ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان ۋاقىتتان بەرى ارزانشىلىق، ارزانداپتى دەگەن ءسوز ايتىلماعالى قاي زامان. بۇعان دەيىنگى قىمباتشىلىق اسا نازار اۋدارتپاعانىمەن، پاندەميا كەزىندەگى قازاقستان نارىعىنداعى شارىقتاعان باعا كەز كەلگەندى ۇرەيدىڭ قۇشاعىنا الا باستاعانى اقيقات.
بىلتىر عانا وسى ۋاقىتتا دۇكەنگە ون مىڭ تەڭگەمەن بارىپ، ەڭ بولماسا ەكى اپتاعا جەتەتىن ازىق-تۇلىگىڭىزدى الىپ قايتاتىنسىز. ال قازىر سول ون مىڭ تەڭگەگە العان زاتىڭىز ءبىر دوربا دا بولمايدى.
«وسىدان 5 جىل الدىن بازارعا بارسام 20 000 تەڭگەگە ءبىراز ازىق-تۇلىك الاتىنمىن. قازىر 40 000-عا دا ونشا زات الا المايمىن. 500 تەڭگەگە ا4 قاعازىن الاتىن ەدىك ول ەندى 1 300 تەڭگە بولدى. 2 200 000 تەڭگە تۇراتىن Hyundai Accent قازىر 6 500 000-نان كوپ. بىزدەگى قىمباتشىلىقتىڭ ەڭ باستى سەبەبى ءوز باسىن الىپ جۇرە المايتىن، ەكى كوزى رۋبلگە قاراپ جاۋتاڭدايتىن تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانۋى. دوللار قانشالىقتى قىمباتتاسا، قاراپايىم حالىق سونشالىقتى كەدەيلەنەدى.
قىمباتشىلىقتىڭ تاعى ءبىر سەبەبى ينفلياتسيانىڭ دۇرىس ەسەپتەلمەۋى. ستاتاگەنتتىكتىڭ مالىمەتتەرىنىڭ كوبىسىمەن كەلىسپەيمىن. سوڭعى 5 جىلدا بىزدەگى ينفلياتسيا جىلىنا كەمىندە 20%-دان بولدى دەپ ايتا الامىن. ادامداردىڭ قىمباتشىلىقتى سەزىنبەۋلەرى ءۇشىن ايلىقتارى كەمىندە ينفلياتسيادان جوعارى بولۋى كەرەك. بىزدەگى 2018-دەگى 5%، 2019-داعى 4% دەگەندەرمەن كەلىسە المايمىن. رەسمي ستاتيستيكا 5% دەگەن سوڭ زەينەتاقى مەن باسقا دا تولەمدەرگە 5% كولەمىندە اقشا قوسىلادى. سوسىن ارينە، جەتىسپەۋشىلىك پايدا بولادى. ستاتاگەنتتىگى دۇرىس مالىمەتتەر كورسەتۋ كەرەك.
زاڭسىزدىق پەن جەمقورلىق تا قىمباتشىلىققا اسەر ەتەدى. قىمباتشىلىقتى قاداعالاۋى ءتيىس انتيمونوپولنىي كوميتەتتىڭ باسشىسى ميللياردتاپ پارا الىپ ارتىنان شتراف تولەپ شىعا سالسا، كىم كىمدى قاداعالاسىن. قانشا جەردەن نارىقتىق ەكونوميكا بولسا دا مەملەكەت كەيبىر زاتتاردىڭ باعاسىن قاداعالاپ وتىرۋى كەرەك. سوسىن ءوزىمىز ءتىس شۇقيتىن تاياقشانى قىتايدان، دامبالدى ءۇندىستاننان، سىرىڭكەنى رەسەيدەن، مايكانى وزبەكستاننان يمپورتتاپ وتىرىپ قىمباتشىلىق قالاي نەگە بولادى دەيمىز-اۋ. الدىمەن ءوزىمىزدى دايىن ونىممەن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك. شەتەلدەن كيىم ەمەس ستانوك تاسۋىمىز قاجەت. پروتەكتسيونيزمدى قولدانۋ كەرەك. وتاندىق ونىمگە ارتىقشىلىق بەرۋ كەرەك. وزىمىزدە ەشتەڭە وندىرمەي ناركوماندار سياقتى شيكىزاتتىڭ باعاسىنا قاراپ وتىرا بەرسەك، كورگەن كۇنىمىز وسى بولماق»، -دەپ جازادى سابيت رىسباەۆ.
«سوڭعى بەس جىلدا كولىك ەكى ەسە قىمباتتادى. 2015 جىلى اۆتوسالوندا باعاسى 3 ملن 900 مىڭ ( پولنايا كومپلەكتاتسيا) تۇرعان حيوندە ەلانترا 5 جىل جۇرىلگەن سوڭ، ءدال قازىر “كوليوسا” پورتالىندا ب/ۋ كۇيىندە 6 ملن. تەڭگەگە ساتىلىپ جاتقان سوڭ، بولدى عوي. ال سول كارىستىڭ 2020 جىلعى كورىتوسى 9 ملن. تەڭگەگە كوتەرىلىپ كەتكەن. دەسە دە، ساتىلىمدا ليدەرلەر ساپىندا...
كولىك جۇرىلگەن سايىن قۇنىن جوعالتۋشى ەدى. بىزدە باعاسى ارتا تۇسەدى. ونى وتاندىق اۆتوكولىك دەپ ساتادى ۇيالماي... وتاندىق ءونىم دە دوللارعا بايلاۋلى. ابسۋردى سول.
نەگىزى كولىك نارىعىن بۇل قازاق بالۋشكين مەن لاۆرەنتەۆكە باسىبايلى وتكىزىپ بەرگەلى قاشان!؟ برك ارقىلى بيۋدجەتتىڭ ميللياردتارىن ءبولدىرىپ، لگوتكامەن ەلدى الداۋسىراتىپ، ودان قالسا سۋبسيديادان سۋبسيديا الىپ، جىرعاپ وتىرعان اۆتوپروم يەلەرى بۇلار.
قىستىق رەزينا ەكى ەسەگە قىمباتتاپ، پەرەبورتوۆششيكتەر اۋزىنا كەلگەن باعانى ايتا سالعاندا، بۇل ەلدىڭ يەسى بار ما ءوزى دەيسىڭ كەيدە»، -دەيدى تانىمال جۋرناليست ريشات اسقاربەكۇلى.
«ءبىر اي بۇرىن عانا جۋىناتىن بولمەنى جاساتۋعا ارنالعان زاتتاردىڭ باعاسىن ءبىلۋ ءۇشىن قۇرىلىس دۇكەنىنە بارعانمىن. قانشا داناسى كەتەتىنىن، قانشا اقشا بولاتىنىن ەسەپتەتىپ كەتتىم. سول كەزدە ساتۋشى الاتىن زاتتارىمنىڭ جالپى سوماسى 257 مىڭ تەڭگە بولاتىنىن قاعازعا ەسەپتەپ جازىپ بەردى. الايدا ءدال ول كەزدە ونداي اقشام بولماي، كەشە عانا 300 مىڭ تەڭگەمدى قالتاما سالىپ، سول دۇكەنگە باردىم. نە بولدى دەيسىز عوي؟ اقشام جەتپەدى! ءبىر اي بۇرىنعى ەسەپتەپ بەرگەن قاعازىن كورسەتسەم، ساتۋشى: «اپاي، بۇل ەسكى باعا عوي. قازىر ءار كۇن سايىن تاۋاردى قىمبات باعاعا الىپ جاتىرمىز» دەيدى. بۇگىنگى ەسەپ بويىنشا 257 مىڭ تەڭگە ەمەس، 353 مىڭ تەڭگەگە الا الادى ەكەنمىن! سۇمدىق ەمەس پە!؟ ءبىر ايدىڭ ىشىندە شەگە، كافەل سياقتى قۇرىلىس زاتتارىنىڭ قانشا پايىزعا وسكەنىن باعامداي بەرىڭىز»، -دەيدى شىمكەنتتىك مۇعالىم اينۇر ايدارقىزى.
«قىمباتتاماعان ەشتەڭە قالمادى. تاماق، كيىم، شارۋاشىلىق زاتتارى ءبارى قىمباتتادى. باعا اسپانداپ كەتتى. تەحنيكالاردىڭ باعاسى ءتىپتى، سۇمدىق. مەنىڭ تۇسىنبەيتىنىم، كارانتين دەپ كوپ ادام جۇمىسسىز قالدى. اقشاسىز قالدى. سوعان قاراماستان باعانىڭ بۇلاي شارىقتاۋىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ۇكىمەت قايدا قاراپ وتىر؟ كوممۋنالدىق قىزمەت اقىسى عوي، اي سايىن تەڭگەلەپ ءوسىپ جاتىر. ءوز ەلىندە بيداي وسىرەتىن قازاقستاندا نان باعاسى ءجۇز تەڭگەدەن جوعارى. بىلتىر كارانتينگە دەيىن ۇنەمدەپ ءجۇرىپ، كۇنىنە ءسۇت، نان، ايران، سۇزبە، الما، كوك سوگىمدى مىڭ تەڭگەگە شاقتاپ الاتىنمىن. ءدال قازىر مىڭ تەڭگەگە ءارى كەتسە، ايران مەن ءسۇتىمدى عانا الا الامىن. الاتىن زەينەتاقىم 48 مىڭ تەڭگە. مەن سياقتىلار قانشاما! ۇكىمەت قايدا قاراپ وتىر دەپ سۇراۋدان جالىقتىق. بۇلاي كەتە بەرسە، الداعى ون جىلدا بۇل ەلدە اۋرۋ سىرقاۋ، ەشتەڭەگە جارامايتىن ادامدار عانا قالاتىن شىعار»، -دەپ كۇرسىنەدى زەينەتكەر بەيبىتگۇل اسانقىزى.
راۋانا ديماشقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.
