جەر سىلكىنىسى تابيعي سيپاتتاعى توتەنشە جاعدايعا جاتادى. ول شارتتى تۇردە ۇشكە بولىنەدى: ءالسىز (1-4 بالل), كۇشتى (5-6 بالل) جانە قيراتاتىن ( 8 جانە ودان دا كوپ). ەندىگى كەزەكتە ونىڭ تۇرلەرىنە توقتالىپ وتەلىك. جەر قاباتى مەن ليتوسفەرا تاقتاسىنىڭ قيمىلداۋىنان بولاتىن جەر سىلكىنىسىن تەكتونيكالىق، جانارتاۋلاردىڭ اتقىلاۋىنان بولاتىن ءزىلزالانى جانارتاۋلىق دەپ اتايمىز. سونداي-اق، جەردەن وپىرىلۋى ناتيجەسىندە پايدا بولاتىن وپىرىلما جەر سىلكىنىسى بار. بۇگىندە الەم ەلدەرىندە تەحنوگەندىك جەر سىلكىنىستەرى ورىن الۋدا. بۇل ادامداردىڭ تابيعاتقا سالعىرت قاراۋى ناتيجەسىندە پايدا بولادى.
كوپشىلىك جەر سىلكىنىسىنىڭ العاشقى ءدۇمپۋى كەزىندە قالاي ارەكەت ەتۋ كەرەك ەكەنىن بىلمەي جاتادى. وسىعان وراي قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
ەگەر ءسىز جەر سىلكىنىسى كەزىندە ۇيدە بولساڭىز:
كەرەۋەتتىڭ ياكي ورىندىقتىڭ استىنا كىرىڭىز. ولار ءسىزدى قۇلاۋى مۇمكىن سىنىقتار مەن زاتتاردان قورعايدى. تەرەزەلەردەن، ءىلۋلى زاتتاردان، اينالاردان، بيىك جيھازداردان، ۇلكەن تۇرمىستىق تەحنيكالاردان جانە اۋىر زاتتارمەن تولتىرىلعان شكافتاردان اباي بولىڭىز. ەگەر ءسىز جەر سىلكىنىسى كەزىندە كەرۋەتتە جاتساڭىز، دەرەۋ ورنىڭىزدان تۇرىپ، باسىڭىزدى جاستىقپەن جابىڭىز. جەر سىلكىنىسى 5 باللدان كوپ بولعان جاعدايدا عيماراتتان شىعۋعا ارەكەت جاساڭىز.
بالكونعا شىقپاڭىز، وت قويماڭىز، ەسىكتى اشىڭىز جانە ەسىك الدىندا تۇرىڭىز نەمەسە قاۋىپسىز جەردە جاسىرىڭىز.
ەگەر ءسىز مۇگەدەكتەر ارباسىن قولدانساڭىز، دوڭگەلەكتەردى بەكىتىپ، باسىڭىزدى جابىڭىز.
ەگەر ءسىز كوشەدە بولساڭىز، تومەندەگىدەي ارەكەتتەردى جاساڭىز:
ەلەكتر جەلىلەرىنەن، عيماراتتاردان جانە اعاشتاردان الىس بولىڭىز.
ەگەر ءسىز كولىك جۇرگىزىپ كەلە جاتساڭىز، جولدىڭ شەتىنە بارىپ، توقتاڭىز. قاۋىپتى جەرلەردىڭ استىندا توقتاماڭىز (مىسالى، كوپىرلەر، ەلەكتر جەلىلەرى نەمەسە ۇلكەن جول بەلگىلەرى).
قۇلاپ كەتۋى مۇمكىن قاۋىپتى زاتتاردى قاداعالاڭىز، قۇتقارۋ شتابىن تاۋىپ، كومەككە جۇگىنىڭىز.
جەر سىلكىنىسى اياقتالعاننان كەيىن نە ىستەۋ قاجەت؟
ەڭ الدىمەن، اينالاڭىزداعى ادامدارعا نازار اۋدارىڭىز. جاراقات العان جاندارعا العاشقى كومەك كورسەتىڭىز. اۋىر جاراقات العان ادامدار قاۋىپسىز جەردە بولعان جاعدايدا ونىڭ جىلجىتپاڭىز.سەبەبى ارتىق قيمىل ونىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. زارداپ شەككەن جاندىكورپەمەن نەمەسە قوسىمشا كيىممەن جابىڭىز. راديوقابىلداعىشتى قوسىڭىز.
عيماراتتاردان باسپالداقتار بويىنشا ەۆاكۋاتسيالانىڭىز، ليفتىلەردى پايدالانباڭىز.
ءورت، قۇلاعان ەلەكتر جەلىلەرى جانە عيماراتتاردىڭ زاقىمدانۋى سياقتى بىرقاتار قاۋىپتى جاعدايلاردىڭ بار-جوعىن تەكسەرىڭىز.
ەگەر سىزدە ءورت سوندىرگىشتەر بولسا جانە ولاردى قولدانۋعا ۇيرەتىلگەن بولساڭىز، وندا كىشكەنتاي ورتتەردى دەرەۋ ءسوندىرىڭىز. سىنعان اينەكتەردەن اۋلاق بولىڭىز.
اعارتقىش، لاي، باقشا حيميكاتتارى، بوياۋ، بەنزين نەمەسە باسقا دا جانعىش سۇيىقتىقتاردان توگىلگەن قاۋىپتى ماتەريالداردىڭ جانىندا وتە ساق بولىڭىز. ەگەر كۇماندانساڭىز، وندا بۇل جەردەن كەتىڭىز.
ەسىڭىزدە بولسىن، ءدۇمپۋ قايتالانۋى مۇمكىن. سول سەبەپتى توتەنشە جاعدايعا دايىن بولىپ، انىق زارداپ شەككەن عيمارات اۋماعىنان الىس بولۋعا ارەكەت جاساڭىز.
الماتى – سەيسميكالىق قاۋىپتى ايماق
ەلىمىزدە وڭتۇستىك پەن وڭتۇستىك شىعىس اۋداندارىندا جەر سىلكىنىسى كوپ بولادى. قاۋىپتى اۋدانداردىڭ تىزىمىنە شىعىس قازاقستان، الماتى، جامبىل، تۇركىستان وبلىستارى كىرەدى. ال ەڭ قاۋىپتى سەيسميكالىق قالا – الماتى قالاسى. ول 9 باللدىق جانە ودان دا جوعارى جەر سىلكىنىسى بار قاۋىپتى سەيسميكالىق ايماقتا ورنالاسقان. سەيسمولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، قالانىڭ كەز كەلگەن تۇرعىنى جەر سىلكىنىسىنە دايىن بولۋى ءتيىس. «جاپونيادا ءار ۇيدە ءزىلزالانى حابارلاپ وتىراتىن قۇرىلعى ورناتىلادى. ال بىزدە بار بولعانى جاپونيا سىيلاعان 5 قوندىرعى بار. ولار قالانىڭ ءار ايماعىندا ورنالاسقان. سول قوندىرعىلار ارقىلى جەر سىلكىنىسىنىڭ ءبىرىنشى تولقىنىنان كەيىن قوسىمشاعا حابارلاما بارادى. ادامدار ءدۇمپۋدىڭ كەلەسى تولقىنى بولعانشا قاۋىپسىز جەرگە شىعىپ ۇلگەرە الادى. ارينە، تولىققاندى اقپارات بەرۋ ءۇشىن قۇرال-جابدىقتار جەتكىلىكتى بولۋى شارت. ونىڭ بارلىعى قازىر قاراستىرىلۋدا»، – دەدى ۆلاديمير كۋچكين inbusiness.kz تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
