قارۋى سايلى قارت سارباز

1993
Adyrna.kz Telegram
كومپيۋتەردi قولدانىپ،
قايداعىنى قازادى...
بۇرىنعىشا تولعانىپ،
بۇگiنگiشە جازادى.
(جۋرناليستiك فولكلوردان)
و زامان دا، بۇ زامان، جاسى توقسانعا تاياعان اقساقالدىڭ كومپيۋتەردiڭ تەرمەتاقتاسىمەن زىرىلداتىپ ماقالا جازعانىن كورگەنiڭiز بار ما؟! ءاي، قايدام... كومپيۋتەردi ايتاسىز، قازiر كۇن ساناپ ازايىپ بارا جاتقان قاريالاردىڭ ۇيالى تەلەفوننىڭ تۇيمەسiن cىتىرلاتىپ باسىپ وتىرعانى كوزگە ءبiرتۇرلi ەرسi كورiنبەي مە؟ انا ءداۋiردiڭ ەلەسi مەن مىنا ءداۋiردiڭ بەلەسi ايتەۋiر بiر-بiرiنە قابىسپاي تۇرادى. «جiگەرiن جاس كۇنiندە وتقا ۇستاعان، سەلكiلدەپ سەكسەنiندە سوتكا ۇستاعان» دەگەندەي، شال-شاۋقان مەن كەمپiر-سامپىر تەحنيكانىڭ تەتi­گiنەن الىس جۇرۋگە تيiس سياقتانادى. بiراق وسى ۇيلەسiمسiزدiكتi جوققا شىعارىپ، سول تەحنيكاڭا تەز بەيiمدەلiپ كەتكەن بiر ارداقتى اعامىز بولدى. ول جۋرناليستيكانىڭ قارت ساربازى بولىپ ومiردەن وتكەن ءازiلحان نۇرشايىقوۆ ەدi.
ولاي دەيتiنiمiز، ارقاشان ونىڭ «بەس قارۋى» بويىنان تابىلاتىن. قولىنان قالامى تۇسكەنشە جازدى. قالتاسىندا قويىن داپتەردiڭ جەتi اتاسى ءجۇردi. ۇتىمدى وي كەلە قالسا، ويماقتاي عانا بلوكنوتىنا ءتۇرتiپ الادى. «وي دەگەنiڭ قوناقتاپ تۇرعان تورعاي سياقتى. پىر ەتiپ ۇشىپ كەتسە، ايىرىلاسىڭ دا قالاسىڭ»، – دەيتiن ول. توسىن وي قىلاڭ بەرسە، قالتاسىنان جىپ ەتكiزiپ الادى دا، جازا قويادى. سول ويدىڭ ۇشقىندارىن كەيiن تيتiمدەي بلوكنوتىنان تەرiپ الىپ، ادەمi دەتالعا، اسەرلi اڭگiمەگە اينالدىرادى. ساپارعا شىقسا، وبەكتيۆi بiر قارىس فوتواپپاراتى موينىندا، ۇيالى تەلەفونى بەلدەمشەسiندە، ديكتوفونى قالتاسىندا جۇرەدi. وسى زامانعى وزىق تەحني­كانىڭ ءبارi ازاعاڭنىڭ جۇمىس بولمەسiندە قاتار ساپ تۇزەگەن. كسەروكس، فاكس، كومپيۋتەر، پرينتەر، سكانەر... قارت سارباز سونىڭ بارiنە تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيiن تەلمiرە قاراپ بوسقا وتىرمايدى. قاپتاعان قۇرالدى شەكەسiنەن شەرتiپ، شەتiنەن جۇمىسقا جەگەدi. ءوزiنiڭ تەحنيكاعا قۇمارلىعى كەز-كەلگەن ستۋدەنتتەن كەم ەمەس. بiلمەگەن تۇسىن نەمەرە-شوبەرەلەرiنەن سۇراپ الادى.
توقسانعا تاياعان قاي جازۋشىنىڭ كومپيۋتەردiڭ مونيتورىنا ۇزدiگە ءۇڭiلiپ، ەلەكتروندى پوشتاعا زەر سالعانىنا كۋا بولىپ ەدiڭiز؟! ەگەر ءوزi قالاسا، وسى كۇنگi جاستار يiرiپ اكەتەتiن تالاي كۇردەلi وپەراتسيالاردى جۇزەگە اسىرۋعا قالامگەردiڭ بiلiكتiلiگi مول جەتەتiن ەدi. بiراق ونىڭ الىمدى ارداگەرگە قاجەتi شامالى بولاتىن. ول تەك جازۋعا، جازىپ-سىزعانىن وڭدەۋگە ماشىقتاندى. وسىنى اجەپتاۋiر يگەردi.
ارا-تۇرا بiر بۇرىشتا جەتiمسiرەپ تۇراتىن ەسكi دوسى – قارا ماشينكانى دا پايدالانىپ قويادى. قارا ماشينكامەن باسىلعان تۋىندىلار قازاقتىڭ قارا ورمانداي قالىڭ وقىر­مانىنا قالامگەردiڭ ەسiمiن كەڭ تانىتتى. سول سەرiگiن ەندi قالاي عانا جۇمىسسىز قالدىرار؟! بوساعادا ءموليiپ تۇرعان قارا ماشينكا كومپيۋتەردiڭ باستىرمالارىنان بوساعان ازاعاڭنىڭ قولىنا تيسە بولدى، قارا جورعاداي جۇيتكي جونەلەدi.
ۇيiنە ءوزiن iزدەپ كەلگەن ادامدى سۋرەتكە تۇسiرەدi. ول سۋرەت­تi جارىتۋسىز زەينەتاقىسىنان جىرىپ، اقى تولەپ شىعارىپ، الگiكiسiنiڭ سوڭىنان قالماي ءجۇرiپ، قولىنا تاپسىرادى. «قاپ، انا جولى تۇسكەن فوتوسىن المادى-اۋ، ال دەپ ايتايىن دەسەم، مەكەن-جايىن دا، تەلەفون ءنومiرiن دە سۇراماپپىن»، – دەپ ايدالاداعى بiرەۋلەردiڭ جوعىن جوقتاپ وتىرادى.
جاراتقان يەم وعان مەيiرiمiن اياماي توكتi. جەر مەن كوكتiڭ اراسىن ورتكە وراعان قان-قاساپتان امان قايتتى. ۇستiنە قىلاۋ جۇقتىرماي كۇتiپ ماپەلەيتiن اياۋلى جارعا جولىقتى. قايدا بارسا دا كەز-كەلگەن قازاق تۇستەپ تانيتىن تانىمال جازۋشىنىڭ بiرiنە اينالدى. جۇرت قولدان-قولعا تۇسiرمەي جاتا-جاستانىپ وقيتىن شىعارمالاردى ومiرگە اكەلدi. جاسى ۇلعايعانىنا قاراماستان سەرگەك قالپىنان اينىمادى. اجارى قايتىپ، شاشى ءتۇسiپ، ءجۇنجiپ كەتكەن جوق. اركەز سىرتقى سىنىنا مiن تۇسiرمەي، بابىندا ءجۇردi.
قوعامدىق ومiرگە ارقاشان iلەسiپ وتىردى. اينالادا بولىپ جاتقان وقيعالارعا دەر كەزiندە ءۇن قوستى. جۋرناليس­تيكانىڭ وسى زامانعى ۇردiستەرiنەن ەشقاشان جاڭىلىپ كورگەن جوق. جاڭاشا ويلاپ، جاڭاشا جازدى. بۇرىنعى مەن بۇگiنگiنi جالعايتىن التىن كوپiردiڭ مiندەتiن اتقاردى. كوڭiلدەگi كورiكتi ويدى كەيiپتەۋ جاعىنان وزiنەن جەتپiس جاس كiشi ارiپتەستەرiنەن قالىسقان ەمەس. زاماننىڭ تىنىسىن، ءداۋiردiڭ رۋحىن سەزiنە بiلدi. زىمىرانداي زىرلاعان ۋاقىتتىڭ ىرعاعىنا iلەسە الماي قالعان جەرi جوق. كەيiننەن ەنگەن تەرميندەردi مول پايدالاندى. وسى كۇنگi ورالىمدار مەن تۋىندى تiركەستەردi جونiمەن قولداندى. جازعان-سىزعانىن اۆتورىن كورسەتپەي وقىتىپ كورسەڭ، ەشكiم دە تاپ وسىنى سەكسەن سەگiزدەگi اقساقال­دىڭ دۇنيەسi دەي الماس ەدi. قازiر ونىڭ جاسىنداعى قارتتار قاعاز شيمايلاماعالى قاي زامان؟!
ءازiلحان اعانىڭ تاعى بiر وتە جاقسى قاسيەتi بار ەدi. ول بiر نۇسقانى جازا سالىپ، «وسىنى قابىلداڭدار» دەپ مiندەت­تەيتiندەردiڭ ساناتىنان ەمەس. جازعانىنا سىن كوزبەن قايتا ۇڭiلەتiن. كەيبiر كوڭiلi تولماعان تiركەستەرiن وڭدەپ، ءوڭiن كiرگiزەتiن، جوندەپ، جانداندىرا تۇسەتiن. حالىق جازۋشىسى حالىقتىڭ تالعامىن ەشقاشان ۇمىتپايتىن.
قاسيەتتi قارت سارباز، مiنە، ءسويتiپ، تىنىمسىز عۇمىر كەشتi. سەكسەننiڭ بەل ورتاسىنان اسقان كەزiندە دە ات ۇستiنەن تۇسپەي، جاۋمەن شايقاسقان حاس باتىرلار سەكiلدi ومiردەن وتەر-وتكەنشە جازۋدان قالعان جوق. جانىمەن، جۇرەگiمەن جازدى...
2011 جىل.
باۋىرجان ومارۇلى
پىكىرلەر