قازاق مۋزىكا ونەرى تاريحىندا وزىندىك ورنى بار، كونە ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپابىمىز – قىلقوبىزدى كاسىبي جولمەن وقىتۋدا ءوز مەكتەبىن قالىپتاستىرعان، ءسويتىپ، ونى زامان تالابىنا ساي دامىتۋعا ەرەكشە ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان ەسىمى ەلىمىزگە تانىمال ۇلاعاتتى ۇستاز، بىلىكتى مامان ءابدىماناپ جۇمابەكۇلىنىڭ ونەگەسى كىسى قىزىعارلىق. ول – 1970 جىلى قۇرمانعازى اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىنىڭ قىلقوبىز كلاسىنا ءتۇسىپ، ونەرگە قۇشتار بازارحان قوسباساروۆ، قۋانىش ءاجمۇراتوۆ، قۇدايبەرگەن نۇرمانوۆپەن بىرگە ايگىلى قوبىزشىلار جاپپاس قالامباەۆ پەن داۋلەت مىقتىباەۆتان جانە بەلگىلى عالىم-ەتنوگراف بولات سارىباەۆتان تىكەلەي ءدارىس الىپ، كونە ءداستۇردى قايتا تىرىلتكەن تالانتتى قىلقوبىزشى.
قاسيەتتى قوبىز كۇيلەرىنىڭ ناسيحاتتالۋىنا ءا. جۇمابەكۇلى سەكىلدى جانكەشتىلەر ەرەكشە ەڭبەك سىڭىرمەگەندە، قىلقوبىز قازىرگى بيىككە كوتەرىلمەس ەدى. ول ۇلتتىق ونەردىڭ وسى ءبىر سالاسىنىڭ قايتا ورلەۋى جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتىپ، قىلقوبىزدىڭ قايتا جاڭعىرىپ، قايتا تۇلەۋىنە ولشەۋسىز ۇلەس قوستى. ياعني، وسى كيەلى اسپاپتىڭ قۇلاققا جاعىمدى، جان دۇنيەنى جاۋلاپ، سەزىمدى بيلەپ الاتىن سازدى دا سىرلى، سيقىرلى ۇنىنە جاستاردىڭ جاپپاي قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرىپ، سۇيىسپەنشىلىگىن وياتىپ، قۇشتارلىعىن ارتتىرۋداعى زور ەڭبەگىن ايتپاي تۇرا المايمىز. ول – وسى كيەلى ونەردى ءارى قاراي جالعاستىرۋشى عانا ەمەس، زامانعا ساي كاسىبي جولمەن دامىتقان العاشقى پروفەسسيونال قىلقوبىزشى رەتىندە تاڭبالانىپ قالاتىن تۇلعالى ازامات. وسى ەڭبەگى ارقىلى قاسيەتتى قارا قوبىزدىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان ورىنداۋشىلىق ءداستۇرىن ۇستاپ قالدى.
ابەكەڭ قوبىز تارتۋدى ۇيرەتۋدىڭ مەكتەپ وقۋشىلارىنا ارنالعان العاشقى وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالدارىن جاساپ، رەسپۋبليكا بويىنشا ءبىرىنشى بولىپ بۇل اسپاپتى مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ وقىتۋ ءىسىن كاسىبي جولعا قويدى. سودان بەرى ول ادىسكەر-پەداگوگ رەتىندە قىلقوبىزدى ۇيرەتۋ مەن وقىتۋدىڭ ءادىس-تاسىلدەرىن جەتىلدىرۋدەن ەش جالىققان ەمەس.
ا.جۇبانوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق ارنايى مۋزىكا مەكتەبىندە،ك.بايسەيىتوۆا اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق مامانداندىرىلعان مۋزىكالىق ورتا مەكتەپ-ينتەرناتىندا جانە قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلتتىق كونسەرۆاتوريادا ءا. جۇمابەكۇلى حالىقارالىق ءجانە رەسپۋبليكالىق كونكۋرستار مەن فەستيۆالدەردىڭ كوپتەگەن لاۋرەاتتارىن ءتاربيەلەپ شىعاردى. ولار – قازاق قىلقوبىزىن الەمگە ايگىلەپ كەلە جاتقان القۋات قازاقباەۆ، جانار جەتپىسوۆا، راۋشان ورازباەۆا، باتىربەك باينازاروۆ، اقنار وماروۆا-شارىپباەۆا، ارداق يتەكەەۆا، اعايشا جۇرباەۆا، المات سايجانوۆ، ماقسات مەدەۋبەك، اقەركە تاجىباەۆا، ادىلەت ازىباەۆ، ءمولدىر ەربولقىزى، ولجاس قۇرمانبەكۇلى، تاعى باسقالار.
ابەكەڭنىڭ سىنىبىنان ءبىتىرگەن قىلقوبىزشىلار ءبۇگىندە رەسپۋبليكامىزدىڭ جوعارى مۋزىكالىق
وقۋ ورىندارىندا ۇستاز، ەڭ ماڭدايالدى وركەسترلەرى مەن انسامبلدەرىندە كونتسەرتمەيستەر، جەكە ورىنداۋشى رەتىندە تانىمال. ماسەلەن، ءا.قازاقباەۆ (قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى), ر.ورازباەۆا (مەملەكەتتىك «دارىن» سىيلىعىنىڭ يەگەرى), ا.سايجانوۆ ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە ۇستازدىق ەتسە، م.مەدەۋبەك، ا.تاجىباەۆا قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىندا ساباق بەرەدى. ج.جەتپىسوۆا («قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى) استانا فيلارمونياسىنىڭ حالىق اسپاپتارى وركەسترىندە كونتسەرتمەيستر ءارى جەكە ورىنداۋشى. ا.يتەكەەۆا، ا.جۇرباەۆا قۇرمانعازى اتىنداعى اكادەميالىق وركەستردە كونتسەرتمەيستر، سوليست بولسا، بىرقاتارى «اقجەلەڭ»، «تۇران»، «Hassak» سەكىلدى تانىمال ەتنو-فولكلورلىق انسامبلدەر مەن وبلىس ورتالىقتارىنداعى ونەر ۇجىمدارىندا، مۋزىكالىق وقۋ ورىندارىندا قىلقوبىزدى جان-جاقتى دامىتۋعا وزدەرىنىڭ ايرىقشا ۇلەستەرىن قوسىپ ءجۇر.
جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، ءا.جۇمابەكۇلى ادىسكەر-پەداگوگ رەتىندە 1990, 2000, 2013 جىلدارى رەسپۋبليكالىق ورتا ارناۋلى مۋزىكا مەكتەپتەرىندە، كوللەدجدەردە قىلقوبىز وقىتۋدىڭ باعدارلاماسىن جاسادى. ءارى ول مەكەمەلەر قازىرگە دەيىن وسى باعدارلامالاردى باسشىلىققا الىپ قىلقوبىزشى ماماندار دايارلاپ كەلەدى. جانە وسى باعدارلامالار اياسىندا دايىنداعان ءۇش كىتاپتان تۇراتىن: باستاۋىش (1-4), ورتا (5-9) جانە جوعارى سىنىپتارعا (10-12) ارنالعان، ارقايسىسى 36 باسپا تاباق «قىلقوبىزعا ارنالعان حرەستوماتيا» اتتى جيناقتارى 2009 جانە 2012 جىلدارى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن «ءبىلىم» باسپاسىنان جارىق كوردى. مىنە، وسىدان كەيىن مۋزىكا مەكتەپتەرى مەن ورتا جانە جوعارى مۋزىكالىق وقۋ ورىندارىنىڭ قىلقوبىز سىنىپتارىندا وقيتىن تۇلەكتەر وقۋلىق تاپشىلىعىنان ءبىرجولاتا قۇتىلدى.
ءا. جۇمابەكۇلى جوعارى جانە ورتا ارناۋلى مۋزىكالىق وقۋ ورىندارى ۇجىمدارىنىڭ ارنايى شاقىرۋلارى بويىنشا ەلىمىزدىڭ بىرقاتار وبلىستارىنا بارىپ، قىلقوبىزدان شەبەرلىك ساباقتارىن وتكىزىپ تۇرادى. سونىمەن بىرگە، مەرزىمدىك باسىلىمداردا قىلقوبىز تاريحى مەن ونىڭ ورىنداۋشىلارى جايلى ماقالالارى ءجيى جاريالانادى.
ءابدىماناپ جۇمابەكۇلى وقۋشىلارعا ساپالى ءبىلىم بەرۋدەگى ەلەۋلى ەڭبەكتەرى ءۇشىن مادەنيەت جانە ءبىلىم مينيسترلىكتەرىنىڭ كوپتەگەن گراموتالارىمەن، «كسرو مادەنيەتىنىڭ ۇزدىگى» (1990 جىل توسبەلگىسىمەن), «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى» (1999 جىل) جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى» (2003 جىل), «جاڭاشىل پەداگوگ» (2006 جىل) بەلگىلەرىمەن ماراپاتتالعان. ءيا، ءبىر ءوزى بۇگىندە قازاق ونەرىن دۇنيە جۇزىنە تانىتىپ جۇرگەن جيىرمادان استام لاۋرەات تاربيەلەپ وسىرگەن، تابيعاتىندا قاراپايىم دا كىشىپەيىل دارىندى تۇلعانىڭ بۇگىنگە دەيىن سىڭىرگەن ەرەن ەڭبەگى قانداي ماراپاتقا دا لايىق!..
كەزىندە الماتى وبلىسى، شەلەك اۋدانىنىڭ «ۆينسوۆحوز» دەپ اتالاتىن اۋىلىنا الماتىدان بارىپ، وسى جالىن اتقان جاپ-جاس ابەكەڭ مەن مولدىرەگەن يناباتتى دا ۇياڭ قاراتورى بويجەتكەن لاڭكەڭنىڭ تويىندا اسابا بولعان ەدىم. ول كەزدە قۇرمانعازى اتىنداعى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتوريادا ابەكەڭ مەنەن ءبىر كۋرس جوعارى وقيتىن. تويدىڭ قادىرلى قوناعى، بۇگىنگى قاسيەتتى قىلقوبىزشى شاكىرتتەر ۇستازىنىڭ ۇستازى، بەلگىلى عالىم-ەتنوگراف بولات شامعاليۇلى سارىباەۆ اعامىز ەكى جاسقا اق باتاسىن بەرىپ، ۇلى ۇستازعا جاس كەلىن لاڭكەڭ ءيىلىپ سالەم سالعان ەدى. ال كۇيەۋ جولداس، قازىرگى ەلىمىزگە بەلگىلى دارىندى ديريجەر، سازگەر-ۇستاز قاراساي سايجانوۆ ەدى. سول تويداعى اق باتامەن كوگەرىپ، قازاقتىڭ قاسيەتتى قىلقوبىزىنىڭ شىراقشىسىنا اينالعان ءابدىماناپ دوسىمىزعا ونەرسۇيەر قاۋىم تۇگەل تىلەكشى.
سلانقوجا قاراقىستىق،
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى.
"egemen".kz
