مامىر ايىندا تاتارستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى — قازاندا بولعان قاندى وقيعادان كەيىن ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە جاپپاي ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى تەكسەرىلىپ، ىشكى ىستەر ورگاندارى مەن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋ جۇمىستارىنا بەلسەنە كىرىستى. بۇعان دەيىن دە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە جۇرگىزىلگەن قاۋىپسىزدىك شارالارى تاعى دا كۇشەيتىلىپ، اقتوبە وبلىسىندا انتيتەرروريستىك قورعانۋ تالاپتارى قايتا قاراستىرىلىپ جاتىر دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنىڭ ءتىلشىسى.
بۇعان دەيىن ءباسپاسوز بەتتەرىندە جاريالاعانداي، قازانداعى قاندى وقيعادان كەيىن بىرقاتار ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن پارلامەنت دەپۋتاتتارى بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ شارالارىنا قاتىستى ءوز پىكىرلەرىن بىلدىرگەن بولاتىن. ماسەلەن، 12 مامىردا وتكەن قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات اندرەي ليننيك ەلىمىزدەگى مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كوڭىل ءبولۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، ۇكىمەتكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. ول مەكتەپتەگى كۇزەتشىلەردىڭ كوپشىلىگى ەگدە جاستاعى ازاماتتار ەكەنىن، ولاردان ەشقانداي كەدەرگىسىز مەكتەپتىڭ ىشىنە ءوتىپ كەتۋگە بولاتىندىعىن، قاستاندىق جاساۋشى كەلگەن جاعدايدا قارسىلىق كورسەتۋى مۇمكىن بولمايتىنىن ايتقان. سونداي-اق اندرەي ليننيك ەلىمىزدە قارۋ-جاراقتى الىپ ءجۇرۋ، ساقتاۋ، وعان رۇقسات بەرۋدى قاتاڭ قاداعالاۋ كەرەك ەكەنىن دە جەتكىزگەن. ال قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى ماقپال تاجماعامبەتوۆا قازان قالاسىندا بولعان قايعىلى جاعداي كەز-كەلگەن ەلدە قايتالانۋى مۇمكىن ەكەنىن، بۇل جەردە، ەڭ الدىمەن، ەل جاستارىن رۋحاني داعدارىستان امان الىپ شىعۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، جازبا جاريالاعان بولاتىن. بۇل ماسەلەگە قاتىستى قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ تە پىكىر ءبىلدىرىپ، ەلىمىزدەگى قازىرگى جاعدايعا تالداۋ جاساپ، بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى بويىنشا قوسىمشا شارالار قابىلداۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى.
اقتوبە وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى مارال مىرجىقباەۆا
قازىرگى تاڭدا وبلىستاعى مەكتەپتەردىڭ 100 پايىزى بەينەباقىلاۋمەن قامتىلعانىن ايتادى. دەگەنمەن ولاردىڭ اراسىندا قوسىمشا كامەرالاردى قاجەت ەتەتىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى دا جوق ەمەس. سونداي-اق بۇگىندە وڭىردەگى بارلىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە پسيحولوگتار بار. ولار قولايلى ەمەس وتباسىنان شىققان، مىنەز-قۇلقىندا اۋىتقۋشىلىعى بار بالالارمەن تيىسىنشە جۇمىس جاسايدى. ال مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا بۇزاقىلىق جاساپ، زاڭ بۇزۋشىلىقتارعا بارعانداردى ينسپەكتورلار ۇنەمى قاداعالاپ وتىرادى.
— الداعى جاڭا وقۋ جىلىنا دەيىن ەلىمىزدە، ونىڭ ىشىندە وبلىسىمىزدا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنداعى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بارلىق شارالار قابىلداناتىن بولادى. اپتا باسىندا ۇكىمەت وتىرىسىندا وسى ماسەلە قارالىپ، تالقىلاندى، — دەيدى باسقارما باسشىسىنىڭ ورىنباسارى.
ال اقتوبە وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتىنە قاراستى جەرگىلىكتى پوليتسيا باسقارماسىنىڭ يۋۆەنالدى پوليتسيا توبىنىڭ ينسپەكتورى، پوليتسيا كاپيتانى انار مارزاكەنوۆانىڭ ايتۋىنشا، بيىل 13 مامىردا پوليتسيا باسقارماسىنا قر ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنەن ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن تەكسەرۋ جونىندە ارنايى تاپسىرما كەلىپ تۇسكەن. سوعان سايكەس وبلىستاعى 402 مەكتەپ پەن 40 كوللەدجدىڭ، 200-دەن استام مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنىڭ بەينەكامەرامەن، كۇزەت قىزمەتىمەن قامتاماسىز ەتىلۋى تەكسەرىلگەن.
— تەكسەرۋلەر كەزىندە انىقتاعانىمىزداي، وبلىستاعى جەكە مەكتەپتەر عانا ليتسەنزيالانعان كۇزەت قىزمەتىمەن قامتىلعان. ال مەملەكەتتىك مەكتەپتەردىڭ ىشىندە ونعا جۋىعىندا عانا ارنايى مامانداندىرىلعان كۇزەت قىزمەتى بار. ال وبلىس بويىنشا بالالارمەن جۇمىس جاسايتىن ينسپەكتورلاردىڭ سانى — 94. سونداي-اق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا بولىنگەن يۋۆەنالدى پوليتسيا بولىمدەرىنىڭ 59 ينسپەكتورى بار.
وسىعان دەيىن ءبىز ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا بەكىتىلگەن كامەلەتكە تولماعاندار ىستەرى جونىندەگى ينسپەكتورلاردىڭ سانىن كوبەيتۋگە بايلانىستى وبلىس اكىمدىگىنە حات جولداعان بولاتىنبىز. الايدا ۇكىمەتتىڭ 2008 جىلعى 15 ساۋىردەگى № 339 شەشىمىنە سايكەس بۇگىندە اقتوبە وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ ءليميتى 2080 ماماننان اسپاۋى كەرەك. وسىعان بايلانىستى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مەكتەپ ينسپەكتورلارىنىڭ شتاتتىق سانىن ءتيىستى نورماعا جەتكىزۋ ماسەلەسى مۇمكىن ەمەستىگىن حابارلادى. جالپى جۇرگىزىلگەن تالداۋلارعا سايكەس، قازىر وبلىس بويىنشا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنە 145 ينسپەكتور قاجەت، — دەيدى ا.مارزاكەنوۆا.
پوليتسيا كاپيتانىنىڭ ايتۋىنشا، بۇعان دەيىن وبلىسىمىزدا بالالاردىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرۋ دەرەگى بويىنشا دەپارتامەنتكە ەكى رەت جالعان اقپارات تۇسكەن. ونىڭ ەكەۋى دە اقتوبە قالاسىنداعى № 51 مەكتەپ-گيمنازياسىنا قاتىستى بولعان. تەكسەرۋ شارالارى كەزىندە ەشقانداي قاۋىپ بولماعاندىعى راستالدى.
— بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا، ولاردىڭ تەك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندەگى ءجۇرىس-تۇرىسى، ءىس-ارەكەتى عانا قاداعالانبايدى. سونداي-اق وتباسىندا، كوشەدە، كوپشىلىك ورىندارداعى ءتارتىبى دە باقىلاۋدا بولۋى كەرەك. ءار بالانىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ونىڭ زاڭدى وكىلى، ياعني اتا-اناسى تىكەلەي جاۋاپتى. ەگەر بالا وقۋ ورنىندا قۇقىق بۇزۋشىلىققا جول بەرسە، وندا سول مەكەمەنىڭ باسشىلارى دا جاۋاپ بەرەدى.
ايتا كەتۋ كەرەك، بيىل جىل باسىنان بەرى وبلىستا كامەلەتكە تولماعانداردىڭ قاتىسۋىمەن 16 قىلمىس تىركەلدى. بۇل كورسەتكىش بىلتىرعى جىلمەن سالىستىرعاندا، 38,5 پايىزعا (2020 جىلى — 26 قىلمىس) تومەن, — دەيدى ا.مارزاكەنوۆا.
ايتا كەتۋ كەرەك، قىلمىسقا بارعانداردىڭ 3-ەۋى مەكتەپ وقۋشىسى بولسا، 8-ءى — كوللەدج وقۋشىسى، ال بىرەۋى — جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتى. ەندى بىرەۋى — ەش جەردە وقىمايتىن كامەلەتكە تولماعان جاس. ولاردىڭ ءبارى قازىر پروفيلاكتيكالىق ەسەپكە قويىلعان.
ينسپەكتوردىڭ ايتۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا ەلىمىزدە جاستار مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ ماقساتىندا كۇزەت قىزمەتى كۇشەيتىلىپ، بارلىق وقۋ ورىندارىندا دابىل نۇكتەسى مەن سەنىم تەلەفوندارى جۇمىس جاسايتىن بولادى.
ءبىز بالالار قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى اقتوبە وبلىسىنداعى بىرنەشە مەكتەپتىڭ ديرەكتورىمەن تىلدەستىك ەدىك. ولار وقۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قاشان دا ءبىرىنشى ورىندا ەكەنىن ايتتى.
— ءبىز قاشان دا «بالا ءومىرى بارىنەن قىمبات» دەگەن قاعيدانى ۇستانامىز. سوندىقتان ءبىزدىڭ مەكتەپ ۇجىمى وقۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدى ۇنەمى باستى نازاردا ۇستايدى. ايتا كەتۋ كەرەك، قازىر قالادا بالا سانى بويىنشا ءبىزدىڭ مەكتەپ الدىڭعى ورىندا تۇر. سول ءۇشىن ءبىز وقۋشىلاردىڭ مەكتەپكە كەلىپ-كەتۋ جولىندا، سونداي-اق ءبىلىم الۋ پروتسەسى كەزىندە تولىقتاي قاۋىپسىز بولۋىن قاداعالاپ وتىرامىز.
الەمدە سوڭعى بولىپ جاتقان وقيعالارعا بايلانىستى مەكتەپ ۇجىمى دا، اتا-انالاردىڭ دا الاڭداۋشىلىق بىلدىرەتىنى راس. سوندىقتان مەكتەپتىڭ قاۋىپسىزدىگىن كۇشەيتۋ، وقۋشىلاردىڭ پسيحولوگياسىن زەرتتەۋ، ولاردىڭ ينتەرنەتكە تاۋەلدىلىگىن، وزگە دە جامان ادەتتەرگە اۋەستەنبەۋىن باقىلاپ، تيىسىنشە ءىس-شارالار قابىلداپ جاتىرمىز. الداعى ۋاقىتتا وسى ورايدا وبلىستاعى بارلىق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا «قاۋىپسىز مەكتەپ» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ وتە ماڭىزدى دەپ ويلايمىن، — دەيدى
اقتوبە قالاسىنداعى №60 ورتا مەكتەپتىڭ ديرەكتورى ابزال تاجىمىشەۆ.
ال ىرعىز اۋدانى ى.التىنسارين اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ ديرەكتورى ايبەك الدانوۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى كۇنى الەمدەگى وقىس وقيعالار مەكتەپتەگى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىنىڭ وزەكتىلىگىن كورسەتەدى. اسىرەسە، قورعانىسى مەن قاۋىپسىزدىك سالاسى دامىعان اقش، باتىس مەملەكەتتەرىندە مۇنداي قاقتىعىستار ءجيى كەزدەسەدى. وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بولماۋى ءۇشىن قاۋىپسىزدىك شارالارىن ۋاقىتىندا قابىلداپ، «قيىن» بالالارمەن جان-جاقتى جۇمىس جاسالۋى كەرەك.
مارتوك اۋدانى №4 ورتا مەكتەپتىڭ ديرەكتورى مۇرات ايتنازاروۆ:
— الەمدە بولىپ جاتقان وقيعالاردان تۇيەتىنىمىز، مەكتەپتەردە، ارناۋلى جانە جوعارى وقۋ ورىندارىندا جاستاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بارلىق ساقتىق شارالارى قابىلدانۋى كەرەك. مەكتەپتەردە قىلمىسقا دەگەن نولدىك توزىمدىلىك پەن زورلىق-زومبىلىقتى بولدىرماۋ، توتەنشە جاعدايدا قورعانىسقا دايىندىق جوسپارى دا بولۋى ءتيىس. اتا-انالار مەن مەكتەپ ۇجىمى ءبىلىم ورداسىن قاۋىپسىز جانە قولايلى قىلۋ ءۇشىن اتسالىسۋى قاجەت.
قازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ مەكتەبىمىزدە 400-دەن استام وقۋشى ءبىلىم الۋدا. ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 16 بەينەكامەرا ورناتىلىپ، مەكتەپتىڭ جان-جاعى تۇگەل باقىلاۋعا الىنعان. 1-سىنىپ وقۋشىلارىن اتا-انالار وزدەرى اكەلىپ، الىپ كەتەدى. ال قالعان وقۋشىلارعا مەكتەپ اۆتوبۋسى ۇيىمداستىرىلعان. مەكتەپتە كۇزەتشىلەر مەن پسيحولوگ ماماندار جەتكىلىكتى.
ر.S. وتكەن اپتادا وسى ماسەلەگە قاتىستى ۇكىمەت وتىرىسىندا ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرلان تۇرعىمباەۆ مامىر ايىندا وتكىزىلگەن تەكسەرۋلەردىڭ العاشقى ناتيجەلەرىن ايتىپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە ەلىمىزدەگى 7 440 مەكتەپتىڭ تەك قانا 434-ءى (نەمەسە 6%) كۇزەت ۇيىمدارىمەن كەلىسىمشارت جاساعان، 6832 مەكتەپ (92%) دابىل تۇيمەلەرىمەن جابدىقتالماعان. ناتيجەسىندە ۇكىمەتتىڭ قاراۋىنا قىسقا مەرزىمدە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن ءتيىستى قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرىمەن (كۇزەت، بەينەباقىلاۋ، دابىل تۇيمەلەرى، تۋرنيكەتتەر، دابىل بەرۋ جۇيەسى، تەكسەرۋ قۇرالدارى) قامتاماسىز ەتۋ، مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋعا ليتسەنزيالانعان جەكە كۇزەت ۇيىمدارىن تارتۋ، بءىلىم جانە عىلىم، توتەنشە جاعداي جانە ىشكى ىستەر مينيسترلىكتەرى تەحنوگەندىك، تابيعي سيپاتتاعى توتەنشە جاعداي جانە داعدارىستى جاعدايلار (ورت، جەر سىلكىنىسى، سۋ تاسقىنى، تەررورلىق شابۋىلدار، شابۋىلدار، باسىپ الۋ جانە ت.ب.) تۋىنداعان كەزدە قاجەتتى ءىس-قيمىلدارعا وقۋشىلار مەن پەرسونالداردى ارنايى دايارلاۋدى ۇيىمداستىرۋ تۋرالى ۇسىنىستار بەرىلدى.
د.بايمۇقاش،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
