ول كەز زاماننىڭ ءبىر كەڭ، بەيبىت كەزى ەكەن. تاۋ حالقى ءوز-وزىمەن ەركىن ءومىر سۇرەتىن. كوكتەم، كۇز ايلارىندا كۇرەكتى مەن بەلقايىڭ، بوتامويىن اسۋىلارىن بويلاپ، تۇيەلى كوشتەر وتەتىن. كۇزگى كەشتە، بەيۋاق قاراڭعىلىعى ۇيىرىلگەن تۇستا دالەي تۇمسىقتى اينالا قونعان مالدى اۋىلدىڭ جىلقىلارى شۇرقىراپ جاتاتىن. كەش قاراڭعىلىعىمەن بىرگە تاۋ جاقتان ەسكەن سامالدان تۇيەلەردىڭ قوڭىر ءيىسى مۇرىندى قىتىقتايتىن. بوتالاردىڭ سوزا بوزداعان قوڭىر ءۇنى قۇلاققا مۇڭدى سارىن اكەلەتىن.
ول كەزدە ءومىر ءوز ىرعاعىمەن جىلجىپ جاتاتىن...
ورتا مەكتەپ ءبىتىرىپ، اۋىلعا قايتار جولدا مەنى اۋدان ورتالىعىنان قانات دوسىم كۇتىپ الدى. جاستىقتىڭ جەلىگى بۋعان شاق ەدى عوي. قالانىڭ تۇنگى بازارىندا دۋمانداتىپ ءبىراز جۇردىك تە، ۇيگە جاي قايتتىق. ەرتەسى دوسىمدى «اۋىلعا بىرگە بارايىق، ءبىزدىڭ ۇيدە اۋناپ-قۋناپ قايت» دەپ ەرتىپ الدىم. تۇرعىنعا اساتىن، توقسان توعىز اينالما تۇمسىعى بار اتاقتى «ۋشا» اڭعارىن ۇلكەن اۆتوبۋسپەن ورلەپ كەلەمىز.
ماۋسىم ايىنىڭ سوڭى بولعاندىقتان قىتايدىڭ ءار قالالارىندا وقيتىن قازاق ستۋدەنتتەرىنىڭ دە جازعى دەمالىسقا تاراپ، اۋىلدارىنا بەتالعان شاعى. جولاۋشى كوپ، قاتىناس كولىگى از. قىرىق ادامعا شاقتالعان اۆتبۋستا ەلۋ شاقتى جولاۋشى بارمىز. قالا تۇرمىسىنان، وقۋ قىسپاعىنان قاجىعان كەي جىگىتتەر ەپتەپ سىرالاتىپ كەلەدى. قىتايلاردىڭ داۋىسىن ستۋدەنتتەردىڭ اندەتكەن، ازىلدەسكەن كوڭىلدى داۋىسى باسىپ كەتەدى.
داڭعاراداي، ىشىنەن اندا-ساندا شاڭ «بۇرق» ەتە قالاتىن ەسكى اۆتوبۋستىڭ ارت جاعى تولعان قىتاي. كەندىر جىپپەن ايقىش-ۇيقىش بۋعان تەڭدەرىنىڭ ۇستىنە ءتىزىلىپ وتىرىپ الىپ، بۇرقىراتا شىلىم تارتادى. جۇدەۋ ءوڭ الپەتتەرىنەن، ورساق تىستىرىنەن، سويلەۋ مانەرىنەن-اق بۇل جاققا ەرتە قونىستانعان قىتايلارعا ۇقسامايتىنىن، وزگە جاقتان ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. شينجياڭ وڭىرىنە ىشكى قىتايدان جۇمىس ىزدەپ اعىلىپ كەلەتىن مىڭداعان قىتايلاردى جەرگىلىكتى قازاقتار «اقپالار» دەپ اتايدى. ماعىناسى بەلگىلى. رەسمي «حالىق جۇمىسشىلارى» دەپ اتالاتىن، ەشقانداي قۇجاتسىز، تۇراقتى مەكەنى، «سايدا سانى، قۇمدا ءىزى جوق» بۇل پاقىرلارعا ءوز ۇكىمەتى دە قىرىن قارايتىن.
ءيىر-قيىر تاۋ جولىن اينالا ورلەپ، «سۇلەيمەن شوقىسى» دەپ اتالاتىن بيىك اسۋ تۇبىنە كەلگەندە اۆتوبۋس بۇزىلىپ قالدى. قىرىقىنشى جىلدارداعى سوعىستا قىتايلارعا كومەككە كەلە جاتقان ورىس گەنارالى بانەنكەنى وسى شوقى تۇبىندە سۇلەيمەن باتىر اڭدىپ وتىرىپ، قورعاپ كەلە جاتقان قىتاي شەرىكتەرىمەن قوسا قىرىپ تاستاعان. باستارى ەندى قۇرالىپ، مىلتىق جەتىسپەي جاتقان قازاق ساربازدارىنا مول ولجا تۇسىرگەن. سودان باستاپ بۇل جەر «سۇلەيمەن شوقىسى» اتالىپ كەتكەنىن ۇلكەندەردەن ەستيتىنبىز.
قىتاي جۇرگىزۋشى اۆتوبۋس استىنا كىرىپ الىپ، ۇزاق اينالدى. بىرنەشە قازاق ستۋدەنت ءار تاستىڭ ۇستىندە شوقايىپ وتىرعان اقپالارمەن سويلەسىپ تۇرعان. سالدەن كەيىن اڭگىمە سوڭى توبەلەسكە ۇلاسىپ كەتتى.
ونشاقتى قىتايمەن الىسقان ءۇش ستۋدەنت ءاپ-ساتتە يەن تاۋ ءىشىن ويران-توپاي قىلدى. العاشقى سوققىدان ۇشىپ كەتكەن ەكى قىتاي جەر باۋىرلاي شىڭعىرىپ، ورىندارىنان تۇرماي جاتىپ الدى. ايقاي شىقسا ەلەڭ ەتە قالاتىن ءبىز دە توپقا كىرىپ كەتتىك. سابىر ساقتاپ، ءىستىڭ اقىرىن كۇتىپ تۇرعان ۇلكەندەر جاعى جاستاردى سابىرعا شاقىردى. قولى ماي-ماي بولعان قارتاڭ جۇرگىزۋشى دە جۇگىرىپ كەلىپ اراشاعا ءتۇستى.
كوزدەرى وتتاي جانىپ، قىزىنىپ العان قازاق جىگىتتەرىنىڭ توقتايتىن ءتۇرى جوق.
– ءوز جەرىن قىلتان قالدىرماي وتاپ، وزەن-كولىندە قۇرتشاباق تا قالدىرماعان قاڭعىباستار ەندى كەلىپ التايدىڭ قاسيەتىن كەتىرمەكشى. ءبىزدىڭ ەل وعان وڭاي كونە قويماس!، – دەپ ايقايلادى ءبىرى.
– بۇلار قارا ەرتىس بويىنىڭ التىنىن قازىپ، بالىعىن اۋلاپ، ءدارى شوپتەرىن قيشا سىپىرعانىمەن قويماي قازاقتاردىڭ اسىن ءىشىپ، اياعىنا تەپكەن سۇمپايىلار. بىلتىر «ايۋبۇلاقتا» مال باعىپ، بەيقام وتىرعان كەمپىر مەن شالدى ءولتىرىپ كەتكەن ەكى اقپا قىتاي ءالى ۇستالعان جوق، – دەدى تاعى ءبىرى.
كوپ كۇتتىرمەي اۆتوبۋس وتالىپ، جاپاتارماعاي ورىندارىمىزعا جايعاستىق. قازاقتىڭ جۇدىرىعىن جاقسىلاپ جەگەن جەتى-سەگىز قىتاي ءۇستى-باسىنىڭ شاڭىن قاعىپ، سوڭىنان كىردى. كولىك ءىشى گۋ-گۋ اڭگىمگە ۇلاستى. كوزىمەن كورگەن كىسىلەر مىنا ءبىر قايعىلى وقيعانى ايتىپ بەرگەندە ءبىزدىڭ قانىمىز قاينادى.
بىلتىر جازدا ەرتىس بويىن جايلاپ وتىرعان قازاقتارعا ءبىر توپ اقپالار كەلگەن. اساۋ تاۋ وزەنىنەن كۇنى بويى التىن شايقاپ، جاقىن ماڭداعى ۇيلەردەن تاماق سۇراپ جەيدى ەكەن. سولاردىڭ ىشىندە، ءوز جەرىندە قىلمىس جاساپ قاشىپ كەلگەن ەكى اقپا وڭاشا وتىرعان شال-كەمپىردىڭ كيىز ۇيىنە كەلەدى. ىمداسىپ تۇسىنىسكەن ولار بىرتىندەپ ۇيرەنىسە باستايدى. وزدەرىن بىرگە تۋعان اعايىندىمىز دەپ تانىستىرادى. بارا-بارا ەسىگىنەن كىرىپ، تورىنەن شىعاتىن، ەمىن-ەركىن ءىشىپ-جەيتىن دارەجەگە جەتەدى. سەنىمىنە كىرەدى. كۇز جاقىنداپ، ەل جايلاۋدان تۇسەر شاق بولادى. ەرلى-زايىپتى ەكى قازاق ويدان كەلگەن ۇيعىر ساۋداگەرلەرگە ەركەك مالدارىن ساتىپ، كوشى-قون قامىن جاسايدى. ەرتەڭ كوشەمىز دەپ جۇك-تەڭدەرىن بۋىپ، الاڭسىز ۇيقىعا كەتەدى. تۇندەلەتىپ باسپالاپ كەلگەن ەكى اقپا قىتاي بەيقام جاتقان وتباسىن قانعا بوكتىرىپ، ەكەۋىن بىردەي جازىم ەتەدى دە، ازىن-اۋلاق اقشالارىن توناپ قاشىپ كەتەدى.
قانداسى قانعا بوگىپ جاتسا، قازاق قاراپ قالعان با. سۇمدىق حابار ەل ىشىنە تەز تارايدى. ساي-سالادان جينالعان اتتى قازاقتار ساقشى مەكەمەسىن باسىپ الۋعا شاق قالادى. اۋداننان باسشىلار كەلىپ، سابىرعا شاقىرىپ، قىلمىسكەرلەردى تەز ارادا ۇستاپ اكەلىپ جازالايتىنىن ايتىپ، اشۋلى جۇرتتى زورعا تاراتادى.
* * *
دەمالىستا تاۋعا شىعىپ، اسىر سالىپ، اۋناپ-قۋناپ تىنىستاپ قالدىق. ءبىر ايدان كەيىن اكەمنىڭ شاعىن ەمحاناسىنا قاجەتتى ءدارى-دارمەكتەر الىپ قايتۋعا شەشەم ەكەۋىمىز اۋدان ورتالىعىنا كەلدىك. شارۋالارىمىزدى تەز ءبىتىرىپ، ناعاشىمىزدىڭ ۇيىنە ءبىر قوندىق تا ەرتەسى اۋىلعا قايتاتىن اۆتوبۋس ىزدەپ، بەكەتكە كەلدىك.
ءالى ەسىمدە: تاڭعى سەگىز جارىم مولشەرى. كوشەدەن قىتاي پوليتسياسى كولىگىنىڭ شۋىلدان قورقىنىشتى ءۇنى ەستىلدى. اۆتوبۋس كۇتىپ، جينالىپ قالعان ءبىر توبىمىز ۇدەرە قارادىق. الدى-ارتىن قىزىلدى-جاسىلدى ماشينالار قورشاعان، ءۇستى اشىق كولىككە قولدارىن ارتىنا قايىرىپ بايلاعان، كەۋدەسىنە قىلمىسكەر تاقتايشاسىن ىلگەن ەكى ادامدى اۋدان جۇرتىنا كورسەتىپ ءجۇر ەكەن. داۋىس زورايتقىشپەن «ازدان سوڭ ولاردىڭ اتىلاتىنىن، سوعان حالىقتى حاباردار ەتىپ جۇرگەنىن» جاريالادى. بىلايعى ەلگە بۇل دا ءبىر ۇلكەن ەسكەرتۋ، قىلمىس جاساۋدان ساقتاندىرۋ ەكەنىن بۇرىننان بىلەتىنبىز.
شۋىل باسىلا بەرە كوپ وتپەي ءبىزدىڭ دە اۆتوبۋس ورنىنان قوزعالدى. اۋداننان ءبىزدىڭ اۋىلعا اساتىن الىپ قارا تاۋدىڭ ەتەگى بۇرىننان جازا مايدانى بولاتىن. تالاي قىلمىسكەردى سول جاقتاعى كۇرە جولدىڭ جيەگىندەگى الاڭعا اپارىپ اتىپ تاستايتىنىن ەستىپ جۇرەتىنمىن.
قالادان شىعا بەرە زۋلاعان اۆتوبۋس تاۋ ەتەگىنە بىردەن جەتتى. الگىندە ايتقان جازا مايدانىنا جاقىنداعاندا ەكى جاقتان كەلەتىن بارلىق كولىكتىڭ جولىن توسىپ تاستاپتى. اينالا سامساعان اسكەر. تۇستەرى تىم سۋىق. يىعىنا اۆتومات ىلگەن قارتاڭ قىتاي ساقشىسى ءبىزدىڭ اۆتوبۋسقا باسىن سۇقتى دا، قازىر قىلمىسكەرلەرگە اتۋ جازاسى ورىندالاتىنىن، جۇرەگى ءالسىز ەمەس، جازا بارىسىن كورگىسى كەلەتىن جولاۋشىلار بولسا بارىپ كورۋىنە بولاتىنىن ەسكەرتتى.
ون سەگىزدەن اسىپ ويناقتاپ تۇرعان مەن وندايدان قالامىن با؟ شەشەمنىڭ «بارما، ول جاققا!» دەگەنىنە قاراماي اتىپ شىقتىم. مەنىمەن ىلەسە بىرنەشە قىتاي مەن دۇنگەندەر دە ءتۇستى.
جازا مايدانى وتە سۋىق، قورقىنىشتى تۇسكە ەنىپتى. ەكى شۇڭقىر قازىلىپ، ونىڭ ءدال قاسىنا ماناعى ەكى قىلمىسكەردى تىزەرلەتىپ وتىرعىزىپ قويعان. ۇستىلەرىنە تۇرمەنىڭ تار كيىمىن كيگىزىپ، ارقاسىنا، جۇرەك تۇسىنا دوڭگەلەك بەلگى قويىلعان. بىرەۋى قورىققانىنان بۇتىنا جىبەرىپ قويىپتى. ەستەرى شىعىپ، تۇرلەرى قي كۇلىندەي بوزارىپ، اقىرعى ءساتىن كۇتىپ، سوڭعى دەمىن العانى انىق كورىنىپ تۇر.
بەس مينۋتتاي وتكەندە تۋرا سول جەرگە ەكى جابىق كولىپ توقتادى دا ىشىنەن قولدارىنا سىرى كوشىپ ەسكىرگەن نايزالى بەساتار مىلتىعىن ۇستاعان ەكى قىتاي اسكەرى ءتۇستى. جەندەتتەر ەكەنىن بىلە قويدىم. تاعى بىرنەشە مينۋت وتكەن سوڭ سوت وكىلدەرى اقتىق ۇكىمدى داۋىستاپ تۇرىپ وقىدى.
وسىدان ءبىر اي الدىندا «سۇلەيمەن شوقىسىندا» اۆتوبۋسىمىز بۇزىلىپ تۇرعاندا، قازاق جىگىتتەرى مەن قىتايلار اراسىنداعى توبەلەستەن كەيىن ەستىگەن، ەرلى-زايىپتى مالشىنى ءولتىرىپ قاشىپ كەتكەن وقيعا كەيىپكەرلەرى ەكەنىن سول كەزدە بارىپ ءتۇسىندىم. جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ كۇشتى قارسىلىعىن وياتقان بۇل ەكى قىلمىسكەر ءبىر جىل بويعى ىزدەۋ ارقىلى ىشكى قىتايعا قاشىپ كەتكەن جەرىنەن ۇستاپ اكەلگەن. قىلمىس دالەلىنەن بۇلتارا الماي، وزدەرى مويىنداعان. اقىرى ءولىم جازاسىنا كەسىلىپ، مىنە قازىر ورىندالماق.
ۇكىم وقىلىپ، بەلگىلەنگەن ساعاتى مەن مينۋتى تولعان كەزدە ىسقىرىقپەن بەلگى بەرىلدى. اسكەري كيىم كيگەن ەكى جەندەت مىلتىقتارىن دايىنداپ، نايزالارىن شىعاردى. جالاۋ كوتەرىلگەندە قوس قىلمىسكەردىڭ ارقاسىنا، جۇرەك تۇسىنا بەلگىلەنگەن دوڭگەلەك بەلگىگە مىلتىق نايزاسىن تىرەدى.
ىسقىرىق تاعى ءبىر شالىنىپ، ۇكىم وقۋشىنىڭ قولىنداعى جالاۋ كەنەت تومەن تۇسكەندە «تارس» ەتكەن قوس مىلتىقتىڭ داۋىسى قاتار شىقتى. سىلتىدەي تىنىپ، دەمىن ىشىنە جۇتىپ، ءۇنسىز تۇرعان تاۋ كەۋدەسى سولق ەتتى.
ءسول ساتتە ءبىزدىڭ جۇرەكتەگى قورقىنىش پەن كوڭىلدەگى استاڭ-كەستەڭى شىققان دۇلەي سەزىمدى ەش تىلمەن بەينەلەي الماسپىن. دۇنيە توڭكەرىلىپ كەتكەندەي بولدى. ءبىر قاراسام اجال قۇشقان ەكەۋى الدارىنداعى قازۋلى ورعا ماڭدايلارىن تىرەي، ەتپەتتەرىنەن قۇلاپتى. بىرەۋى سول ساتتە جان تاپسىرسا كەرەك، دىم سىزباي سۇلىق جاتىر. ەكىنشىسى قاق بولىنگەن جىلانداي جيرىڭداپ بارىپ، ول دا تىم-تىرىس قالدى. شۇڭقىرعا سەكىرىپ تۇسكەن تۇرمە دارىگەرى ەكەۋىنىڭ كەۋدەلەرىندەگى توستاعانداي ەتىپ وق تەسىپ شىققان تەسىككە قۇلاعىنا سالعان بىردەڭەسىن تىقتى دا «سى لى!» ء(ولدى) دەدى...
اسكەرلەردە دە، جولشىباي توقتاعان جولۋشىلاردا دا ءۇن جوق. ءبارىنىڭ بويىن اۋىر قورقىنىش بيلەگەن. ءبارىمىز ءتۇس كورىپ تۇرعاندايمىز.
بۇل جەردە ماعان ەكىنشى سوققى بولىپ تيگەن تاعى ءبىر جاعداي، سودان از كۇن بۇرىن اۋىلداعى ۇساق توبەلەستەن اۋداندىق تۇرمەگە 15 كۇنگە قامالعان تانىس، اۋىلداس ەكى جىگىتتىڭ قىسقا ساپتى كۇرەك ۇستاپ، شۇقىر ماڭىندا ءجۇرۋى ەدى. سويتسەم، الىپ كەتەر يەسى جوق ەكى قىتايدى سول مايدانعا كومە سالۋ ءۇشىن الدارىنداعى ەكى شۇڭقىردى تۇرمەدەن ارنايى اكەلىپ، سولارعا قازدىرعان ەكەن. قومەتىن دە سولار...
...جولدى توسقان اسكەر قورشاۋى سوگىلىپ، كولىكتەردىڭ وتۋىنە رۇقسات بەرىلدى. اۆتوبۋسقا تالاسا وتىرىپ، اۋىلعا بەت تۇزەدىك. قولى قايىرىلىپ بايلانىپ، تەمىر قۇرساۋعا تۇسكەن ەكى قىلمىسكەر مەن مىلتىق داۋىسى، شۇقىر قازعان ەكى جىگىتتىڭ بويلارىنان رۋحى ۇشىپ كەتكەن جانسىز بەينەسى كوز الدىمدا ءبىرجولا قالىپ قويدى.
ودان كەيىن دە تالاي وقيعانىڭ كۋاسى بولدىق. ەل بولعاسىن قىلمىس تا بولىپ تۇرادى. ءبىزدىڭ اۋدانداعى ولىمگە ۇكىم ەتىلگەن قازاقتاردى جازانى ورىنداپ بولعان سوڭ ۇيىنە بارىپ، اكە-شەشەسىنەن نەمەسە جاقىن تۋىستارىنان وقتىڭ اقشاسى مەن جەندەتتىڭ اتۋ اقىسىن دا تولەتەتىنىن ەستىپ العاشىندا جاعامىزدى ۇستاساق تا، كەيىننەن تاڭ قالمايتىن بولدىق.
ۇيگە كەلگەن سوڭ كوزىممەن كورگەن الگى جايتتى اۋىلداعى دوستارىما جىر قىلىپ ايتىپ بەردىم. سول كەزدە وزىمىزشە ۇرلاپ سىرا ءىشىپ، اۋىل تويلارىندا كىم كورىنگەنگە سۇيكەنىپ جۇرەتىن بىزدەر سول وقيعادان كەيىن سۇتكە تيگەن مىسىقتاي بولىپ، تىنىش جۇرەتىن ادەت تاپتىق...
ودان بەرى قانشاما ۋاقىت وتسە دە تۋرا سول جازا الاڭىنداعى ەكى تومپەشىك وتكەن-كەتكەن جاندارعا ۇرەي سەۋىپ، جول بويىندا ءالى كۇنگە دەيىن تۇر. قۋ ەرتىس قالاشىعىنان تۇرعىن اۋىلىنا باراتىن جولدا، ۋشانىڭ شىعار اۋىزىنا جەتپەي، ءسال جۇرگەندە الدىڭىزدان شىعاتىن سول ءبىر «اجال اپانى» قانشاما ادامدى تاۋبەسىنە ءتۇسىرىپ تۇردى ەكەن؟..
ودان بەرى تالاي جىلدار اۋنادى. ءدام تارتىپ اۋىلىما ءبىر بارعان كەزدە سول جازا مايدانىنىڭ قاسىنان وتتىك. ءولىم جازاسى ءالى دە سول جەردە ورىندالادى ەكەن. بۇرىن تۋسىپ، تامىلجىپ جاتاتىن جۋساندى بوكتەر شاڭى ۇشقان قۋ تاقىرعا اينالعان. سەبەبى، مۇندا جات ادامداردىڭ، «ۇشارىن جەل، قونارىن ساي بىلەتىن» اقپا قىتايلاردىڭ قانى توگىلىپ، مۇردەسى كومىلدى. مىڭداعان جىلدار بويى كوشپەلىلەردىڭ ات تۇياعىنىڭ دۇبىرىنە باۋىر باسقان ماڭعاز دالا – ءشوپ شاقاي كيگەن قاسيەتسىز تابانداردى بوتەنسىنەدى، باۋىرىنا تارتا المايدى. ءاپ-ساتتە كوز جازىپ قالعان قاسيەتتى شاڭىراق يەسى ەندى سەن ەمەسسىڭ. «مىناۋ مەنىڭ اتامەكەنىم ەدى» دەپ ايتۋدىڭ ءوزى جانعا كۇيزەلىس، جۇرەككە سالماق...
بوگدە ءدىندى، وزگە ءتىلدى جات ادامدار باسسا، قاسيەتتى توپىراقتان دا قۇنار قاشادى ەكەن. وزەندەر سۋالىپ، كول-قوپانىڭ قۇتى قاشىپ، جۋسان وسكەن جازىق دالالار تاقىرعا اينالادى ەكەن. قازىر اۋىلداستارىمنان جەتكەن حات-حاباردى وقۋعا دا جۇرەگىم دۋالامايتىن كۇيگە جەتتىم. ءامىرسانا شىڭىنىڭ اينالاسى، قارا ەرتىس، بالا ەرتىس جاعاسىنداعى قويناۋلاردى قۋالاي وسكەن قاراعاي مەن سامىرسىنداردىڭ بالاعى ءورت تيگەندەي، تۇگەلدەي سارعايىپ كەتكەنىن، قىزىل بالىعى مەن الاقاناتى، الابۇعاسى مەن اققايرانى اسىر سالعان كۇللى سۋدا شۇرقىراعان باقا تۇگىلى جىبىرلاعان قۇرتى دا قالماعانىن ايتادى.
وتكەن جىلى سول جاقتا قالعان ەسكى دوسىم سالەمدەمە جىبەرىپتى. ءبىر جىلىنشىك جۋسان مەن سەرىلىك تاۋىنىڭ ءبىر بۇتاق كوك ارشاسى. قارىنداسشپەن جازعان شاعىن حاتىندا اماندىقتى ايتا كەلىپ: «قازىر قىستاعىمىزدا ۇلكەندەردەن ەشكىم قالعان جوق. ءبارى ول دۇنيەلىك بولىپ كەتتى. بوساپ قالعان ۇيلەر كوپ، وعان ىشكەرىدەن حانسۋلار (قىتايلار دەگەنى) كەلىپ ورنالاسىپ جاتىر. باياعىدا، شولدە سيىر جايىپ جۇرگەندە ءوزىڭ ايتاتىن اڭگىمەدە شاعىن ۇلىستاردى كۇشى باسىم جاۋ باسىپ العاندا كوشە الماي قالاتىن جالعىز اتتى كەدەي بولۋشى ەدى عوي. ءبىز دە سولاي بولدىق، كوشە الماي قالدىق. كەدەيلىك قامىتىن ءالى شەشپەدىك، ءالى سول جوقشىلىق. سەنىڭ ءۇيىڭ وتىرعان «دالەي تۇمسىقتىڭ» ارتىنداعى جازىققا حانسۋلەر تاۋعا دەيىن تىرەپ، قاراقات ەككەن. كۇيەۋ بالام جانە قارىنداسىم ۇشەۋىمىز سوعان جالدانىپ ءجۇرمىز. بىزدە ءۇش جىل قاتارىنان قاتتى قۋاڭشىلىق بولىپ، ەل تاعى قينالدى. كوكتەمدە حانسۋلار تۇرعىن شاتىنا زەڭبىرەك قويىپ، بۇلت اتىپ جاۋىن جاۋدىرعانىمەن جازعا سالىم شەگىركە قاپتاپ كەتتى. شەگىرتكەنىڭ كوپتىگى سونداي، اتىزداردىڭ شەتىنە قازىلعان ۇزىن ورلار تولىپ قالدى دەرسىڭ. ەكى ماشينەمەن اي بويى شەگىرتكە ۋلايتىن ءدارى شاشىپ ەدى، ءيىسى سونداي جامان ەكەن. ەگىنگە ءتۇسىپ كەتكەن اتىم سودان ۋلانىپ ءولدى. اپاتتان ەس جيا الماي قالدىق. تومەن جاقتاعى «حانسۋ دۇيدەن» (قىتايلار قونىستانعان قىستاق) ءبىر توپ حانسۋ جينالىپ، شەگىرتكە پىرىنە ارناپ تاساتتىق بەرىپ، بۇتحانا سالىپ، شەگىرتكە ءمۇسىنىن تۇرعىزعان كورىنەدى. اۋدانداعى باستىقتار رۇقسات بەرىپتى. «اتاسىندا كورمەگەندى بوتاسىندا كورەدى» دەگەن وسى ەكەن.
قازىر ەلدە ساياسات بۇلتتاپ تۇر. كۇن كوزى شىعارداي بولسا كەلىپ قايتىڭدار. ەلدى تاستاپ كەتۋدىڭ، ەلدى ساعىنۋدىڭ دا جازاسى وڭاي ەمەس...» دەپ اياقتاپتى.
