AQSh-tyń áskerı barlaý qyzmeti Qytaıdyń Shyǵys Afrıkanyń Bab-el-Mandeb shyǵanaǵynda áskerı teńiz ótkelin salyp jatqanyn anyqtady. Bul portty modernızaııalaýdaǵy Qytaıdyń maqsaty - portqa avıalaınerlerin alyp kelip, Qytaı halyqtyq azat etýshi áskerlerin ornalastyrý bolǵan.
Qytaı jaqyn arada Afrıkaǵa ekinshi prıstin salmaqshy. Muny amerıkalyq áskerı barlaýshylar spýtınk arqyly anyqtady. Bul áskerı prıst Qytaıdyń teńizdegi áskerı yqpalyn arttyrýǵa múmkindik beredi.
Qytaı neni kózdep otyr?
Qazirgi Qytaıdyń saıası ekonomıkalyq múddesi óziniń ulttyq sheńberinen tys, áldeqaıda úlken masshtabqa ótip, álemdegi geosaıası ambıııasyn jetildirý maqsatynda jedel jumys isteýge kóshti. Al, Qytaı halyqtyq azat etýshi áskerleri Qytaıdyń geosaıası masshtabtaǵy múddesin qorǵaıdy. 2004 jyly Qytaıdyń basshylyǵyna kelgen Hý zınta "Qytaıdyń jańa tarıhı mıssııasy" konepııasyn jasap, baǵdarlamasyn bekitip ketken. Al, qazirgi Sı zınpınniń tusynda bul mıssııanyń aýqymy joǵary qarqynmen júre bastady. Qytaıda qazir ultshyldyq baǵyttaǵy dıktatýra ornady.
Qytaı óziniń " Bir jol - Bir beldeý" atty halyqaralyq masshtabtaǵy ınfrastrýktýrasyn mobılızaııalaýdyń barlyq áreketine kóship jatyr. Osy jobanyń astarynda qytaılyq eksport álemdi san túrli oıǵa salyp jatyr. Ekonomıkalyq shynjyrlaý sharalary qolǵa alynǵan. Sı zınpınniń basqarý prınıpine saı bul proesterdiń radıkaldanǵan pozıııalary da iske asýda.
2019 jyly Qytaıdyń qorǵanys mınıstrligi óziniń aldyna Qytaıdyń shekaradan tys ıdeıalary men múddelerin qorǵaý boıynsha resı qujattaryn bekitip tastady.
2011 jyly Lıvııada, 2015 jyly Iemende qytaılyq kompanııalardyń elden jedel shyǵarylýynyń naqty sebepteri boldy. Osy eki elde Qytaı óte alyp ekonomıkalyq josparlar jasap tastaǵan edi. Bul jobalardyń júzege aspaýy saldarynan Qytaı birneshe mıllıardtaǵan dollar qarajattan qaǵylǵan bolatyn.
Al, osy alyp jobalardyń artynda Qytaıdyń jasyrynǵan qorǵanys salasyndaǵy ambıııasy men ıdeıalary da jatyr. Dál osy sátte Qytaı óziniń áskerı maqsattaǵy ınııatıvasyn planetanyń ózge aýmaqtarynda qorǵaýdyń qıynshylyqtary bar ekenin ańǵaryp, jaýlaý taktıkasynyń basqa túrine kóshti.
Jaqynda ǵana Avstralııa ókimeti de Qytaıdyń iri ınvestorlyq kompanııalaryn eliniń iri porttarynan qýyp shyǵardy. Avstralııa ókimeti de Qytaıdyń tehnologııalyq, ekonomıkalyq ekspansııasynyń eldiń ulttyq qaýipsizdigine zııan tıgizetinin aldyn ala boljady.
Maqala birneshe serııamen shyǵady.
Jalǵasy bar...
Bekbolat QARJAN,
"Adyrna" ulttyq portaly
