قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە 5000 دارىگەر مەن 8500-دەن استام ورتا مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەر جەتىسپەيدى ەكەن. بۇل جەتىسپەۋشىلىكتىڭ ەڭ قاۋىپتى تۇسى دا سول، اسىرەسە اۋىل ايماقتاردا دارىگەر تاپشىلىعى تىم جوعارى. 2020 جىلدىڭ شىلدەسىندەگى ەسەپكە سۇيەنسەك، قازاقستاندىق اۋرۋحانالاردا دارىگەرلەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى 5201 ادامدى قۇرايدى. ون سەگىز ميلليون شاماسىندا حالقى بار قازاقستان ءۇشىن بۇل وتە نازار اۋدارارلىق ماسەلە.
وكىنىشكە قاراي، بىزدە دارىگەرلەر ماسەلەسى كوپتەپ كوتەرىلە بەرمەيدى. كوتەرىلە قالسا دا، كوبىنە جەمقورلىقپەن بايلانىستى دارىگەردىڭ ارەكەتى عانا اقپارات قۇرالدارىنىڭ باس بەتىنەن ورىن الادى. ال باسقا جاعدايدا ادام ساۋلىعىنىڭ جاۋاپتى مامانى سانالاتىن دارىگەردىڭ پروبلەمالارى تاسادا قالىپ قوياتىنى تاعى بار. ەستەرىڭىزدە بولسا، وسىعان دەيىن مۇنداي پروبلەمالار مۇعالىمدەرگە قاتىستى ءجيى كوتەرىلىپ، ايتىلاتىن. سوڭعى ون جىل كولەمىندە مۇعالىمنىڭ جالاقىسىنان باستاپ، الەۋمەتتىك ماسەلەسىنە دەيىن جازباعان، ءسوز ەتپەگەن باق جوق. سودان بولسا كەرەك، قازىرگى كەزدە مۇعالىمدەرگە قاتىستى كوپ پروبلەمانىڭ ءتۇيىنى تارقاپ، رەتتەلە باستادى. ال دارىگەرلەر ماسەلەسى بۇلاي كوتەرىلىپ، بۇلاي رەتتەلگەن جوق. كەرىسىنشە، كۇن وتكەن سايىن كۇردەلەنىپ بارا جاتقانداي. نەگە؟
ارينە، قازاقستاندا دارىگەر تۋرالى ءسوز ايتىلسا، ەڭ الدىمەن كەز كەلگەن ادام «دارىگەرلەر اقشا بەرسەڭ عانا ەمدەيدى، اقشاڭ بولماسا، ارام قاتاسىڭ» دەگەندى العا تارتادى. مۇنى جوققا شىعارا المايسىز. قازىر ءبىر جاپىراق دارىگەرلىك انىقتامانى الۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە قالتاڭىزعا قولىڭىزدى سالاسىز. قالتاڭىزدان قولىڭىز بوس شىقسا، الگى دارىگەرلىك انىقتامانى الا دا المايسىز. ال اۋىرىپ، ەم ىزدەسەڭىز، مىڭداپ، ميلليونداپ شىعىندالۋعا تۋرا كەلەدى. ولاي ەتپەسەڭىز، ەمدەۋشى دارىگەرىڭىز سىزگە كوزىنىڭ قيىعىن دا سالمايدى. مۇنداي سوراقى جاعداي قالاي قالىپتاستى؟ دارىگەرلەر قالىپتاستىردى ما؟ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مە، الدە ءوزىمىز بە؟ وكىنىشكە قاراي، بۇل جەمقورلىق جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا دارىگەردىڭ دە، مينيسترلىكتىڭ دە جانە ءوزىمىزدىڭ دە ىقپالىمىز بولدى. اقشا سۇراماسا دا، دارىگەردىڭ قالتاسىنا تەڭگە سالاتىندار بۇرىن دا بولدى، ال قازىر ءتىپتى كوپ. بۇرىن پارا الۋدى ار ساناعان اق حالاتتى جاندار بۇگىندە ونداي اقشانى كادىمگى جالاقىسىنداي كورىپ ەركىن الاتىن حالگە جەتتى. ءۇشىنشى تاراپ مينيسترلىكتىڭ بۇل جەمقورلىققا قانداي قاتىسى بار دەرسىز. مينيسترلىك بۇگىنگە دەيىن ءتۇرلى رەفورما جۇرگىزۋدەن ارىگە اسا الماي وتىر. ول از دەسەڭىز، دارىگەرلەردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن ماسەلە ەتىپ كوتەرىپ، سونى رەتتەۋگە ۇمتىلعان دەنساۋلىق ءمينيسترى ەسىڭىزدە بار ما؟ ءداپ ءبىر بۇل مينيسترلىككە كەلگەندەر تەزىرەك ءوز قالتاسىن قامپيتۋدى عانا ويلايتىنداي كورىنەدى كەيدە. مىندەتتى الەۋمەتتىك مەدينالىق ساقتاندىرۋ ء(مامس) دەدى. ونىڭ اقشاسى ۇستاعاننىڭ- قولىندا، تىستەگەننىڭ- اۋزىندا كەتتى. سك فارماتسيا تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى-ارتىق. كوروناۆيرۋستان حالىق قىرىلىپ جاتقاندا، قالتانىڭ قامىن كۇيتتەگەن فارماتسيا وكىلدەرى ءاسپيريندى التىننىڭ باعاسىمەن تەڭەستىرگەنى ەل ەسىندە. مەديتسينامىزدىڭ باسقا سالالارىندا دا جاعداي ءماز ەمەس. پەرزەنتحانالار پارا الۋ-بەرۋدىڭ قايناعان قازانىنا اينالدى. حيرۋرگيا، رەانيماتولوگيا سالاسى عوي، ءتىپتى سوراقى. اشىقتان-اشىق اقشا سۇرايتىن دارىگەرگە تولعان. مۇنان بولەك، ەڭ ۇلكەن پروبلەما بىلىكتى مامانداردىڭ جوقتىعىمەن بايلانىستى. قازىر قاي دارىگەرگە بارساڭىز دا، كوكەيدە ەڭ الدىمەن كۇمان تۇرادى. نەگە؟ ويتكەنى، سوڭعى بەس جىلدا دارىگەردىڭ بىلىكسىزدىگىنەن، قاتەلىگىنەن اجال قۇشقاندار سانى كۇرت ارتپاسا، كەمىمەي وتىر. پاندەميانىڭ دارىگەرلەرىمىزدىڭ دەڭگەيىن ايقىنداپ بەرگەنى تاعى بار. ايتا بەرسە، ەل مەديتسيناسىنىڭ قازىرگى احۋالى كوڭىل كونشىتەرلىك حالدە ەمەس. كەرىسىنشە، وتە قورقىنىشتى جاعدايدا دەۋگە بولادى.
ەندى مىنا دەرەككە نازار سالىڭىز، دەنساۋلىق مينيسترلىگى كەلتىرگەن ستاتيستيكاعا سەنسەك، 2017 جىلى 1062 مەديتسينا قىزمەتكەرى، 2018 جىلى-1225, ال 2019 جىلى – 1212 ادام مەديتسينالىق ءبىلىمى بار ماماندار ەلدەن كەتكەن. جىل سايىن مىڭداعان دارىگەر قازاقستاننان كەتىپ جاتىر. اۋىلداعى دارىگەر قالاعا، قالاداعىسى شەتەلگە كەتۋدە ەكەن. جاعدايدى تۇزەتۋ ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى دارىگەرلەردىڭ جالاقىسىن 2025 جىلعا دەيىن 550 مىڭ تەڭگە دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرۋدى جوسپارلاپ وتىر. الايدا ول ۋاقىتقا دەيىن قازىر ءوزىمىز «پارا بەرمەسەڭ ەمدەمەيدى» دەيتىن دارىگەرىمىزدەن دە ايىرىلىپ قالمايمىز با؟ ەگەر قازاقستاندا دارىگەرگە بارلىق جاعداي جاسالعان بولسا، شەتەل اسىپ نەسى بار؟ بالكىم، ەندى دارىگەرلەر ماسەلەسىن قولعا الاتىن، ءجىتى نازار اۋداراتىن ۋاقىت كەلگەن بولار؟ بۇلاي كەتە بەرسە، الداعى ون جىلدا قازاقستان دارىگەرسىز قالارى ءسوزسىز عوي. ءسىز قالاي ويلايسىز، نە ىستەمەك كەرەك؟
راۋانا ديماشقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.
