ۇلتتىق كىتاپحانادا الماتى قالاسى ءدىن ىستەرى باسقارماسى جانە «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «الاش وردا»: ۇلتتىق يدەيا جانە ءدىن ماسەلەلەرى» اتتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا ءوتتى. جيىنعا ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى حانگەلدى ءابجانوۆ، ونەرتانۋ عىلىمىنىڭ دوكتورى شايزادا توقتاباەۆا، تاريحشى داناگۇل ماحات جانە الاش ارىستارىنىڭ ۇرپاقتارى مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.
جيىندى اشقان تاريحشى ح.ءابجانوۆ بۇگىنگى رۋحاني جاڭعىرۋ تۇسىندا قازاق ەلىنىڭ ماڭگىلىك ەل بولۋىن كوزدەگەن الاش يدەياسىنىڭ وزەكتىلىگى ارتا تۇسكەنىن اتاپ ايتتى. عالىمنىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى ءدىني، ساياسي احۋالدىڭ كۇردەلى كەزەڭىندە الاش زيالىلارى ۇستانعان مەملەكەتشىلدىك، ۇلتتىق سالت-ءداستۇر مەن ادەت-عۇرىپتى دارىپتەۋ، ءدىن بىرلىگى يدەيالارى وزەكتىلىگىن جويعان جوق.
كونفەرەنتسيانىڭ «الاش يدەياسىنىڭ ءمانى مەن قالىپتاسۋ كەزەڭى» اتتى ءبىرىنشى سەكتسياسىندا ءسوز العان ونەرتانۋشى ش.توقتاباەۆا قازاقتىڭ ءبىرتۋار عالىمى شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ جازبالارىنداعى سالت-ءداستۇر مەن ءدىن ماسەلەلەرىنە توقتالىپ، كوشپەلى حالىقتىڭ ءدىندى ۇستانۋى ءومىر سالتىمەن ەرەكشە ۇيلەسىم تاپقانىنا نازار اۋداردى. «بۇگىنگى جاھاندانۋ ءۇردىسى جايلاعان قوعامدا حالىق ونەرى مەن ادەت-عۇرپى ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ وزەگى بولۋى كەرەك» دەدى عالىم.
حح عاسىر باسىندا قازاق دالاسىندا پاتشالىق رەسەيدىڭ وتارلىق ساياساتىنا بايلانىستى ءدىن ماسەلەسى ۋشىعا ءتۇستى. كوشپەلى ەلدىڭ جاۋىنگەرلىك رۋحىن باسىپ-جانشىپ، وزىنە باعىندىرۋ ءۇشىن وتارشىل بيلىك ءدىندى پايدالانعانى بەلگىلى. قازاقتىڭ ءداستۇر-سالتى مەن ومىرىنە ۇلكەن وزگەرىستەر الىپ كەلگەن ءدىني ساياساتتىڭ استارىن جاقسى تۇسىنگەن الاش قايراتكەرلەرى بۇل ۇردىسكە بەلسەنە قارسى تۇردى. ولار ءدىن مەن مەملەكەت بولەك بولۋى ءتيىس دەپ، زايىرلى مەملەكەت قۇرۋدى ماقسات تۇتتى. الاش زيالىلارى قازاق دالاسىنا ميسسيونەر تاتار مولدالارىن جىبەرىپ، حالىقتىڭ اقىل-وي، ساناسىن دىنمەن شىرماۋ ارقىلى ءوزىنىڭ ساياسي مۇددەسىن ىسكە اسىرۋدى كوزدەگەن وتارشىل بيلىكتىڭ جىمىسقى ساياساتىن قاتال اشكەرەلەدى. سول كەزدە دە «ولەڭ ايتۋ، كۇي تارتۋ كۇنا» دەپ، ەلدى ازعىرعان «ۋكازنوي» مولدالار از بولماعان.
كونفەرەنتسيانىڭ «الاش جانە ۇلتتىق يدەيا» اتتى ەكىنشى سەكتسياسىندا عالىمدار ءدىن مەن ءدىل تازالىعى ءۇشىن ارپالىسقان احمەت بايتۇرسىنۇلى، ءاليحان بوكەيحانۇلى، عۇمار قاراش، سماعۇل سادۋاقاسوۆ، ناۋان حازىرەت سىندى قايراتكەرلەردىڭ اعارتۋشىلىق كۇرەستەرى جايىندا كەڭىنەن ماعلۇماتتار كەلتىردى. «ويان قازاق، قورعان قازاق» دەپ، ەلدى بىلىمگە، بىرلىككە ۇندەگەن الاش زيالىلارىنىڭ يدەيالارى بۇگىنگى كۇنى دە ۇلگى تۇتۋعا لايىق. «الاش مۇراسى – ماڭگىلىك قۇندىلىق. بولاشاعى بار ەلدىڭ مۇراتى ماڭگىلىك قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلۋگە ءتيىس. رۋحاني جاڭعىرۋ دا وسى مۇراتتارمەن تىعىز بايلانىستى. باسەكەگە قابىلەتتى، دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا ءبىز ءوز تىلىمىزبەن، دىلىمىزبەن كىرۋىمىز قاجەت. سوندىقتان ءبىز الاش يدەيالارىن تەرەڭ ۇعىنىپ، ولاردى باسشىلىققا الساق ەشقاشان اداسپايمىز» دەدى جيىندى قورىتىندىلاعان حانگەلدى ءابجانوۆ.
شاراعا قاتىسۋشىلارعا «الاش ارىستارى: ۇلتتىق ءداستۇر جانە ءدىن» اتتى دەرەكتى فيلم كورسەتىلدى. جيىن سوڭىندا «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى ارمان اۋباكىر كونفەرەنتسياعا قاتىسقان عالىمدارعا العىسحاتتار مەن سەرتيفيكاتتار تاپسىردى.
دينا يمامباەۆا، "انا ءتىلى".
