ۇلتتىق قۇندىلىقتار جانە ءدىن ماسەلەلەرى

2666
Adyrna.kz Telegram

الماتىداعى قر ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا الماتى قالاسى ءدىن ىستەرى جونىندەگى باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى «الاش وردا»: ۇلتتىق يدەيا جانە ءدىن ماسەلەلەرى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تاجىربيەلىك كونفەرەنتسيا وتكىزدى.

كىرىسپە ءسوزىن قر ۇلتتىق كىتاپحاناسىنىڭ ديرەكتورى جانات سەيدۋمانوۆ سويلەسە، شارانى ۇعا-نىڭ اكادەميگى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور حانگەلدى ءابجانوۆ جۇرگىزدى.

كونفەرەنتسيا ەكى بولىمنەن تۇردى. العاشقى ءبولىم "الاش يدەياسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن ءمانى" دەگەن تاقىرىپتا بولدى.

شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى نەگىزىندە كوتەرگەن ماسەلەلەرىن تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور شايزادا توقتاباەۆا اڭگىلىمەلەپ بەردى. يسلامداعى اسىرە دىنشىلدىك پەن شوقىندىرۋ ارقىلى رەسەي پاتشالىعىنىڭ قازاقتى وتارلاۋ ساياساتى جايىندا قابدول اۋەزوۆ، زاڭعار كارىمحان، باۋىرجان بەرىكۇلى ءتارىزدى جاس عالىمدار ارنايى باياندامالار جاسادى.

الاش زيالىلارى قازاقتى ءدىني فاناتيزمنەن ساقتاندىردى. ونىڭ باسىندا البەتتە ءاليحان بوكەيحانۇلى تۇردى. بۇل ترۋلالى الاش قايراتكەرىنىڭ ءبىرى قوشكە كەمەڭگەرۇلى «ءاليحاننىڭ قازاق ەلىنە ىستەگەن تاريحي قىزمەتى: ادەبي ءتىل تۋىنا سەبەپ بولدى، وزىنە ەرگەن توپتى ءدىني فاناتيزمگە قارسى تاربيەلەدى.

بۇدان بارىپ تاتاردان ىرگەسىن اۋلاق سالعان قازاق ۇلتى تۋدى» دەپ جازادى. وسىدان-اق الاش مۇراتى ايقىن كورىنىس تابادى. ولار دىنشىلدىكتىڭ ورنىنا ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن جاراتىلىستانۋ جانە كۋمانيتارلىق عىلىم-ءبىلىمدى ناسيحاتتادى. سول سەبەپتى ولاردىڭ ارقايسىسى بالالارعا ارناپ وقۋلىقتار دايىندادى. ماسەلەن، ح. دوسمۇحامەدۇلى – ماتەماتيكا، زوولوگيا، م. دۋلاتۇلى، س. قوجانۇلى، ءا. ەرمەكۇلى، ق. ءساتبايۇلى – ماتەماتيكا، الگەبرا، ت. شونانۇلى – گەوگرافيا، تاريح، م. جۇمابايۇلى – پەداگوگيكا، ج. ايماۋىتۇلى – پسيحولوگيا، ق. كەمەڭگەرۇلى – حيميا، ءتىل، تاريح، ج. كۇدەرىۇلى – ءتىل، ادەبيەت، مادەنيەت، ءا. بوكەيحانۇلى – استرونوميا، گەوگرافيا، م. اۋەزۇلى – ادەبيەت، س. سادۋاقاسۇلى – تەاترتانۋ، ا. بايتۇرسىنۇلى، ە. ومارۇلى، ت. شوناۇلى، ن. تورەقۇلۇلى – ءتىل سالاسىنان ەڭبەكتەر جازدى.

ەكىنشى ءبولىمنىڭ تاقىرىبى "الاش ارىستارىنىڭ قىزمەتى مەن مۇراسى" دەپ اتالدى. وندا اكادەميك حانگەلدى ءابجانوۆ ("الاش يدەياسى") تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى داناگۇل ماحات ("سماعۇل سادۋاقاسوۆتىڭ اعارتۋشىلىق قىزمەتى"), الاشتانۋشىلار امانقوس مەكتەپتەگى ("احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ

عىلىمداعى ۇستانىمى") مەن بەيبىت قويشىباەۆ ("الاشتىقتاردىڭ زايىرلى قوعامدى قالىپتاستىرۋعا ۇلەسى"), الاشتىقتاردىڭ ۇرپاعى دينا مۇحامەدحان ("قايىم مۇحامەدحاننىڭ باستان كەشكەن تاعدىر تاۋقىمەتى") ءتارىزدى تۇلعالار قىزىقتى باياندامالار ۇسىندى.

كونفەرەنتسيا اياسىندا قولونەر جانە كىتاپ كورمەسى بولدى. كىتاپتار ەلباسىنىڭ "رۋحاني جاڭعىرۋ" باعدارلاماسى مەن الاش اۆتونومياسى تاقىرىپتارى بويىنشا سورەگە قويىلسا، قولونەردە توقىما، زەرگەرلىك، قايىس ماتەريالدار نەگىزىندەگى زاتتار ەل نازارىنا ۇسىنىلدى. سونىمەن بىرگە، ستەندتىك كورمە دە ۇيىمداستىرىلدى. مۇندا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلدى.

سونىمەن بىرگە، الماتى قالاسى ءدىن ىستەرى جونىندەگى باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى تۇسىرگەن «الاش ارىستارى: ۇلتتىق ءداستۇر جانە ءدىن» اتتى دەرەكتى فيلم كورسەتىلدى. بۇل دەرەكتى ءفيلمنىڭ ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى «الاش جولى» اتتى تاريحي-تانىمدىق ەكسپەديتسيا اياسىندا شىعىس قازاقستان، سەمەي، استانا، قاراعاندى، جەزقازعان قالالارىندا، قارقارالى، باياناۋىل اۋداندارىندا جۇرگىزىلگەن بولاتىن.


ارمان سەرىكۇلى

پىكىرلەر