1980-şı jyldary Malaiziia ökımetı Ūlttyq ekonomikalyq reformany ıske asyru maqsatynda malailyq jastardy Ūlybritaniianyŋ, AQŞ-tyŋ Garvard siiaqty ozyq universitetterıne (bızdegı «Bolaşaq» baǧdarlamasy siiaqty) oquǧa attandyrady. Onda tek eldıŋ jas buynyna mümkındık tuyp, biznestı, ekonomikalyq sektorlardy basqaruǧa qajettı kadrlardy daiyndauǧa kırısedı.
Ekonomikalyq reformalardyŋ shemalary syzylyp, naqty jolǧa qoiylady. Şeteldıŋ ozyq universitetterın aiaqtap kelgen potensialy joǧary jastar eldegı barlyq maŋyzdy ekonomikalyq sektorlarǧa menedjerler retınde qyzmetke jaiǧasady da, batystyq ülgıdegı ekonomika men biznestı basqaru formasyna köşedı. Ökımettıŋ Ūlttyq ekonomikany reformalau prosesı 1980-şı jyldardan bastap progressivtı ıske asa bastaidy. Jas mamandar telekammunikasiia, öndırıstı ūiymdastyru, bank sektorlaryn basqaru, auylşaruaşylyǧyn damytu salalaryna basşylyqqa kelıp, eldegı azuly şeteldık investorlardy aqyryndap yǧystyra bastaidy. Malailyq jastar eldegı ūlttyq kompaniialardyŋ aksiialaryna ie bolyp, jalpy malailyqtardyŋ aksionerlık ülesın 30 paiyzǧa deiın arttyrady. Būl Ūlttyq ekonomikany ıske asyru basşylyǧynyŋ kütpegen jeŋısımen aiaqtalady. Bılıktı jastar öz jūmystaryn süirelep, jeke jeke kompaniialardyŋ qojaiynyna ainalady. Ūlttyq ekonomika basşylyǧy ūsynǧan jönı tüzu reformalardyŋ barlyǧyn ıske asyruǧa tabandy türde kırısken jas buyn asa ülken jetıstıkterge jetedı. Memleket olarǧa jeŋıldıkter men kömekterın aiamaidy. Malaiziianyŋ qarqyndy damu jolyna tüsıp, älemdık saiasi, ekonomikalyq arenaǧa enuı osy jyldardan bastau alǧan. Osynyŋ bärı bılıktı jas buynnyŋ arqasynda jüzege asqan.
Men soŋǧy kezde bızdıŋ «Bolaşaqpen»de, özdıgınen de şetelde oqyp kelgen jastardyŋ bırazynyŋ tüŋıle bastaǧanyn baiqyp jürmın. Köpşılıgı qaitadan kerı ketıp qalyp ta jatyr. Jas maman üşın eŋ auyr närse boiyndaǧy bılımı men qabıletın der kezınde jarata almauy. Şetelde oqyp kelıp, elıne kelıp oryn taba almauy. Täuelsızdık alǧaly berı bızdıŋ elde 12 000 azamat şetelde bılım alypty. Sol azamattardyŋ ışınde elge brend engızgenderı älı atalmai jatyr. Olardyŋ köpşılıgı älemnıŋ ekonomikasy ozyq, azuly elderınde oqyp keldı. Olardyŋ arasynda myqty saiasatkerler men ekonomister, qarjy sektorlarynyŋ mamandary da bar.
Al endı, bızdıŋ osyndai joǧary potensialdy jastarymyz bola tūra ūlttyq ekonomikamyzǧa qan jürudıŋ ornyna tamyryna sary su jailap kettı. Soŋǧy kezde eldıŋ ekonomikalyq jaǧdaiy qandai bolyp jatqanyn sızder köorıp rtyrsyzdar. Eldıŋ ekonomikalyq jaǧdaiy qaltyrap, dırıldep, özın özı äupırımdep süirep kele jatyr. Mūnyŋ bärı däl qazırgı ökımet jasaǧan reformalar da, basqaru jüiesy de dūrys emestıgınen, jemqorlar men köş bastai almaityn kärılerdıŋ jabysyp bır orynda 30 jyl boiy otyrǧanynan tuyndap otyr. Bızdıŋ joǧarydaǧy kärıler däl osy potensialy joǧary jas buynǧa mümkındık bermei, baǧyn bailauda.
Bızdıŋ aldymyzdaǧy buynnyŋ da baǧyn bailap, qartaityp tastady. Osylai jalǧasa berse, jas buynnyŋ potensialyn paidalana almai, jūtylyp ketuımız de mümkın. Qazaq balasynyŋ eldegı ūlttyq kompaniialardyŋ aksionerlerı bolatyn kün keldı. Bızdıŋ osy uaqytqa deiın joǧaltqanymyzdy jaŋa, zamanaui qalyptasqan jastar ǧana qaitara alady. Sebebı, Singapurde de, Malaiziiada da eldıŋ maŋyzdy sektorlaryna sol kezdegı jüienıŋ jūmys jasap tūrǧanyna qaramastan Mahathir Mohamad, Li Kuan Iý siiaqty reformatorlar bılıktı jastardy alyp kelıp qana özgerıs jasai bılgen. Bız de bılıktı jastardy bilıktıŋ tarmaǧyna köptep alyp kelmesek, bız keşıgıp baramyz.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
