(نەمەسە يمپەريانىڭ كۇيرەۋى)
كەزىندە جارتى الەمدى جاۋلاعان ريم يمپەرياسى ىدىراعاندا يمپەريانىڭ شىعىس بولىگىندە ۆيزانتيا اتتى مەملەكەت قۇرىلدى. ۋاقىت وتە كەلە ۆيزانتيا دا قۇدىرەتتى يمپەرياعا اينالدى (تۇرىك قاعاناتى ۆيزانتيامەن بايلانىس جاساعان دەپ ءبىز ءالى كۇنگە ماقتان تۇتامىز). بىراق، بۇل دۇنيەدە ماڭگىلىك ەشتەڭە جوق.
مەملەكەتتەر پايدا بولادى. ابايلاماسا كەيبىرى يمپەرياعا اينالىپ، دۇرىلدەپ تۇرادى دا، تۇبىندە ءبارىبىر ىدىرايدى. ايتا كەتۋ كەرەك، سول يمپەريالاردىڭ بارلىعىنىڭ تۇبىنە جەمقورلىق، يمپەراتوردىڭ ءوزى مەن اينالاسىنىڭ ازعىنداۋى جەتكەن. ۆيزانتيا دا بىرنەشە عاسىر اينالاسىن تىتىرەنتىپ، ءوزىنىڭ داۋىرلەۋ شاعىنا جەتتى. بىرتە-بىرتە تابىستان باسى اينالعان ۆاسيلەۆسى (يمپەراتور) ويىن-ساۋىق پەن قۇرعاق اڭگىمەگە ءبىرجولا بوي ۇرىپ، ىرگەسىندەگى دۇشپاندى بايقاۋعا شاماسى كەلمەي قالدى.
ونىڭ سول كۇيىن اڭعارعان ۋازىرلەر قازىناعا قول سالۋدى، قول سالعاندا مول سالۋدى ادەتكە اينالدىردى. بۇل كەزدە قۋاتتى كۇشكە اينالعان وسمان تۇرىكتەرى ۆيزانتيانىڭ استاناسى كونستانتينوپولدى قورشاۋعا العاندا، ۆاسيلەۆس قابىرعالارى پەرىشتە فرەسكالارىنا تولى اۋليە سوفيا شىركەۋىندە دىنباسىلارعا پەرىشتەنىڭ جىنىسىن انىقتاۋعا تاپسىرما بەرىپ، باستارى قاتىپ جاتىر ەدى.
- قامال قۇلاۋعا جاقىن! - دەگەن حابار اكەلگەن حابارشىنى
- ماڭىزدى ىستەرمەن اينالىسىپ جاتقاندا مازامدى الماسىن! - دەپ قابىلداماي قايتاردى...
وسىلايشا قۇدىرەتتى يمپەريا بيلىگى ابايسىزدا قولىنا ءتيىپ قالعان ەسەر بيلەۋشى پەرىشتەنىڭ جىنىسىن انىقتاپ اۋرەلەنىپ جاتقاندا، تۇرىكتەر قالاعا تاياۋ كەلىپ، 1453 جىلدىڭ 6 ساۋىرىندە قالانى تولىق قورشاۋعا الىپ، جاتىپ الدى. يمپەراتور كونستانتين ءحى پالەولوگ ەسىن جيىپ قالانى قورعاۋعا كىرىسكەنمەن كەش ەدى. 3 كۇنگە سوزىلعان قيان-كەسكى شايقاستا يمپەراتور قازا تاۋىپ، 1453 جىلدىڭ 29 مامىرىندا 1 جارىم مىڭ جىلداي ءومىر سۇرگەن ۆيزانتيا يمپەرياسى ءومىر ءسۇرۋىن توقتاتتى.
تاعى ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ، ب.ز.د. 658 جىلى نەگىزى قالانعان الەمدەگى ەڭ سۇلۋ قالا كونستانتينوپول ستامبۋل اتانىپ، اۋليە سوفيا حريستيان سوبورى ايا سوفيا مەشىتىنە اينالدى. شامامەن ب.ز. 360 جىلدارى سالىنعان حرام جانىنان 1453 جىلدان باستاپ مينارەتتەر تۇرعىزىلىپ، 500 جىلداي مەشىت قىزمەتىن اتقارعان ايا-سوفيا مۇسىلماندار ءۇشىن قاعبادان كەيىنگى قاسيەتتى ورىن بولدى. تەك 1935 ج. مۇستافا كەمال اتاتۇرىكتىڭ پارمەنىمەن مۋزەيگە اينالعان ەدى. تۇركيادا مەشىت جەتىسپەيدى مە، الدە
اتاتۇرىككە، الدە حريستياندارعا كورسەتكەن قىرى بولار - ول جاعى بىزگە بەيمالىم، 2020 جىلدىڭ شىلدەسىندە تۇركيا پرەزيدەنتى ەردوعان مۋزەيدى قايتادان مەشىتكە اينالدىردى.... مەيلى، ول تۇرىكتەردىڭ ءوز شارۋاسى.. ماسەلە، مەملەكەتتەردىڭ قالاي كۇيرەيتىنىندە... تۇركيا جەرىنە تابانى تيگەن قازاق باس سۇعۋدى ءۋاجىپ سانايتىن عالامات عيماراتتىڭ قىسقاشا تاريحى وسىنداي...
