Qazirgi tańda elimizde 5000 dáriger men 8500-den astam orta medıınalyq qyzmetkerler jetispeıdi eken. Bul jetispeýshiliktiń eń qaýipti tusy da sol, ásirese aýyl aımaqtarda dáriger tapshylyǵy tym joǵary. 2020 jyldyń shildesindegi esepke súıensek, qazaqstandyq aýrýhanalarda dárigerlerdiń jetispeýshiligi 5201 adamdy quraıdy. On segiz mıllıon shamasynda halqy bar Qazaqstan úshin bul óte nazar aýdararlyq másele.
Ókinishke qaraı, bizde dárigerler máselesi kóptep kóterile bermeıdi. Kóterile qalsa da, kóbine jemqorlyqpen baılanysty dárigerdiń áreketi ǵana aqparat quraldarynyń bas betinen oryn alady. Al basqa jaǵdaıda adam saýlyǵynyń jaýapty mamany sanalatyn dárigerdiń problemalary tasada qalyp qoıatyny taǵy bar. Esterińizde bolsa, osyǵan deıin mundaı problemalar muǵalimderge qatysty jıi kóterilip, aıtylatyn. Sońǵy on jyl kóleminde muǵalimniń jalaqysynan bastap, áleýmettik máselesine deıin jazbaǵan, sóz etpegen BAQ joq. Sodan bolsa kerek, qazirgi kezde muǵalimderge qatysty kóp problemanyń túıini tarqap, rettele bastady. Al dárigerler máselesi bulaı kóterilip, bulaı rettelgen joq. Kerisinshe, kún ótken saıyn kúrdelenip bara jatqandaı. Nege?
Árıne, Qazaqstanda dáriger týraly sóz aıtylsa, eń aldymen kez kelgen adam «dárigerler aqsha berseń ǵana emdeıdi, aqshań bolmasa, aram qatasyń» degendi alǵa tartady. Muny joqqa shyǵara almaısyz. Qazir bir japyraq dárigerlik anyqtamany alý úshin mindetti túrde qaltańyzǵa qolyńyzdy salasyz. Qaltańyzdan qolyńyz bos shyqsa, álgi dárigerlik anyqtamany ala da almaısyz. Al aýyryp, em izdeseńiz, myńdap, mıllıondap shyǵyndalýǵa týra keledi. Olaı etpeseńiz, emdeýshi dárigerińiz sizge kóziniń qıyǵyn da salmaıdy. Mundaı soraqy jaǵdaı qalaı qalyptasty? Dárigerler qalyptastyrdy ma? Densaýlyq saqtaý mınıstrligi me, álde ózimiz be? Ókinishke qaraı, bul jemqorlyq júıesin qalyptastyrýǵa dárigerdiń de, mınıstrliktiń de jáne ózimizdiń de yqpalymyz boldy. Aqsha suramasa da, dárigerdiń qaltasyna teńge salatyndar buryn da boldy, al qazir tipti kóp. Buryn para alýdy ar sanaǵan aq halatty jandar búginde ondaı aqshany kádimgi jalaqysyndaı kórip erkin alatyn halge jetti. Úshinshi tarap mınıstrliktiń bul jemqorlyqqa qandaı qatysy bar dersiz. Mınıstrlik búginge deıin túrli reforma júrgizýden árige asa almaı otyr. Ol az deseńiz, dárigerlerdiń áleýmettik jaǵdaıyn másele etip kóterip, sony retteýge umtylǵan Densaýlyq mınıstri esińizde bar ma? Dáp bir bul mınıstrlikke kelgender tezirek óz qaltasyn qampıtýdy ǵana oılaıtyndaı kórinedi keıde. Mindetti áleýmettik medıınalyq saqtandyrý (MÁMS) dedi. Onyń aqshasy ustaǵannyń- qolynda, tistegenniń- aýzynda ketti. SK Farmaııa týraly aıtýdyń ózi-artyq. Koronavırýstan halyq qyrylyp jatqanda, qaltanyń qamyn kúıttegen farmaııa ókilderi aspırındi altynnyń baǵasymen teńestirgeni el esinde. Medıınamyzdyń basqa salalarynda da jaǵdaı máz emes. Perzenthanalar para alý-berýdiń qaınaǵan qazanyna aınaldy. Hırýrgııa, reanımatologııa salasy ǵoı, tipti soraqy. Ashyqtan-ashyq aqsha suraıtyn dárigerge tolǵan. Munan bólek, eń úlken problema bilikti mamandardyń joqtyǵymen baılanysty. Qazir qaı dárigerge barsańyz da, kókeıde eń aldymen kúmán turady. Nege? Óıtkeni, sońǵy bes jylda dárigerdiń biliksizdiginen, qateliginen ajal qushqandar sany kúrt artpasa, kemimeı otyr. Pandemııanyń dárigerlerimizdiń deńgeıin aıqyndap bergeni taǵy bar. Aıta berse, el medıınasynyń qazirgi ahýaly kóńil kónshiterlik halde emes. Kerisinshe, óte qorqynyshty jaǵdaıda deýge bolady.
Endi myna derekke nazar salyńyz, Densaýlyq mınıstrligi keltirgen statıstıkaǵa sensek, 2017 jyly 1062 medıına qyzmetkeri, 2018 jyly-1225, al 2019 jyly – 1212 adam medıınalyq bilimi bar mamandar elden ketken. Jyl saıyn myńdaǵan dáriger Qazaqstannan ketip jatyr. Aýyldaǵy dáriger qalaǵa, qaladaǵysy shetelge ketýde eken. Jaǵdaıdy túzetý úshin densaýlyq saqtaý mınıstrligi dárigerlerdiń jalaqysyn 2025 jylǵa deıin 550 myń teńge deńgeıine deıin kóterýdi josparlap otyr. Alaıda ol ýaqytqa deıin qazir ózimiz «para bermeseń emdemeıdi» deıtin dárigerimizden de aıyrylyp qalmaımyz ba? Eger Qazaqstanda dárigerge barlyq jaǵdaı jasalǵan bolsa, shetel asyp nesi bar? Bálkim, endi dárigerler máselesin qolǵa alatyn, jiti nazar aýdaratyn ýaqyt kelgen bolar? Bulaı kete berse, aldaǵy on jylda Qazaqstan dárigersiz qalary sózsiz ǵoı. Siz qalaı oılaısyz, ne istemek kerek?
Raýana DIMAShQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
