1980-ءشى جىلدارى مالايزيا وكىمەتى ۇلتتىق ەكونوميكالىق رەفورمانى ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا مالايلىق جاستاردى ۇلىبريتانيانىڭ، اقش-تىڭ گارۆارد سياقتى وزىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە (بىزدەگى «بولاشاق» باعدارلاماسى سياقتى) وقۋعا اتتاندىرادى. وندا تەك ەلدىڭ جاس بۋىنىنا مۇمكىندىك تۋىپ، بيزنەستى، ەكونوميكالىق سەكتورلاردى باسقارۋعا قاجەتتى كادرلاردى دايىنداۋعا كىرىسەدى.
ەكونوميكالىق رەفورمالاردىڭ سحەمالارى سىزىلىپ، ناقتى جولعا قويىلادى. شەتەلدىڭ وزىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىن اياقتاپ كەلگەن پوتەنتسيالى جوعارى جاستار ەلدەگى بارلىق ماڭىزدى ەكونوميكالىق سەكتورلارعا مەنەدجەرلەر رەتىندە قىزمەتكە جايعاسادى دا، باتىستىق ۇلگىدەگى ەكونوميكا مەن بيزنەستى باسقارۋ فورماسىنا كوشەدى. وكىمەتتىڭ ۇلتتىق ەكونوميكانى رەفورمالاۋ پروتسەسى 1980-ءشى جىلداردان باستاپ پروگرەسسيۆتى ىسكە اسا باستايدى. جاس ماماندار تەلەكاممۋنيكاتسيا، ءوندىرىستى ۇيىمداستىرۋ، بانك سەكتورلارىن باسقارۋ، اۋىلشارۋاشىلىعىن دامىتۋ سالالارىنا باسشىلىققا كەلىپ، ەلدەگى ازۋلى شەتەلدىك ينۆەستورلاردى اقىرىنداپ ىعىستىرا باستايدى. مالايلىق جاستار ەلدەگى ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ اكتسيالارىنا يە بولىپ، جالپى مالايلىقتاردىڭ اكتسيونەرلىك ۇلەسىن 30 پايىزعا دەيىن ارتتىرادى. بۇل ۇلتتىق ەكونوميكانى ىسكە اسىرۋ باسشىلىعىنىڭ كۇتپەگەن جەڭىسىمەن اياقتالادى. بىلىكتى جاستار ءوز جۇمىستارىن سۇيرەلەپ، جەكە جەكە كومپانيالاردىڭ قوجايىنىنا اينالادى. ۇلتتىق ەكونوميكا باسشىلىعى ۇسىنعان ءجونى ءتۇزۋ رەفورمالاردىڭ بارلىعىن ىسكە اسىرۋعا تاباندى تۇردە كىرىسكەن جاس بۋىن اسا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتەدى. مەملەكەت ولارعا جەڭىلدىكتەر مەن كومەكتەرىن ايامايدى. مالايزيانىڭ قارقىندى دامۋ جولىنا ءتۇسىپ، الەمدىك ساياسي، ەكونوميكالىق ارەناعا ەنۋى وسى جىلداردان باستاۋ العان. وسىنىڭ ءبارى بىلىكتى جاس بۋىننىڭ ارقاسىندا جۇزەگە اسقان.
مەن سوڭعى كەزدە ءبىزدىڭ «بولاشاقپەن»دە، وزدىگىنەن دە شەتەلدە وقىپ كەلگەن جاستاردىڭ ءبىرازىنىڭ تۇڭىلە باستاعانىن بايقىپ ءجۇرمىن. كوپشىلىگى قايتادان كەرى كەتىپ قالىپ تا جاتىر. جاس مامان ءۇشىن ەڭ اۋىر نارسە بويىنداعى ءبىلىمى مەن قابىلەتىن دەر كەزىندە جاراتا الماۋى. شەتەلدە وقىپ كەلىپ، ەلىنە كەلىپ ورىن تابا الماۋى. تاۋەلسىزدىك العالى بەرى ءبىزدىڭ ەلدە 12 000 ازامات شەتەلدە ءبىلىم الىپتى. سول ازاماتتاردىڭ ىشىندە ەلگە برەند ەنگىزگەندەرى ءالى اتالماي جاتىر. ولاردىڭ كوپشىلىگى الەمنىڭ ەكونوميكاسى وزىق، ازۋلى ەلدەرىندە وقىپ كەلدى. ولاردىڭ اراسىندا مىقتى ساياساتكەرلەر مەن ەكونوميستەر، قارجى سەكتورلارىنىڭ ماماندارى دا بار.
ال ەندى، ءبىزدىڭ وسىنداي جوعارى پوتەنتسيالدى جاستارىمىز بولا تۇرا ۇلتتىق ەكونوميكامىزعا قان ءجۇرۋدىڭ ورنىنا تامىرىنا سارى سۋ جايلاپ كەتتى. سوڭعى كەزدە ەلدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى قانداي بولىپ جاتقانىن سىزدەر كوورىپ رتىرسىزدار. ەلدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى قالتىراپ، دىرىلدەپ، ءوزىن ءوزى اۋپىرىمدەپ سۇيرەپ كەلە جاتىر. مۇنىڭ ءبارى ءدال قازىرگى وكىمەت جاساعان رەفورمالار دا، باسقارۋ جۇيەسى دە دۇرىس ەمەستىگىنەن، جەمقورلار مەن كوش باستاي المايتىن كارىلەردىڭ جابىسىپ ءبىر ورىندا 30 جىل بويى وتىرعانىنان تۋىنداپ وتىر. ءبىزدىڭ جوعارىداعى كارىلەر ءدال وسى پوتەنتسيالى جوعارى جاس بۋىنعا مۇمكىندىك بەرمەي، باعىن بايلاۋدا.
ءبىزدىڭ الدىمىزداعى بۋىننىڭ دا باعىن بايلاپ، قارتايتىپ تاستادى. وسىلاي جالعاسا بەرسە، جاس بۋىننىڭ پوتەنتسيالىن پايدالانا الماي، جۇتىلىپ كەتۋىمىز دە مۇمكىن. قازاق بالاسىنىڭ ەلدەگى ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ اكتسيونەرلەرى بولاتىن كۇن كەلدى. ءبىزدىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن جوعالتقانىمىزدى جاڭا، زاماناۋي قالىپتاسقان جاستار عانا قايتارا الادى. سەبەبى، سينگاپۋردە دە، مالايزيادا دا ەلدىڭ ماڭىزدى سەكتورلارىنا سول كەزدەگى جۇيەنىڭ جۇمىس جاساپ تۇرعانىنا قاراماستان ماحاتحير موحاماد، لي كۋان يۋ سياقتى رەفورماتورلار بىلىكتى جاستاردى الىپ كەلىپ قانا وزگەرىس جاساي بىلگەن. ءبىز دە بىلىكتى جاستاردى بيلىكتىڭ تارماعىنا كوپتەپ الىپ كەلمەسەك، ءبىز كەشىگىپ بارامىز.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
