاقتىعىستا ايەلدەردىڭ قانداي ءرول اتقارعانىن، ولاردى ەلدەن كەتۋگە يتەرمەلەگەن قانداي فاكتورلار ەكەنىن، سوعىس ايماعىندا باستان كەشكەندەرىن انىقتاۋ بولدى. شىعۋعا ىقپال ەتكەن ءدىني يدەولوگيالىق سەبەپتەر، سيرياعا كەتكەن ايەلدەردىڭ كوپشىلىگى ديسفۋنكتسيونالدى وتباسىلاردا تاربيەلەنگەن كوبىسى كۇيەۋلەرىنىڭ اسەرىنەن كەتكەندەر ەكەنى انىقتالدى. سونىمەن قاتار، ايەلدەردە پسيحوسوماتيكالىق بۇزىلۋلار تىركەلدى: اشۋلانشاقتىق، ۇيقىسىزدىق، فوبيانىڭ بولۋى، فيزيكالىق جانە مورالدىق شارشاۋ، كوڭىل-كۇيدىڭ تومەندەۋى، پەسسيميزم، "ەرتەڭگە" دەگەن سەنىمسىزدىك ت.ب. ولاردىڭ ءبىرى اۋىر قانت ديابەتىمەن اۋىردى، بىلىكتى مەديتسينالىق ەمدەۋدى قاجەت ەتتى، ال باسقا ايەلدەر تۇراقتى باس اۋرۋىنا شاعىمداندى. بارلىق دەرلىك ايەلدەردە جۇرەك جانە اسقازان اۋرۋلارى انىقتالدى. سيريادان ورالعان ايەلدەردىڭ ومىرباياندىق مالىمەتتەرىن زەرتتەي وتىرىپ، پسيحولوگتار ولاردىڭ بارلىعى ەرتە بالالىق شاعىندا نەمەسە جاستىق شاعىندا العان پسيحولوگيالىق زاقىمدارعا بەيىم ەكەنى انىقتالدى.
– سىزدەر ولارمەن جۇمىس بارىسىندا قانداي ءتيىمدى ءادىس-تاسىلدەردى قولداناسىزدار؟
– الماتى وبلىسىندا الەۋمەتتىك، پسيحولوگيالىق، تەولوگيالىق وڭالتۋدىڭ وزىق ۇلگىلەرىن اتاپ وتكەن ءجون دەپ سانايمىن. جالپى «دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمدار ۇستانۋشىلارىنىڭ سانىن ازايتۋ» نىسانالى ينديكاتورىنىڭ وڭ ناتيجەسىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن وڭالتۋ جۇمىستارى اتقارىلىپ كەلەدى. سولاردىڭ ءبىرى – اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ، وڭالتۋ جانە پسيحوكوررەكتسيالىق جۇمىستاردى كوشپەلى تۇردە جۇرگىزۋگە ارنالىپ، ارنايى جابدىقتالعان كولىك - رەرەاموبيل جۇمىستىڭ ءتيىمدى نىساندارىنىڭ ءبىرى رەتىندە قارالعان. كولىك مۋلتيمەديالىق اپپاراتۋرامەن، جۇمىس ۇستەلىمەن، تاراتۋ ماتەريالدارىنا ارنالعان سورەلەرمەن جابدىقتالىپ، ايەلدەرمەن جۇمىس جۇرگىزۋ ءۇشىن ىڭعايلى جانە ەركىن جاعداي جاسالعان.
سونىمەن قاتار، وڭالتۋ جۇمىسى كەزىندە وڭ پسيحولوگيالىق كليمات قۇرۋ ءۇشىن بەلگىلەنگەن تالاپتارعا سايكەس ارنايى جاساقتالعان رەاكرەاتسيالىق كابينەت اشىلعان. بۇل كابينەتتە "جۋسان" ارنايى وپەراتسياسى شەڭبەرىندە تەرروريستىك بەلسەندىلىك ايماعىنان ەلگە قايتارىلعاندارمەن ءتيىستى تەولوگيالىق-پسيحولوگيالىق جۇمىستاردى ۇيىمداستىرىپ، ءتۇرلى پسيحولوگيالىق ترەنينگتەر جانە ءتۇرلى تەراپيالاردى جۇرگىزىپ وتىرامىز. جۇمىس كەزىندە ازاماتشالارعا كومفورتتى جاعداي تۋعىزۋ ءۇشىن بەلگىلەنگەن تالاپتارعا سايكەس جابدىقتالعان. كابينەت وڭالتۋ پروتسەسىندەگى تۇلعالار ءۇشىن دەمالىس كەزەڭدەرىن قاراستىراتىن جانە ۇزدىكسىز رەجيمدە ماقساتتى جۇمىستاردى جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ارنايى جيھازبەن (ترانسفورمەر) جابدىقتالعان.
جالپى العاندا، وڭىرگە قايتارىلعان ازاماتتاردىڭ پسيحولوگيالىق جاراقاتتارىن ساۋىقتىرۋ ءۇشىن جۇرگىزىلگەن نۇكتەلى، جەكە پسيحولوگيالىق دياگنوستيكا جانە كوررەكتسيالىق جۇمىستار وڭ ديناميكا كورسەتۋدە. تولەرانتتىق جانە ءدىني ەكسترەميزم كورىنىستەرىنە توزىمسىزدىك ساناسى قالىپتاسىپ، وڭتايلى الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق وڭالتۋ ۇدەرىسىندە رەميسسيا ورىن الدى. ادەپتەردىڭ دەراديكالانۋى بايقالىپ جاتىر.
تەرروريستىك بەلسەندى ايماقتان قايتارىلعان ازاماتشالاردى جۇيەلەندىرۋدىڭ تاعى دا ءبىر ءتيىمدى ءادىسى مامانداردان قۇرالعان كەشەندى وڭالتۋ (تەولوگيالىق، پسيحوكوررەكتسيالىق جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەۋ).
جالپى ايەلدەرمەن جۇمىس ىستەۋ ادىستەرى ءارتۇرلى جەكە تەراپيامەن جۇرگىزىلەتىن توپتىق تەراپيادان باستاپ الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق ادىستەرگە دەيىن. بۇعان بارلىعى كىرەدى: كەڭەس بەرۋ جانە قولداۋ تەراپياسى، دەپرەسسيانى جويۋعا ارنالعان بارلىق ترەنينگتەر، تەولوگيالىق كەڭەس بەرۋ، وقىتۋ جانە جۇمىسقا ورنالاستىرۋ، بيزنەس-باستامالاردى قولداۋ جانە ت.ب.
قايتارىلعان ايەلدەردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن ءبىلۋ ولاردى تۇزەتۋ ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن پسيحولوگ ولارمەن ءوزارا ارەكەتتەسۋىن دۇرىس ۇيىمداستىرۋى قاجەت. جەكە تۇلعانىڭ پسيحولوگياسىن ءبىلۋ جانە وڭ وزگەرىستەردىڭ ەڭ قولايلى جولىن انىقتاۋعا، اسەر ەتۋدىڭ وڭتايلى ادىستەرىن تاڭداۋعا، ءار ادەپتكە سارالانعان جانە جەكە كوزقاراستى قامتاماسىز ەتۋگە كومەكتەسۋدى پسيحولوگ رەتىندە ءوزىمنىڭ جەكە ماقساتىم دەپ بىلەمىن.
– الەۋمەتتەندىرۋ شارالارى بويىنشا قانداي كومەك كورسەتىلۋدە؟
– الەۋمەتتىك وڭالتۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى-الەۋمەتتىك ينتەگراتسيانى جۇزەگە اسىرۋ، ادامدى الەۋمەتتىك نورماعا قايتارۋ، الەۋمەتتىك مارتەبەنى تۇراقتاندىرۋ، جەكە رەسۋرستاردى الەۋمەتتىك شىندىقتى، ءومىر ءسۇرۋ ورتاسىن بەلسەندى قۇرۋعا باعىتتاۋ بولماق.
مىسالى، قايتا الەۋمەتتەندىرۋ جۇمىستارى اياسىندا 5 ايەل مەملەكەتتىك باعدارلاما اياسىندا تەگىن وقىتۋ كۋرستارىنان ءوتىپ، ارنايى سەرتيفيكات يەلەندى. ونىڭ ىشىندە، 3 ايەل «تىرناق سەرۆيسىنىڭ شەبەرى»، 1 ايەل «بۋحگالتەرلىك ەسەپ» ماماندىعىن ءتامامداسا، 1 ازاماتشا «جەكە كاسىپكەرلىك» بويىنشا 505 مىڭ تگ. كولەمىندە قايتارىمسىز گرانتقا يە بولدى. كوپ بالالى انا رەتىندە 4 ايەلگە اتاۋلى الەۋمەتتىك جاردەماقى تاعايىندالدى.
سونىمەن قاتار، ورتالىقتىڭ جوسپارىنا سايكەس 3 باعىتتا (مەيكاپ، تىگىنشى جانە اسپاز-كونديتەر) ماستەر-كلاسستار ۇيىمداستىرىلدى. كۋرس ناتيجەسىندە اكىمشىلىك تاراپىنان قۇجاتتارى «اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەككە» دايارلانىپ، تۇراقتى تىركەۋ ورنى بويىنشا جالعىز باستى انا رەتىندە ۇيگە كەزەككە تۇردى. «بيزنەس باستاۋ» باعدارلاماسى بويىنشا وقىتۋ كۋرسىنا تىركەلدى. جالپى كاسىبي ءبىلىم بەرۋدى بەيىندىك ساباقتار تسيكلىنە نەگىزدەي وتىرىپ، جاڭا ماماندىققا وقىتۋ جانە ەڭبەك تەراپياسىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا «شاشتاراز»، «اسپازشى-كونديتەر»، «مەيكاپ» قىزمەتتەرى بويىنشا وقىتۋ كۋرستارىنىڭ كەشەنىن ۇيىمداستىرۋ، ءارى قاراي جەكە قىزىعۋشىلىقتارى بويىنشا كاسىپتىك اشىپ بەرۋ جوسپارلانۋدا. اعىمداعى جىلدىڭ ماۋسىم ايىنان ورتالىقتىڭ كوررەكتسيالىق كابينەتىندە ايەلدەرگە ارنالعان اراب ءتىلى بويىنشا قۇران-ءتاجۋيد ەرەجەلەرى كۋرسى ءوز جۇمىسىن باستادى. سونداي-اق توپتىق جانە جەكە دارىستەردى تەگىن مەڭگەرەتىن بولادى.
– سيريادان كەلگەن بالالاردىڭ اراسىندا اكە-شەشەسىنەن ايىرىلىپ، جەتىم قالعاندار دا بولعان شىعار.
– ارينە، بولدى. جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، وڭىرگە ەكى تۇل جەتىم قايتارىلدى. قازىرگى تاڭدا تۋىستارىنىڭ قامقورلىعىگىندا. 2015 جىلى شام ەلىنە كەتكەن. الدىمەن اكەسى، كەيىن شەشەسى قايتىس بولعان. جاعدايىن ۇنەمى باقىلاپ، قاراپ وتىرامىز. دەگەنمەن دە مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردا العاشقى كەزەڭدە وقۋعا دايىن ەمەستىگى، ءتۇرلى وقۋ ءىس-ارەكەتىندەگى، قارىم-قاتىناسىنداعى، مىنەز-قۇلقىنداعى قيىندىقتار مەن كۇردەلى پروبلەمالاردىڭ بارى انىقتالعان. بالالاردىڭ پسيحولوگيالىق جاراقاتتان كەيىنگى سترەسستىڭ بەلگىلەرىن انىقتاۋ ءۇشىن پسيحولوگيالىق ادىستەر كەشەنىن قولدانا وتىرىپ جۇرگىزىلدى. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بالالاردىڭ جاراقاتتان كەيىنگى سترەسستى قارقىندى سەزىنەتىندىگى جانە پسيحولوگيالىق جاراقاتتان كەيىنگى باستاپقى كەزەڭدە بالالاردا "مازاسىزدىق", "قورقىنىش، فوبيا", "پسيحولوگيالىق قورعانىس", "كۇرەسۋ رەاكتسياسى" بار ەكەنى انىقتالىپ، ماقساتتى پسيحوكوررەكتسيالىق جۇمىس جۇرگىزىلدى. پسيحولوگيالىق كوررەكتسيا بارىسىندا بالالاردىڭ كوپشىلىگىندە وقيعا تۋرالى ويلار، جانە وسى تاقىرىپتار تۋرالى اڭگىمەلەردى ەسكە تۇسىرەتىن بارلىق نارسەلەردەن قاشقاقتاۋى، كوبىنەسە بولعان جاعدايدى ەسكە تۇسىرگىسى كەلمەۋى بايقالدى.
مەكتەپ ىشىندەگى ءتۇرلى ءىس-شارالارعا بەلسەندى قاتىسىپ جانە ساباق ۇلگەرىمى دە جاقساردى. جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىنە 18 بالا ورنالاستىرىلدى. «قامقورلىق»، «مەكتەپكە جول» اكتسياسى اياسىندا مەكتەپ قۇرال-جابدىقتارىمەن تولىق قامتىلدى. وقۋشىلار تەگىن تاماقپەن قامتاماسىز ەتىلىپ، قالادا تۇراتىن بالالار مەن اتا-انالارعا قوعامدىق كولىكتەردە تەگىن جۇرۋگە ارنالعان بيلەتتەر بەرىلدى. بالالار ساباقتان تىس ۋاقىتتارىندا شاحمات، قولونەر، قالامگەر، بي، فۋتبول، ءتىل ۇيرەنۋ ۇيىرمەلەرىنە جۇمىلدىرىلۋى ارقىلى قوعامعا تەز بەيىمدەلۋدە. ەكى جىل ىشىندە مەكتەپ ىشىندەگى جانە مەكتەپتەن تىس ءار ءتۇرلى شارالارعا بالالار بەلسەندى قاتىسىپ ءجۇر. اتاپ ايتساق، بالالارعا ەرەكشە اسەر قالدىرعان «جاڭا جىل» مەرەكەسىن ايتۋعا بولادى. وبلىس، اۋدان، قالا اكىمدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن ءداستۇرلى تۇردە ۇيىمداستىرىلاتىن «پرەزيدەنتتىك شىرشا» مەرەكەسىنە 16 بالا، بالاباقشادا وتكەن تاڭەرتەڭگىلىك شاراعا 11 بالا قاتىسىپ، بەلسەندىلىك تانىتتى. بالالارعا سىيلىقتار تابىستالىپ، تسيرك ارتىستەرى، مۋلتفيلم كەيىپكەرلەرى، ءوڭىر ونەرپازدارى دايىنداعان باعدارلاما مەن ساحنالىق قويىلىمدار قويىلدى.
ال مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى 15 بالا بالاباقشالارعا ورنالاستىرىلعان.
وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى قايتارىلعانداردى تولىق كەشەندى مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتكىزدى، جاعدايلارى قاناعاتتانارلىق. قايتارىلعان 2 بالانىڭ دەنساۋلىق جاعدايى ەرەكشە باقىلاۋعا الىنىپ، جۇيەلى ەمدەۋ جۇرگىزىلۋدە. دەنساۋلىق جاعدايلارى بويىنشا مۇگەدەكتىك راسىمدەلىپ، ۇيدەن وقىتۋ قولعا الىندى.
بالالاردى وڭالتۋ ءتاسىلى ەرەسەكتەردىڭ ەرەكشەلەنەدى، ولاردىڭ پسيحولوگيالىق جاراقاتتارىن ەمدەۋ ءۇشىن "باقىتتى" بالالىق شاق قۇرۋ جەتكىلىكتى. ولار ەرەسەكتەردىڭ نۇسقاۋى بويىنشا بەيسانالىق تۇردە زاڭسىز ارەكەتتەر جاسايدى. سوندىقتان بالالارمەن وڭالتۋ جۇمىسىندا باستىسى – اتا-انالاردىڭ وكىنۋى، ولار وزدەرىنىڭ كوزقاراستارىندا قاتەلەسكەندەرىن مويىنداۋى قاجەت.
– قايتارىلعان ازاماتشالاردىڭ قوعامعا دەگەن كوزقاراستارى قانشالىقتى وزگەردى؟ جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ ناتيجەسىنەن نە كۇتىلەدى ؟
– وتە ورىندى سۇراق. ءبىز قايتارىلعان ازاماتشالاردى تەولوگيالىق، پسيحولوگيالىق، الەۋمەتتىك وڭالتۋ ارقىلى قوعامعا بەيىمدەپ جاتىرمىز. مىسالى، الماتى وبلىسى ءدىن ىستەرى باسقارماسىنىڭ «رۋحاني كەرۋەن» جوباسى اياسىندا باسقارما مەن نۇر-مۇباراك ەيم ۋنيۆەرسيتەتى اراسىندا 2016 جىلى قول قويىلعان ءوزارا ىنتىماقتاستىق مەموراندۋم نەگىزىندە «جۋسان» وپەراتسيا اياسىندا قايتارىلعان ازاماتشالار دا قاتىسۋعا مۇمكىندىك الدى. قازىرگى پاندەمياعا وراي، ونلاين فورماتتا «ZOOM» باعدارلاماسى ارقىلى اپتاسىنا ەكى رەت ءتۇرلى تاقىرىپتاردا دارىستەر وقىتىلادى. ناتيجەسى وتە جاقسى ءدىني بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋدە. ايەلدەردىڭ قالاۋلارى بويىنشا الداعى ۋاقىتتاردا ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا شارالارى ۇيىمداستىرىلاتىن بولادى.
الەۋمەتتەندىرۋ، ءدىني جانە پسيحولوگيالىق ساۋىقتىرۋ باعىتىندا كەشەندى سەمينار-ترەنينگ ۇنەمى ۇيىمداستىرىلىپ تۇرادى. ۇيىمداستىرىلاتىن شارالار ءتۇرلى فورماتتا ءوتىپ جاتىر. وعان ەلىمىزدىڭ بىلىكتى عىلىمي دارەجەسى بار تەولوگتار مىسالى ش.ادىلباەۆا، ل.شاكيموۆا ا.تولەگەنوۆا ت.ب. قاتىسىپ ازاماتشالارىمىز ارنايى سەرتيفيكاتتارعا يە بولدى.
بىزدەگى ەڭ باستى ماقسات ەڭ الدىمەن ۇلتتىق سانا-سەزىمىن قالىپتاستىرۋ، حالقىنا دەگەن قۇرمەت، سۇيىسپەنشىلىك، ماقتانىش سەزىمدەرىن ۇيالاتۋ، ۇلتتىق رۋحىن دامىتۋ، انا ءتىلى مەن ءدىنىن ونىڭ تاريحىن مادەنيەتىن ونەرىن سالت-ءداستۇرىن رۋحاني-مادەني مۇرالارىن قاستەرلەۋ جانە ۇلتتىق مىنەزدەرىن قالىپتاستىرۋ سياقتى مىندەتتەردى ورىنداعاندا عانا باستى ماقساتقا جەتەتىنىمىز انىق. مىسالى ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك مەرەكەلەرى اتاپ ايتساق العىس ايتۋ كۇنى، 8 ناۋرىز، تاۋەلسىزدىك جانە كونستيتۋتسيا كۇنىنە وراي بارشا حالىقتى بەينە قۇتتىقتاۋلار ارقىلى قۇتتىقتاپ ىستىق لەبىزدەرىن ءبىلدىرىپ جاتقاندارى قوعامعا بەيىمدەلگەنىن كورۋگە بولادى. سونداي-اق ۇلى اقىن، اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 175 جىلدىعىنا وراي، ادەبي وقۋ ەستافەتاسىنا ءۇن قوسىپ، اقتوبە وبلىسى مەن شىمكەنت قالاسىنا جولدادى.
سالت-ءداستۇردى دارىپتەۋدە ناۋرىز مەيرامىنا وراي «اتا سالتىم – اسىل قازىنام» اتتى بايقاۋ وتكىزىلدى. شارا بارىسىندا ءار قاتىسۋشى ءوزىن تانىستىرۋ، ۇلتتىق تاعام تۇرلەرىن ازىرلەۋ، ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان سۇراق-جاۋاپ جارىسى، سالت-ءداستۇر تۇرلەرىن كورسەتۋ كەزەڭدەردەرى بويىنشا باق سىناستى. ۇلتتىق-كيىم كيىپ، سالت-ءداستۇر جانە قولونەر تۇرلەرىنىڭ وزىق ۇلگىلەرىن كورسەتكەن ازاماتشالار جۇلدەلى ورىنداردى يەلەندى. ارنايى ۆيدەو روليك ءتۇسىرىلىپ قازاقستاندىقتاردى ناۋرىز مەرەكەسىمەن قۇتتىقتادى.
ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك مەرەكەلەرى. اتاپ ايتساق، العىس ايتۋ كۇنى، 8 ناۋرىز، تاۋەلسىزدىك جانە كونستيتۋتسيا كۇنىنە وراي بارشا حالىقتى بەينە قۇتتىقتاۋلار ارقىلى قۇتتىقتاپ ىستىق لەبىزدەرىن ءبىلدىرىپ جاتقاندارىنان قوعامعا بەيىمدەلگەنىن كورۋگە بولادى. سونداي-اق ۇلى اقىن، اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 175 جىلدىعىنا وراي، ادەبي وقۋ ەستافەتاسىنا ءۇن قوسىپ، اقتوبە وبلىسى مەن شىمكەنت قالاسىنا جولدادى.
ەكى جىلعا جۋىق رەابيليتاتسيالىق جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە قايتارىلعان ازاماتشالاردىڭ وزىندىك ۇسىنىستارىمەن وبلىستىق مەديا قۇرىلىمداردىڭ مۇمكىندىكتەرى ارقىلى 12 ازاماتشامەن بەينەسۇحبات ۇيىمداستىرىلىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەرگە جاريالانىپ جانە دە ارنايى جۋرناليستىك زەرتتەۋ ازىرلەنىپ، كورەرمەنگە ۇسىنىلدى. اتالعان قارسى ناسيحات ماتەريالدارىندا تەرروريستىك بەلسەندى ايماقتان قايتارىلعان ازاماتشالار ءوز قاتەلىكتەرىن مويىنداپ، باسقالاردىڭ قايتالاماۋىنا شاقىردى.
سونداي-اق بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ايماقتىق وكىلدىگى سيريالىق قاقتىعىس ايماعىنان قايتارىلعان ازاماتتاردى قايتارۋ، رەينتەگراتسيالاۋ جانە رەابيليتاتسيالاۋ باعدارلامالارىن دايىنداۋ، جاساۋ جانە ىسكە اسىرۋ بويىنشا قازاقستاننىڭ تاجىريبەسىن زەردەلەگەنى بەلگىلى. وسىعان وراي، ۇيىم وكىلدەرى تالدىقورعان قالاسى مەن قاراساي اۋدانىندا تەرەڭدەتىلگەن زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، الماتى وبلىسىنىڭ وڭ تاجىريبەسىمەن تانىستى. بۇل ارادا دا ايەلدەر تاراپىنان ەلىنە، جەرىنە قايتارىلعاندارى ءۇشىن مەملەكەتىمىزگە العىسىن ءبىلىدىرىپ وسىنداي زەرتتەۋلەرگە ىقىلاسىمەن قاتىسقاندارىن ايتا كەتكەن ءجون.
وبلىس اۋماعىنا «جۋسان» وپەراتسياسى اياسىندا قايتارىلعان ايەلدەر مەن بالالاردى كەشەندى پسيحولوگيالىق وڭالتۋ جانە قايتا الەۋمەتتەندىرۋ جۇمىستارى بارىسىندا 2019 جىلدان باستاپ جيناقتالعان تاجىريبەگە وراي، قر ۇقك اكادەمياسىنىڭ جەتەكشى ۇستازدارىمەن بىرلەسە جۇمىس بارىسىندا قولدانۋ ءۇشىن پسيحودياگنوستيكالىق، كوررەكتسيالىق ادىستەمەلىك نۇسقاۋلىق ازىرلەنىپ، رەسپۋبليكا بويىنشا تاراتىلدى. بارلىق مۇددەلى ورگانداردىڭ ۇيلەسىمدى جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا ءبىز بۇگىن رەپاتريانتتاردىڭ قوعامعا تابىستى رەابيليتاتسياسى مەن رەينتەگراتسياسى تۋرالى ايتا الامىز.
