Qazırgı taŋda elımızde 5000 därıger men 8500-den astam orta medisinalyq qyzmetkerler jetıspeidı eken. Būl jetıspeuşılıktıŋ eŋ qauıptı tūsy da sol, äsırese auyl aimaqtarda därıger tapşylyǧy tym joǧary. 2020 jyldyŋ şıldesındegı esepke süiensek, qazaqstandyq auruhanalarda därıgerlerdıŋ jetıspeuşılıgı 5201 adamdy qūraidy. On segız million şamasynda halqy bar Qazaqstan üşın būl öte nazar audararlyq mäsele.
Ökınışke qarai, bızde därıgerler mäselesı köptep köterıle bermeidı. Köterıle qalsa da, köbıne jemqorlyqpen bailanysty därıgerdıŋ äreketı ǧana aqparat qūraldarynyŋ bas betınen oryn alady. Al basqa jaǧdaida adam saulyǧynyŋ jauapty mamany sanalatyn därıgerdıŋ problemalary tasada qalyp qoiatyny taǧy bar. Esterıŋızde bolsa, osyǧan deiın mūndai problemalar mūǧalımderge qatysty jiı köterılıp, aitylatyn. Soŋǧy on jyl kölemınde mūǧalımnıŋ jalaqysynan bastap, äleumettık mäselesıne deiın jazbaǧan, söz etpegen BAQ joq. Sodan bolsa kerek, qazırgı kezde mūǧalımderge qatysty köp problemanyŋ tüiını tarqap, rettele bastady. Al därıgerler mäselesı būlai köterılıp, būlai rettelgen joq. Kerısınşe, kün ötken saiyn kürdelenıp bara jatqandai. Nege?
Ärine, Qazaqstanda därıger turaly söz aitylsa, eŋ aldymen kez kelgen adam «därıgerler aqşa berseŋ ǧana emdeidı, aqşaŋ bolmasa, aram qatasyŋ» degendı alǧa tartady. Mūny joqqa şyǧara almaisyz. Qazır bır japyraq därıgerlık anyqtamany alu üşın mındettı türde qaltaŋyzǧa qolyŋyzdy salasyz. Qaltaŋyzdan qolyŋyz bos şyqsa, älgı därıgerlık anyqtamany ala da almaisyz. Al auyryp, em ızdeseŋız, myŋdap, milliondap şyǧyndaluǧa tura keledı. Olai etpeseŋız, emdeuşı därıgerıŋız sızge közınıŋ qiyǧyn da salmaidy. Mūndai soraqy jaǧdai qalai qalyptasty? Därıgerler qalyptastyrdy ma? Densaulyq saqtau ministrlıgı me, älde özımız be? Ökınışke qarai, būl jemqorlyq jüiesın qalyptastyruǧa därıgerdıŋ de, ministrlıktıŋ de jäne özımızdıŋ de yqpalymyz boldy. Aqşa sūramasa da, därıgerdıŋ qaltasyna teŋge salatyndar būryn da boldy, al qazır tıptı köp. Būryn para aludy ar sanaǧan aq halatty jandar bügınde ondai aqşany kädımgı jalaqysyndai körıp erkın alatyn halge jettı. Üşınşı tarap ministrlıktıŋ būl jemqorlyqqa qandai qatysy bar dersız. Ministrlık bügınge deiın türlı reforma jürgızuden ärıge asa almai otyr. Ol az deseŋız, därıgerlerdıŋ äleumettık jaǧdaiyn mäsele etıp köterıp, sony retteuge ūmtylǧan Densaulyq ministrı esıŋızde bar ma? Däp bır būl ministrlıkke kelgender tezırek öz qaltasyn qampitudy ǧana oilaityndai körınedı keide. Mındettı äleumettık mediinalyq saqtandyru (MÄMS) dedı. Onyŋ aqşasy ūstaǧannyŋ- qolynda, tıstegennıŋ- auzynda kettı. SK Farmasiia turaly aitudyŋ özı-artyq. Koronavirustan halyq qyrylyp jatqanda, qaltanyŋ qamyn küittegen farmasiia ökılderı aspirindı altynnyŋ baǧasymen teŋestırgenı el esınde. Medisinamyzdyŋ basqa salalarynda da jaǧdai mäz emes. Perzenthanalar para alu-berudıŋ qainaǧan qazanyna ainaldy. Hirurgiia, reanimatologiia salasy ǧoi, tıptı soraqy. Aşyqtan-aşyq aqşa sūraityn därıgerge tolǧan. Mūnan bölek, eŋ ülken problema bılıktı mamandardyŋ joqtyǧymen bailanysty. Qazır qai därıgerge barsaŋyz da, kökeide eŋ aldymen kümän tūrady. Nege? Öitkenı, soŋǧy bes jylda därıgerdıŋ bılıksızdıgınen, qatelıgınen ajal qūşqandar sany kürt artpasa, kemımei otyr. Pandemiianyŋ därıgerlerımızdıŋ deŋgeiın aiqyndap bergenı taǧy bar. Aita berse, el medisinasynyŋ qazırgı ahualy köŋıl könşıterlık halde emes. Kerısınşe, öte qorqynyşty jaǧdaida deuge bolady.
Endı myna derekke nazar salyŋyz, Densaulyq ministrlıgı keltırgen statistikaǧa sensek, 2017 jyly 1062 medisina qyzmetkerı, 2018 jyly-1225, al 2019 jyly – 1212 adam medisinalyq bılımı bar mamandar elden ketken. Jyl saiyn myŋdaǧan därıger Qazaqstannan ketıp jatyr. Auyldaǧy därıger qalaǧa, qaladaǧysy şetelge ketude eken. Jaǧdaidy tüzetu üşın densaulyq saqtau ministrlıgı därıgerlerdıŋ jalaqysyn 2025 jylǧa deiın 550 myŋ teŋge deŋgeiıne deiın köterudı josparlap otyr. Alaida ol uaqytqa deiın qazır özımız «para bermeseŋ emdemeidı» deitın därıgerımızden de aiyrylyp qalmaimyz ba? Eger Qazaqstanda därıgerge barlyq jaǧdai jasalǧan bolsa, şetel asyp nesı bar? Bälkım, endı därıgerler mäselesın qolǧa alatyn, jıtı nazar audaratyn uaqyt kelgen bolar? Būlai kete berse, aldaǧy on jylda Qazaqstan därıgersız qalary sözsız ǧoi. Sız qalai oilaisyz, ne ıstemek kerek?
Rauana DİMAŞQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
