Almatydaǵy QR Ulttyq kitaphanasynda Almaty qalasy Din isteri jónindegi basqarmasynyń qoldaýymen «Adyrna» ulttyq-etnografııalyq birlestigi «Alash Orda»: ulttyq ıdeıa jáne din máseleleri» atty respýblıkalyq ǵylymı-tájirbıelik konferenııa ótkizdi.
kirispe sózin QR Ulttyq kitaphanasynyń dırektory Janat Seıdýmanov sóılese, sharany UǴA-nyń akademıgi, tarıh ǵylymynyń doktory, professor Hangeldi Ábjanov júrgizdi.
Konferenııa eki bólimnen turdy. Alǵashqy bólim "Alash ıdeıasynyń qalyptasýy men máni" degen taqyrypta boldy.
Shoqan Ýálıhanovtyń qazaqtyń ulttyq qundylyqtary negizinde kótergen máselelerin tarıh ǵylymynyń doktory, professor Shaızada Toqtabaeva áńgilimelep berdi. Islamdaǵy ásire dinshildik pen shoqyndyrý arqyly Reseı patshalyǵynyń qazaqty otarlaý saıasaty jaıynda Qabdol Áýezov, Zańǵar Kárimhan, Baýyrjan Berikuly tárizdi jas ǵalymdar arnaıy baıandamalar jasady.
Alash zııalylary qazaqty dinı fanatızmnen saqtandyrdy. Onyń basynda álbette Álıhan Bókeıhanuly turdy. Bul trýlaly Alash qaıratkeriniń biri Qoshke Kemeńgeruly «Álıhannyń qazaq eline istegen tarıhı qyzmeti: ádebı til týýyna sebep boldy, ózine ergen topty dinı fanatızmge qarsy tárbıeledi.
Budan baryp tatardan irgesin aýlaq salǵan qazaq ulty týdy» dep jazady. Osydan-aq Alash muraty aıqyn kórinis tabady. Olar dinshildiktiń ornyna ulttyq qundylyqtar men jaratylystaný jáne kýmanıtarlyq ǵylym-bilimdi nasıhattady. Sol sebepti olardyń árqaısysy balalarǵa arnap oqýlyqtar daıyndady. Máselen, H. Dosmuhameduly – matematıka, zoologııa, M. Dýlatuly, S. Qojanuly, Á. Ermekuly, Q. Sátbaıuly – matematıka, algebra, T. Shonanuly – geografııa, tarıh, M. Jumabaıuly – pedagogıka, J. Aımaýytuly – psıhologııa, Q. Kemeńgeruly – hımııa, til, tarıh, J. Kúderiuly – til, ádebıet, mádenıet, Á. Bókeıhanuly – astronomııa, geografııa, M. Áýezuly – ádebıet, S. Sádýaqasuly – teatrtaný, A. Baıtursynuly, E. Omaruly, T. Shonauly, N. Tórequluly – til salasynan eńbekter jazdy.
Ekinshi bólimniń taqyryby "Alash arystarynyń qyzmeti men murasy" dep ataldy. Onda akademık Hangeldi Ábjanov ("Alash ıdeıasy") tarıh ǵylymynyń doktory Danagúl Mahat ("Smaǵul Sádýaqasovtyń aǵartýshylyq qyzmeti"), alashtanýshylar Amanqos Mekteptegi ("Ahmet Baıtursynulynyń
ǵylymdaǵy ustanymy") men Beıbit Qoıshybaev ("Alashtyqtardyń zaıyrly qoǵamdy qalyptastyrýǵa úlesi"), alashtyqtardyń urpaǵy Dına Muhamedhan ("Qaıym Muhamedhannyń bastan keshken taǵdyr taýqymeti") tárizdi tulǵalar qyzyqty baıandamalar usyndy.
Konferenııa aıasynda qolóner jáne kitap kórmesi boldy. Kitaptar Elbasynyń "Rýhanı jańǵyrý" baǵdarlamasy men Alash avtonomııasy taqyryptary boıynsha sórege qoıylsa, qolónerde toqyma, zergerlik, qaıys materıaldar negizindegi zattar el nazaryna usynyldy. Sonymen birge, stendtik kórme de uıymdastyryldy. Munda Alash qaıratkerleriniń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly derekter berildi.
Sonymen birge, Almaty qalasy Din isteri jónindegi basqarmasynyń qoldaýymen «Adyrna» ulttyq-etnografııalyq birlestigi túsirgen «Alash arystary: ulttyq dástúr jáne din» atty derekti fılm kórsetildi. Bul derekti fılmniń túsirilim jumystary «Alash joly» atty tarıhı-tanymdyq ekspedıııa aıasynda Shyǵys Qazaqstan, Semeı, Astana, Qaraǵandy, Jezqazǵan qalalarynda, Qarqaraly, Baıanaýyl aýdandarynda júrgizilgen bolatyn.
Arman SERIKULY
