ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان 1991 جىلدان باستاپ قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتكەن ءبىر قۇنارلى، مول ارنانىڭ قوسىلعانىن اتاپ وتكەنىمىز ورىندى.
كورنەكتى عالىم فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ۋ.قاليجانوۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا: «الىس-جاقىن شەتەلدەردەن ءبىر ميللونداي قانداستارىمىز بايىرعى وتانىنا ءبىرجولا قونىس اۋداردى. بۇل ەگەمەن ەلىمىزگە قوسىلعان ادام رەسۋرستارى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە مەملەكەتىمىزگە قۇيىلىپ جاتقان ادەبي، مادەني جانە عىلىمي كۇش بولدى.
الىستان كەلگەن اعايىندارمەن بىرگە ەلگە جەتىپ جاتقان مادەني بۇلاقتار وتاندىق ۇلى مادەنيەت ايدىنىن تولىقتىرىپ، دەڭگەيىن وسىرە تۇسۋدە. بۇل رەتتە قازاقتىڭ قايماعى بۇزىلماعان شۇرايلى ءتىلى مەن باعا جەتپەس فولكلورلىق مۇراسى، قۇندى كوركەم شىعارمالارى، ءداستۇرلى ءدىنى مەن تۇرمىس-سالتى، ۇلتتىق رۋح پەن مىنەز-قۇلقى، حالقىمىزدىڭ ۇمىت بولىپ بارا جاتقان ءان-كۇيلەرى مەن بيلەرى شەتەلدىك قانداستارىمىزدىڭ اتاجۇرتقا ورالۋى ارقىلى سوڭعى جيىرما جىلدا وتاندىق مادەنيەت يگىلىگىنە اينالدى. ۇلتتىڭ رۋحاني قازىنا قورىنا قوسىلدى. بۇل قۇندىلىقتاردىڭ بارلىعى شولىركەگەن شولىنە سۋسىن بولعانداي ىستىق ىقىلاسپەن قابىلداندى».
وسى ادەبي، مادەني كۇشتىڭ باسىندا كورنەكتى جازۋشى، شەجىرەشى، ادەبيەت پەن مادەنيەتتى، تاريحتى زەرتتەگەن كەڭ قۇلاشتى قالامگەر، ەتنوگراف زەينوللا سانىك اعامىزدىڭ تۇرعاندىعىن ماقتانىشپەن ايتا الامىز.
قالامگەردىڭ 1955 جىلدان باستالعان شىعارماشىلىق جولىندا «باسباي»، «سەرگەلدەڭ»، «تاۋ جۇلدىزى»، «مۇرالار نەنى ايتادى»، «اتانىڭ التىن ىزدەرى»، «قازاق ەتنوگرافياسى»، «حان باتىر – قابانباي» ت.ب كىتاپتارى جارىق كوردى. «زەينوللا سانىك اتىنداعى مادەنيەت قورى» 2017 جىلى «ان ارىس» باسپاسىنان جازۋشىنىڭ 15 تومدىق شىعارمالار جيناعىن شىعاردى.
ءبىز بۇل شاعىن ماقالامىزدا جازۋشىنىڭ قازاق ميفولوگياسىنا قاتىستى كەيبىر عىلىمي كوزقاراسىن بىلدىرگەن «التاي ميفتەرى تۋرالى از ايال» اتتى ماقالاسىنا توقتالماقپىز.
ۇلتتىڭ ۇلىلىعىن تانىتاتىن قۇندى مۇرالاردىڭ ءبىرى حالىق اۋىز ادەبيەتى. بۇعان عاسىرلار بويى جينالىپ، زەرتتەلىپ، جاريالانىپ كەلگەن جادىگەرلەرىمىز دالەل. فولكلورلىق مۇرالاردىڭ ىشىندەگى قارا سوزبەن ايتىلىپ كەلگەن جانرلىق تۇرلەر تۋرالى جازىلعان جەكەلەي دە ۇجىمدىق تا زەرتتەۋلەر بار. فولكلورلىق پروزا – بۇل قازىرگى كەزدەگى حالىق پسيحولوگياسىن زەرتتەۋ ءۇشىن دە وتە ماڭىزدى جانە قاجەت بولعان حالىق شىعارماشىلىعى بولىپ تابىلادى. سودان دا بولار فولكلورلىق پروزاعا دەگەن قىزىعۋشىلىق سوڭعى كەزدە ارتىپ كەلە جاتىر.
اكادەميك س.قاسقاباسوۆ فولكلورلىق پروزا شىعارمالارىن ايتىلۋ ماقساتىنا قاراي تانىمدىق (پوزناۆاتەلنىي), ماعلۇماتتىق (ينفورماتيۆنىي) جانە كوركەمدىك-تاربيەلىك (ەستەتيچەسكي-ۆوسپيتاتەلنىي) دەپ ءۇش توپقا ءبولىپ، الدىڭعى توپقا ءميفتىڭ بارلىق ءتۇرى، كەيبىر اڭىزدار، ەكىنشى توپقا حيكايا، مەمورات-اڭگىمە جاتاتىنىن، ال، ءۇشىنشى توپقا كلاسسيكالىق ەرتەگىلەردىڭ بارلىق ءتۇرى كىرەتىنىن اتاپ وتكەنى بەلگىلى. ارينە، وسى سارالانعان پروزا جانرلارىنىڭ اراسىندا قاتىپ قالعان شەكارا جوق. ولار ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستى جانە ءبىر-بىرىنە كىرىگىپ جاتادى. سونىمەن قاتار، سيۋجەتتىك جەلىنىڭ دامۋىنا بايلانىستى پروزالىق جانرلار ءبىر تۇردەن ەكىنشى تۇرگە اۋىسا بەرەدى. مىسالى، ومىردە ءجيى كەزدەسەتىن وقيعالاردىڭ ءبىرى جايلى ايتىلىپ جۇرگەن اڭگىمە كەلە-كەلە تۇتاستانىپ، كوركەمدەلىپ، سيۋجەتتىك دامۋعا يە بولعان كەزدە ول اڭىزعا نەمەسە ەرتەگىگە اينالىپ كەتۋى مۇمكىن.
قازاق فولكلوريستيكاسىندا وتكەن عاسىردىڭ 60-70 جىلدارىنا دەيىن حالىق پروزاسىنىڭ تۇرلەرى، سونىڭ ىشىندە ءبىز قاراستىرعالى وتىرعان ميفتەر جانرلىق تۇرعىدان ارنايى زەرتتەلە قويعان جوق. ونىڭ دا تولىپ جاتقان وزىندىك سەبەپتەرى بار. ەندى سولاردىڭ بىرنەشەۋىنە توقتالا كەتەيىك. ماسەلەن، اكادەميك س.قاسقاباسوۆ ميفتەردىڭ ارنايى زەرتتەلمەۋ سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە – ونىڭ جانرىن انىقتاۋدىڭ قيىندىعىن العا تارتادى. ياعني، ميفتەردىڭ تەك تازا تۇسىنىك كۇيىندە، نە بولماسا تەك تازا اڭگىمە تۇرىندە كەزدەسە بەرمەيتىندىگى. ويتكەنى كەيبىر ميفولوگيالىق تۇسىنىكتەر اڭگىمەدە ەمەس، ىرىمدا عانا بوي كورسەتەدى. «ءتىپتى كوپ جەرلەردە ميف پەن باسقا دا فولكلورلىق پروزانى اشىپ ايىرمايدى، سەبەبى، ميف تاريحي نەگىزى بار اڭىز، حيكايات، ءتىپتى ەرتەگى سيپاتتا دا باياندالادى ەكەن».
ال، قازاق ميفولوگياسىن ارنايى زەرتتەگەن عالىم س.قوندىباي «ميف» دەگەن ءسوزدىڭ ءوزىن ءبىز ءبىر-بىرىنە قاراما-قارسى ەكى ءتۇرلى ماعىنادا تۇسىنەتىندىگىمىزبەن بايلانىستىرادى. ءبىرىنشى، ءميفتى ەرتەگى سياقتى وتىرىك، جالعان، ويدان شىعارىلعان، قيالي دۇنيە رەتىندە قابىلدايمىز. ەكىنشى جاعىنان «ميف – ناقتى ءبىر تاريحي ۋاقىتتا، ناقتى ءبىر گەوگرافيالىق كەڭىستىكتە (جەرتاراپتا), ناقتى ءبىر ساياسي، الەۋمەتتىك، مادەني، شارۋاشىلىق، جاعدايىندا تىرلىك ەتىپ جاتقان ادامزات قوعامىنىڭ (سوتسيۋمنىڭ) ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ورتا (ۋاقىت پەن كەڭىستىك) تۋرالى، ونىڭ قالاي پايدا بولعاندىعى، ادامعا ىقپال ەتەتىن ىشكى-سىرتقى كۇشتەر تۋرالى، ءوز قوعامىنىڭ عالامداعى ورنى، دارەجەسى تۋرالى تۇسىنىكتەرىنىڭ جيىنتىعى، دالىرەك ايتقاندا، «ءتۇسىندىم» دەگەن ستەرەوتيپى. ياعني، بۇل جاعدايداعى ميف ويدان شىعارىلعان وتىرىك، جاساندى دۇنيە ەمەس. ناقتى حالىقتىڭ دۇنيە مەن ءوزى تۋرالى شىندىعى، باسقاشا ايتقاندا «شىن» دەپ ەسەپتەلىنگەن تاريحي، رۋحاني تاجىريبەسىنە سۇيەنگەن ستەرەوتيپتىك دەڭگەيدەگى اقيقاتى».
عالىم نازار اۋدارعان تاعى ءبىر ماسەلە، ميفتەردى قالاي تانىپ، قالاي تۇسىندىرەتىنىمىزگە بايلانىستى. جالپى، عالىم ميفتەردىڭ جالعاندىقتى، ويدان شىعارىلعاندى بىلدىرمەيتىنىن، بىراق «جالعان ميف» دەگەن دە، «اقيقات ميف» دەگەن دە بولاتىنىن ايتا كەلىپ، دۇرىس تۇسىنىلسە ميفتىك مۇرانىڭ ناقتى قوعامعا بەرەرى مول ەكەندىگىن، ال، شالاعاي ءتۇسىنىلىپ ونى تار مۇددەلى ورتادا، اسىرەسە ساياسي ماقساتتاردا پايدالانار بولسا ءميفتىڭ قوعامعا، ناقتى حالىققا تيگىزەر زيانى شاش ەتەكتەن بولاتىنىن ايتادى.
«مىنە، سوندىقتان دا، XX عاسىردىڭ 1-ءشى جارتىسىنداعى «اريشىلدىق» ميفولوگيانىڭ تاريحىنان ساباق العان، ءسوز جۇزىندە كوممۋنيستىك-ينتەرناتسيونالدىق بولمىستى، ءىس جۇزىندە ۇلى ورىستىق ءشوۆينيزيمنىڭ استىرتىن باعىتىن ۇستانعان كەڭەس بيلىگى، ءوز بيلىگىنە، ماقساتىنا كەدەرگى كەلتىرىپ، قارسى تۇرا الاتىن «تۇرك فاكتورىنىڭ» فوتەنتسيالىن جان-تانىمەن، تۇلا-بويىمەن سەزىنە الاتىنداي دەڭگەيدە ەدى. ...سوندىقتان ورىس تاريحىنداعى «تۇرك ىقپالىنىڭ ءرولىن» تومەندەتىپ كورسەتۋ، ەلەمەۋ، ايتپاۋ كەڭەستىك ءداۋىر عىلىمىنىڭ باستى مىندەتى بولدى. ونىڭ ۇستىنە كەڭەس وداعىنداعى تۇرك تىلدەس حالىقتاردىڭ ساندىق ۇلەسى، دەموگرافيالىق پوتەنتسيالى، ءدىني، مادەني تۇرعىدان العاندا بوگدەلىگى دە قاۋىپ تۋعىزاتىن.
مىنە، وسىنداي تاريحي وتكەن جانە رەالدى بارشىلىق جاعدايىندا تۇرك حالىقتارىنىڭ تاريحىنداعى «ورىستىڭ ءوزىن ۋىسىندا ۇستاعان ساتتەردىڭ بولعانى»، «تۇرك ءتىلدى كوشپەلىلەردىڭ ءبىر كەزدەرى ورىستارعا جوعارى مادەنيەتكە يە بولعاندىعى، ت.ب. وسى سياقتى جارتىلاي اڭىز بەن جارتىلاي تاريحي شىندىققا نەگىزدەلگەن تاريحي جاد، ەگەردە فولكلورلىق، تىلدىك ماتەريالدارمەن ۇشتاستىرىلا وتىرىپ، ەڭ باستىسى – زەرتتەلۋىنە شىعارماشىلىق ەركىندىك پەن مۇمكىندىك بەرىلگەن جاعدايدا، جاڭا اقيقات ءميفتى تۋعىزا الۋعا قابىلەتتى ەدى. ال مۇنداي ميف كەڭەس مەملەكەتىنىڭ تۇتاستىعىنا، ورىس ۇلتىنىڭ تاريحي «ەۆرازيالىق» ميسسياسىنا (ميسسيونەرلىگىنە) قاۋىپ توندىرەتىن. سوندىقتان، وسىنداي ىقتيمالدىقتى جورگەگىندە، تۋماي جاتىپ تۇنشىقتىرماق بولعان كەڭەستىك ساياسي يدەولوگيالىق بيلىك 1940-شى جىلداردىڭ اياعىنان باستاپ-اق تۇرك حالىقتارىنىڭ فولكلورلىق مۇراسىنا، ەڭ الدىمەن باتىرلىق، تاريحي جىرلارىنا شۇيلىككەن ەدى (ونى تاتارلارداعى «ەدىگە»، «شورا باتىر» جىرلارىنا تيىم سالىنۋىنان، وسىنداي ناۋقاننىڭ قازاق، باسقا دا تۇرك حالىقتارىنىڭ جىرلارىنا قارسى جۇرگىزىلگەندىگىنەن كورۋگە بولادى) [قوندىباي س.ميف. كىتاپتا: الەمدىك مادەنيەتتانۋ وي-ساناسى. 2-توم].
بۇل جەردە تەك باتىرلار جىرى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار مۇنداي سوققىنى ەڭ الدىمەن «زار زامان» ادەبيەتىنىڭ وكىلدەرى العاندىعىن دا ايتا كەتكەن ورىندى.
جوعارىدا اتالعان جانە اتالماعان باسقا دا سەبەپتەردىڭ اسەرىنەن ميف جانرىن زەرتتەۋدىڭ كەنجەلەپ دامىعانى شىندىق. سودان دا بولار ميفتەردىڭ كلاسسيفيكاتسياسىن جاساعاندا ءبىز كوبىنە شەت ەلدىڭ، اسىرەسە ورىس عالىمدارى مەن باتىس عۇلامالارىنىڭ ەڭبەكتەرىنە سۇيەنەتىنىمىز شىندىق. ال فولكلورشى عالىم ز.سانىكتىڭ ميفولوگيا جايلى وي-تولعامدارى شىنىندا ءبىراز قىزىقتى مالىمەتتەردى العا تارتادى. الدىمەن ميف دەگەنىمىز گرەك تىلىنەن اۋدارعاندا، اڭىز، ناقىل دەگەن ماعىنا بەرەدى. ال تۇركى حالىقتارىنىڭ كوپشىلىگىندە اتالاتىن افسانا ءسوزى پارسى تىلىنەن اۋدارعاندا اڭىز دەگەن ماعىنانى بەرەدى ەكەن. سوندا ءبىزدىڭ افسانا-حيكايات دەپ جۇرگەنىمىز – اڭىزدىق حيكايا بولىپ شىعادى.
عالىم الدىمەن ميفتەردىڭ دامۋ ساتىسىنا نازار اۋدارادى:«ءبىرىنشى ساتىسى – ادام مەن حايۋاندى جانە باسقا زاتتاردى ۇقساس دەپ سانايتىن سابيلىك ساتى; ەكىنشى ساتىسى – ادام مەن حايۋاندى پارىقتايتىن جانە ادامدى باسقا جاقتان پارىقتايتىن سانالى ساتى; ءۇشىنشى ساتىسى – ءارتۇرلى زاتقا وزىندىك تۇسىنىك بەرەتىن تۇسىنىكتەمە ميفتەر ساتىسى»(سانىك ز. التاي ميفتەرى جايلى از ايال. ماقالالار، رەفەراتتار. كوپ تومدىق شىعارمالار جيناعى، 12 توم).
سونداي-اق، عالىم قازىرگى ميفولوگيادا قالىپتاسقان جاي ميفتەر مەن ادەبي ميفتەردىڭ دە ارا-جىگىن اجىراتادى. اتاپ ايتقاندا، اۆستريالىق، افريكالىق، امەريكالىق ميفتەردى ءجاي ميفتەر، ال ەجەلگى ريم، ۆاۆيلون، ءۇندى ميفتەرىن شوعىرلانىپ، تسيكلدەنىپ، كوركەمدىك جۇيەگە تۇسكەن ادەبي ميفتەر. جالپى ميفتەردىڭ پايدا بولۋى، تۇرلەرى مەن تارالۋ ايماعى دەگەن ماسەلەدە عىلىمدا ءارتۇرلى پىكىرلەردىڭ بار ەكەندىگى بەلگىلى.
سونىمەن، ارعى-بەرگى ميفتەردىڭ دامۋىن قاراستىرعان عالىم قازاق، سونىڭ ىشىندە التاي ميفتەرىنىڭ تۋىن بەس ءتۇرلى ءدىني نانىم-سەنىمگە بايلانىستى ءبولىپ قاراستىرادى. ءبىرىنشى، يسلام دىنىنە كىرگەنگە دەيىن قازاق تايپالارى ءار ءتۇرلى دىندەردىڭ ىقپالىندا بولعاندىعى بەلگىلى. سونىڭ نەگىزىندە گرەكتەردىڭ كوپ قۇدايلى دىنىنە ۇقساس بىزدە دە ءار ءتۇرلى ميفولوگيالىق تۇسىنىكتەر قالىپتاستى.
«مىسالى، مۇشىرىك ءدىنى – ايعا، كۇنگە، كوككە، وتقا تابىنادى. الەمدەگى ءاربىر قۇبىلىستىڭ ءوز يەسى بار دەپ ەسەپتەيدى. سوندىقتان، سول كەزدەگى قازاق تايپالارى تاڭىرگە، جاساعانعا تابىنعان. «كوك ءتاڭىر جارىلقاسىن، اسپان اتا، جەر انا، سۋ انا» دەگەن سياقتى سوزدەر، جاڭبىر جاۋماي قالعاندا تاساتتىق بەرىپ، كوك تاڭىرىنەن جاۋىن تىلەۋ بىزدەگى سول داۋىردەن قالعان ىرىمدار ەكەندىگى حاق. قازاقتىڭ جاڭا ايدىڭ تۋعانىن كورگەندە:
اي كوردىك، امان كوردىك،
جاڭا اي جارىلقاسىن،
ەسكى اي ەسىركەسىن، –
دەپ باتا بەرۋى دە وتە ەرتەدەگى ۇعىمنىڭ سارىنىن بىلدىرەدى. كۇندى قۇرمەت تۇتۋ، كۇنگە ءتىل تيگىزبەۋ، جاۋىندى ءتاڭىردىڭ نۇرى دەپ ءتۇسىنۋ سول ءبىر ۇعىمنىڭ سارقىنى بولسا كەرەك. مىنە، وسىنداي نانىم ىقپالىنان قازاقتىڭ اسپان الەمى، دۇنيەنىڭ جاراتىلۋى جونىندەگى ەڭ العاشقى ميفتەرى تۋىنداعان»، – دەيدى عالىم.
ەكىنشى، توتەمدىك ءدىننىڭ ىقپالىنان تۋىنداعان ميفتىك ۇعىمدار. «تابيعاتتىڭ الىپ تۇلعاسىنا، تارپاڭ كۇشىنە، ءارتۇرلى حايۋاناتتارعا تابىنۋ توتەمدىك دىنگە جاتادى. ەرتەدەگى تۇركى حالىقتارى، سونىڭ ىشىندە قازاقتار دا بيىك تاۋعا، اساۋ دارياعا، تاعى جانۋارلارعا تابىنعان. ەرتەدەگى گرەك قۇدايلارىنىڭ وليمپيادا تۇرعانى سياقتى تۇركى حالىقتارىنىڭ تاڭىرلەرى وتىگەن تاۋىندا (مونعوليا), التايدىڭ اسقارىندا، ءتاڭىر تاۋىندا، حانتاڭىردە (جەتىسۋداعى ورتاۋ – كەرتاۋدا) تۇرعان.
...بۇدان سىرت تۇركى حالىقتارىنىڭ بىرقىدىرۋى بورىگە تابىنعان. «وعىز باتىردى ءبورى جەڭىسكە باستاعان». «ءۇيسىن پاتشاسى كۇنبەيدى ءبورى ەمىزىپ باققان. «حۇن پاتشاسى بورىمەن ۇيلەنگەن». نايماننىڭ ءبىر جارلى باتىرى التايدىڭ ەركەنە كوكشوقىسىندا بورىمەن ۇيلەنىپ، سونان ەركونەكتى نايمان تارالعان.
...ادامنىڭ الىپ اتاسى بولۋىمەن قاتار قويدىڭ شوپان اتاسى، جىلقىنىڭ قامبار اتاسى، سيىردىڭ زەڭگى اتاسى، تۇيەنىڭ ويسىلقاراسى، ت.ب ءار حايۋاننىڭ ءوز يەسى، اتاسى بولعان»، – دەپ دالەلدەيدى.
سونداي-اق، عالىم قازاقتىڭ جىل قايىرۋىنا كىرەتىن ون ەكى حايۋان تۋرالى ايتىلاتىن ميفتىك اڭىز، مىنە وسىنى ايگىلەيدى. سونىمەن بىرگە قاراقۇم، ايداھار، بالىق ت.ب حايۋاندار ايتىلاتىن ميفتەر دە قازاقتا از ەمەس ەكەندىگىنە توقتالادى.
عالىم ماجۋس ءدىنىنىڭ ىقپالىنان تۋعان نەگىزىنەن ارۋاققا، ءوزىنىڭ اتا-بابالارىنا، اۋەلى ءتاڭىر اتاعا، ونان سوڭ جەر اناعا، ونان كەيىن ۇماي اناعا تابىناتىنىن م.قاشقاريدىڭ «ۇمايعا تابىنعان ۇعىل بولار» دەگەنى سول ارۋاققا تابىنۋدىڭ سارىنى ەكەنىن، قازاقتىڭ اللادان بۇرىن ارۋاقتى اۋىزعا الۋى، بالكىم وسىنىڭ سارقىنشاعى بولۋى مۇمكىن دەگەن قورىتىندى شىعارادى.
ال «نەستوريان، بۋددا، شامان دىندەرىنە قاتىستى ميفتەردىڭ قازاقتا ارالاسىپ كەتكەندىگىن، ولگەن باتىردى ساۋىت-سايمانىمەن جەرلەۋ، بال اشتىرۋ، باقسى-بالگەر جورامالىنا سەنۋ، ارباۋ، شارعۋ ت.ب. نانىمنان تۋعان ۇلتتىق ۇعىمدار وسىعان جاتادى. بۇدان سىرت باسقا حالىقتاردىڭ ميفتىك ۇعىمدارى ءارتۇرلى جولمەن تۇركى حالىقتارىنا، قازاقتارعا ءسىڭىپ، سول ۇلتتىڭ ءوز ميفتەرىنە اينالىپ كەتكەن. ادامنىڭ حايۋانعا، حايۋاننىڭ ادامعا اينالۋى تارىزدەس ميفتەر بىزگە ءۇندى، ەۋروپا ميفتەرىنەن كەلىپ سىڭگەن. ديۋ، قىزىر پەرىلەرى جونىندەگى ميفتەر ەجەلگى يران ميفتەرىنەن كەلىپ سىڭگەن. بىراق، بۇلار ءوز قانىمىزعا ءسىڭىپ، وزىمىزگە ءتان ۇلتتىق سيپاتتا قازاق ميفتەرىنە اينالىپ كەتكەن»، – دەگەن قىزىقتى مالىمەت ۇسىنادى.
سونىمەن قاتار، عالىم «يسلام ءدىنىنىڭ كەلۋى بۇرىنعى ءدىني ۇعىمداردى ىعىستىرىپ، ونىڭ كەيىنگى ۇرپاققا جالعاسۋىنا كەدەرگى جاساعاندىعىن دا اتاپ وتەدى. دەگەنمەن، يسلام ءدىنى وزىندىك ميفتىك سارىنىمەن بىرگە اراب-پارسى ەلدەرىنىڭ ميفتىك ۇعىمدارىن الا كەلىپ، قازاق ميفولوگيسىنىڭ دامۋىنا بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ىقپال كورسەتكەن. قازاق ميفتەرىن تولىقتىرىپ، كەمەلدەندىرگەن جاعى دا بار» دەپ اتاپ وتەدى.
قورىتا كەلگەندە، ز.سانىكتىڭ ميفكە قاتىستى كەيبىر وي-تولعامدارى وسىنداي. ونىڭ كەيبىر عىلىمي پايىمدارىمەن تولىق كەلىسۋگە بولاتىنىن ايتا كەتكەن ورىندى. سونداي-اق، سوڭعى كەزدەرى قارقىندى تۇردە زەرتتەلە باستاعان قازاق ميفولوگياسىنا قاتىستى تۇجىرىمداردى انىقتاۋدا كوپ كومەگى تيەتىندىگىن باسا ايتقىمىز كەلەدى.
وماروۆ توعاتاي، وڭتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك پەدەگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى
