AQŞ-tyŋ äskeri barlau qyzmetı Qytaidyŋ Şyǧys Afrikanyŋ Bab-el-Mandeb şyǧanaǧynda äskeri teŋız ötkelın salyp jatqanyn anyqtady. Būl portty modernizasiialaudaǧy Qytaidyŋ maqsaty - portqa avialainerlerın alyp kelıp, Qytai halyqtyq azat etuşı äskerlerın ornalastyru bolǧan.
Qytai jaqyn arada Afrikaǧa ekınşı pristın salmaqşy. Mūny amerikalyq äskeri barlauşylar sputink arqyly anyqtady. Būl äskeri prist Qytaidyŋ teŋızdegı äskeri yqpalyn arttyruǧa mümkındık beredı.
Qytai nenı közdep otyr?
Qazırgı Qytaidyŋ saiasi ekonomikalyq müddesı özınıŋ ūlttyq şeŋberınen tys, äldeqaida ülken masştabqa ötıp, älemdegı geosaiasi ambisiiasyn jetıldıru maqsatynda jedel jūmys ısteuge köştı. Al, Qytai halyqtyq azat etuşı äskerlerı Qytaidyŋ geosaiasi masştabtaǧy müddesın qorǧaidy. 2004 jyly Qytaidyŋ basşylyǧyna kelgen Hu Szinta "Qytaidyŋ jaŋa tarihi missiiasy" konsepsiiasyn jasap, baǧdarlamasyn bekıtıp ketken. Al, qazırgı Si Szinpinnıŋ tūsynda būl missiianyŋ auqymy joǧary qarqynmen jüre bastady. Qytaida qazır ūltşyldyq baǧyttaǧy diktatura ornady.
Qytai özınıŋ " Bır jol - Bır beldeu" atty halyqaralyq masştabtaǧy infrastrukturasyn mobilizasiialaudyŋ barlyq äreketıne köşıp jatyr. Osy jobanyŋ astarynda qytailyq eksport älemdı san türlı oiǧa salyp jatyr. Ekonomikalyq şynjyrlau şaralary qolǧa alynǧan. Si Szinpinnıŋ basqaru prinsipıne sai būl prosesterdıŋ radikaldanǧan pozisiialary da ıske asuda.
2019 jyly Qytaidyŋ qorǧanys ministrlıgı özınıŋ aldyna Qytaidyŋ şekaradan tys ideialary men müddelerın qorǧau boiynşa resi qūjattaryn bekıtıp tastady.
2011 jyly Liviiada, 2015 jyly İemende qytailyq kompaniialardyŋ elden jedel şyǧaryluynyŋ naqty sebepterı boldy. Osy ekı elde Qytai öte alyp ekonomikalyq josparlar jasap tastaǧan edı. Būl jobalardyŋ jüzege aspauy saldarynan Qytai bırneşe milliardtaǧan dollar qarajattan qaǧylǧan bolatyn.
Al, osy alyp jobalardyŋ artynda Qytaidyŋ jasyrynǧan qorǧanys salasyndaǧy ambisiiasy men ideialary da jatyr. Däl osy sätte Qytai özınıŋ äskeri maqsattaǧy inisiativasyn planetanyŋ özge aumaqtarynda qorǧaudyŋ qiynşylyqtary bar ekenın aŋǧaryp, jaulau taktikasynyŋ basqa türıne köştı.
Jaqynda ǧana Avstraliia ökımetı de Qytaidyŋ ırı investorlyq kompaniialaryn elınıŋ ırı porttarynan quyp şyǧardy. Avstraliia ökımetı de Qytaidyŋ tehnologiialyq, ekonomikalyq ekspansiiasynyŋ eldıŋ ūlttyq qauıpsızdıgıne ziian tigızetının aldyn ala boljady.
Maqala bırneşe seriiamen şyǧady.
Jalǧasy bar...
Bekbolat QARJAN,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
