اقش-تىڭ اسكەري بارلاۋ قىزمەتى قىتايدىڭ شىعىس افريكانىڭ باب-ەل-ماندەب شىعاناعىندا اسكەري تەڭىز وتكەلىن سالىپ جاتقانىن انىقتادى. بۇل پورتتى مودەرنيزاتسيالاۋداعى قىتايدىڭ ماقساتى - پورتقا اۆيالاينەرلەرىن الىپ كەلىپ، قىتاي حالىقتىق ازات ەتۋشى اسكەرلەرىن ورنالاستىرۋ بولعان.
قىتاي جاقىن ارادا افريكاعا ەكىنشى ءپريستىن سالماقشى. مۇنى امەريكالىق اسكەري بارلاۋشىلار سپۋتينك ارقىلى انىقتادى. بۇل اسكەري پريست قىتايدىڭ تەڭىزدەگى اسكەري ىقپالىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
قىتاي نەنى كوزدەپ وتىر؟
قازىرگى قىتايدىڭ ساياسي ەكونوميكالىق مۇددەسى ءوزىنىڭ ۇلتتىق شەڭبەرىنەن تىس، الدەقايدا ۇلكەن ماسشتابقا ءوتىپ، الەمدەگى گەوساياسي امبيتسياسىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا جەدەل جۇمىس ىستەۋگە كوشتى. ال، قىتاي حالىقتىق ازات ەتۋشى اسكەرلەرى قىتايدىڭ گەوساياسي ماسشتابتاعى مۇددەسىن قورعايدى. 2004 جىلى قىتايدىڭ باسشىلىعىنا كەلگەن حۋ تسزينتا "قىتايدىڭ جاڭا تاريحي ميسسياسى" كونتسەپتسياسىن جاساپ، باعدارلاماسىن بەكىتىپ كەتكەن. ال، قازىرگى سي ءتسزينپيننىڭ تۇسىندا بۇل ميسسيانىڭ اۋقىمى جوعارى قارقىنمەن جۇرە باستادى. قىتايدا قازىر ۇلتشىلدىق باعىتتاعى ديكتاتۋرا ورنادى.
قىتاي ءوزىنىڭ " ءبىر جول - ءبىر بەلدەۋ" اتتى حالىقارالىق ماسشتابتاعى ينفراسترۋكتۋراسىن موبيليزاتسيالاۋدىڭ بارلىق ارەكەتىنە كوشىپ جاتىر. وسى جوبانىڭ استارىندا قىتايلىق ەكسپورت الەمدى سان ءتۇرلى ويعا سالىپ جاتىر. ەكونوميكالىق شىنجىرلاۋ شارالارى قولعا الىنعان. سي ءتسزينپيننىڭ باسقارۋ پرينتسيپىنە ساي بۇل پروتسەستەردىڭ راديكالدانعان پوزيتسيالارى دا ىسكە اسۋدا.
2019 جىلى قىتايدىڭ قورعانىس مينيسترلىگى ءوزىنىڭ الدىنا قىتايدىڭ شەكارادان تىس يدەيالارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋ بويىنشا رەسي قۇجاتتارىن بەكىتىپ تاستادى.
2011 جىلى ليۆيادا، 2015 جىلى يەمەندە قىتايلىق كومپانيالاردىڭ ەلدەن جەدەل شىعارىلۋىنىڭ ناقتى سەبەپتەرى بولدى. وسى ەكى ەلدە قىتاي وتە الىپ ەكونوميكالىق جوسپارلار جاساپ تاستاعان ەدى. بۇل جوبالاردىڭ جۇزەگە اسپاۋى سالدارىنان قىتاي بىرنەشە ميللياردتاعان دوللار قاراجاتتان قاعىلعان بولاتىن.
ال، وسى الىپ جوبالاردىڭ ارتىندا قىتايدىڭ جاسىرىنعان قورعانىس سالاسىنداعى امبيتسياسى مەن يدەيالارى دا جاتىر. ءدال وسى ساتتە قىتاي ءوزىنىڭ اسكەري ماقساتتاعى ينيتسياتيۆاسىن پلانەتانىڭ وزگە اۋماقتارىندا قورعاۋدىڭ قيىنشىلىقتارى بار ەكەنىن اڭعارىپ، جاۋلاۋ تاكتيكاسىنىڭ باسقا تۇرىنە كوشتى.
جاقىندا عانا اۆستراليا وكىمەتى دە قىتايدىڭ ءىرى ينۆەستورلىق كومپانيالارىن ەلىنىڭ ءىرى پورتتارىنان قۋىپ شىعاردى. اۆستراليا وكىمەتى دە قىتايدىڭ تەحنولوگيالىق، ەكونوميكالىق ەكسپانسياسىنىڭ ەلدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە زيان تيگىزەتىنىن الدىن الا بولجادى.
ماقالا بىرنەشە سەريامەن شىعادى.
جالعاسى بار...
بەكبولات قارجان،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
