قۋانىش ەدىلحانتەگى: بىزدەگى جاعداي ناعىز قۇبىجىق، ورتا عاسىرلىق جاعداي

2740
Adyrna.kz Telegram
Police officers detain an opposition supporter during a protest against presidential election, in Almaty, Kazakhstan, June 9, 2019.  REUTERS/Mariya Gordeyeva
Police officers detain an opposition supporter during a protest against presidential election, in Almaty, Kazakhstan, June 9, 2019. REUTERS/Mariya Gordeyeva

امىريكادا ۇزاق جىلدار ۇساق قالالاردا اق ناسىلدىلەردىڭ اراسىندا تۇرىپ كەلگەن يگور ايزەنبەرگتىڭ ايتۋىنشا حالىق اراسىندا ديكتاتورلىق كۇشتەرگە دەگەن سۇرانىس تا مىقتى كورىنەدى. ولاردىڭ كوبى ءالى دە بولسا شوۆينيزم، راسيزم اۋرۋىمەن اۋىرادى، افروامىريكالىق، نەمەسە باسقا تۇستەگىلەرگە دەگەن كوزقاراستارى ءالى دە جاقسى ەمەس. تەك جاسى كەلگەن ۇلكەن ادامدار عانا ەمەس، ورتا جاستاعىلار اراسىندا دا مۇندايلار جەتكىلىكتى ەكەن. سوندىقتان دا ترامپ كەتكەنمەن دە ديكتاتورلىققا دەگەن سۇرانىس ازايا قويمايتىن سياقتى، ونىڭ ورنىنا تاعى ءبىر سونداي بىرەۋ كەلەتىنى انىق.

دەگەنمەن دە امىريكا قوعامى ۇزدىكسىز دامۋ ۇستىندە. دەموكرات بايدەننىڭ بۇل جەڭىسى سول دەموكراتيالىق ءۇردىستى ودان ءارى دامىتاتىن سياقتى، وعان دالەل - قازىرگى كەزدە كوپتەگەن باسقا ناسىلدەگى ادامدار ءىرى قىزمەتتەرگە تاعايىندالىپ جاتىر. كامالا حارريستەن باسقا، پەنتاگوننىڭ باسشىسىنا (قورعانىس ءمينيسترى) قارا ءناسىلدى گەنەرال وستين ۇسىنىلىپ وتىر. بۇل اسكەري قىزمەتتەگى وسىنداي دارەجەگە جەتكەلى وتىرعان العاشقى افروامىريكالىق (ەگەر سەنات بەكىتسە).

ال باسقا، قۇرامىندا افروامىريكالىق نەمەسە باسقا تۇستەگى حالىقتارى جوق ديكتاتورلار نە ىستەپ جاتىر؟ ايتالىق رەسەيدە جەرشىلدىك كەڭ سىيپات العان. ەگەر ءباسپاسوز مالىمەتتەرىنە سەنسەك، ءپۋتيننىڭ اينالاسىنا تۇگەلگە جۋىق بۇرىنعى پەتەربورلىقتار جيناقتالعان. سونداي-اق ونىڭ بالا كەزگى دوستارى، بىرگە بيزنەس جاساعان سىبايلاستارى جەتەرلىك ەكەن. مۇنداي ادەت تەك ءپۋتيننىڭ باسىندا عانا ەمەس، ودان بۇرىنعى ەلتسين، گورباچەۆتەردە دە كەزدەسەدى. ايتەۋىر وزدەرىن مەم. قىزمەتتە جاقسى جاقتارىنان كورسەتە بىلگەن، العىر، ادال، ىسىنە تياناقتى ادامدار ەمەس، تەك تانىستىعى ءۇشىن عانا بيىك قىزمەتتەرگە تاعايىندالعاندار جەتەرلىك. ال بايدەننىڭ تاعايىنداپ جاتقان ادامدارى اراسىندا ونىمەن ارقاشاندا كەلىسە بەرمەيتىن، ءتيىستى جەرىندە الدىمەن ەلىنىڭ مۇددەسىن قورعاي الاتىن ادامدار جەتكىلىكتى ەكەن. مىنە، دەموكراتيا دەگەنىمىز وسى.

ال بىزدەگى جاعداي شە؟ قازىرگى كادر ساياساتىنا قاراپ وتىرىپ بىزدەگى جاعداي تەك ءجاي عانا ديكتاتورلىق ەمەس، ناعىز قۇبىجىق، ورتا عاسىرلىق دەپ ايتۋعا بولادى. مۇندا تەك ءبىر رۋدىڭ، ءجۇزدىڭ عانا ەمەس، ءتىپتى جوعارعى ەشەلوندا ورىس تىلىمەن اۋىزدانعاندار عانا ءومىر سۇرە الاتىنداي جاعداي قالىپتاسقان دەسەك ونشا قاتەلەسپەسپىز. ويتكەنى ءوز تىلىمەن سۋسىنداماعان، ۇلتتىق مۇددەنىڭ نە ەكەندىگىنەن بەيحابار ادامدار جوعارعى باسشىلىقتى تولىق جاۋلاپ العان. سەبەبى - ارعى جاعى دىم كورمەگەن، قازاقشا ايتقاندا "قويدان شىققان قودىراڭدار".

فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.

پىكىرلەر