قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ساياسي پارتيالار تۋرالى» زاڭىندا «ازاماتتاردىڭ، ءارتۇرلi الەۋمەتتiك توپتاردىڭ مۇددەلەرiن مەملەكەتتiك بيلiكتiڭ وكiلدi جانە اتقارۋشى، جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىندا بiلدiرۋ جانە ولاردى قالىپتاستىرۋ iسiنە قاتىسۋ ماقساتىندا ولاردىڭ ساياسي ەركiن بiلدiرەتiن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ ەرiكتi بiرلەستiگi ساياسي پارتيا دەپ تانىلادى» دەلىنگەن. وسى تۇرعىدا قازاقستان تاۋەلسىزدىك العالى بەرى ەلىمىزدى دەموكراتيا جولىمەن دامىتۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى قۇرالى رەتىندە كوپپارتيالى جۇيە قالىپتاستى. سونىڭ ارقاسىندا ساياسي پارتيالار مەملەكەت پەن ازاماتتىق قوعامدى بايلانىستىرۋشى كوپىرگە اينالدى. وسىناۋ ينستيتۋتتىڭ كومەگىمەن مەملەكەتتى باسقارۋعا، مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ قىزمەت تيىمدىلىگىن باقىلاۋعا ازاماتتىق قوعام دا ارالاسا الاتىن جۇيە قالىپتاستى. بۇل جۇيەنىڭ قالىپتاسۋىنا ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ ەڭبەگى زور دەۋگە بولادى. «تاۋەلسىزدىك العان كۇننەن ەگەمەندى قازاقستان كونستيتتسياسىن قابىلداعانعا دەيىن ءبىز دەزينتەگراتسيالىق پروتسەسستەردى ەڭسەردىك، قازاقستاندىق مەملەكەتتىلىكتىڭ ىرگەتاسىن قالادىق، بىرپارتيالىق ديكتاتۋرادان ساياسي پليۋراليزمگە اۋىستىق، وسىلايشا دەموكراتيالىق دامۋدىڭ نەگىزىن قالادىق»، - دەگەن بولاتىن ەلباسى پارلامەنتتىڭ قوس پالاتاسىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە ساياسي پارتيالاردىڭ ەركىن قىزمەتىنە بارلىق جاعداي جاسالعان. قوعامنىڭ وسىناۋ ينستيتۋتىن دامىتۋعا زاڭدىق تۇرعىدان دا مىعىم دەمەۋ بار. ەندى ءسال تاريحقا توقتالساق. ەل ەگەمەندىگىن نىعايتۋ جولىندا قازاقستاننىڭ ساياسي پارتيالارىنىڭ جۇمىسىن زاڭمەن رەتتەۋ قاجەتتىلىگى تۋدى. وسى ماقساتتا قابىلدانعان ەڭ العاشقى قۇجات 1991 جىلعى 27 ماۋسىمداعى «قازاق كسر-ءىنىڭ قوعامدىق بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭى ەدى. وسى قۇجاتتىڭ ارقاسىندا بۇعان دەيىن زاڭسىز دەپ تانىلىپ كەلگەن ءتۇرلى پارتيالار مەن قوزعالىستاردىڭ قىزمەتى زاڭداستىرىلىپ، رەسمي قۇرىلىم مارتەبەسىنە يە بولدى. كەيىن، 1996 جىلى قوعامدىق بىرلەستىكتەر مەن پارتيالاردىڭ ءرولى ايقىندالىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «قوعامدىق بىرلەستىكتەر تۋرالى» جانە «ساياسي پارتيالار تۋرالى» زاڭدارى پايدا بولدى. ول ەكەۋى دە جالپىدەموكراتيالىق قاعيدالارعا نەگىزدەلە وتىرىپ، ەلىمىزدە كوپپارتيالى جۇيەنى نىعايتۋدى كوزدەدى. ال 2002 جىلى قابىلدانعان «ساياسي پارتيالار تۋرالى» جاڭا زاڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا كوپپارتيالى جۇيەنى قالىپتاستىرۋ جۇمىسىن جاڭا ساپالى دەڭگەيگە كوتەردى دەسە بولادى.
سونداي-اق، ساياسي پارتيالاردىڭ قىزمەتىن رەتتەۋدە ماڭىزدى قۇجاتتار قاتارىنا اتا زاڭىمىز بەن ساياسي پارتيالاردىڭ باعدارلامالىق قۇجاتتارىن جاتقىزۋعا بولادى. وسى اتالعان قۇجاتتاردىڭ كومەگىمەن ەلىمىزدە كوپپارتيالى جۇيەنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىمەن تانىسۋعا بولادى. ورايى كەلگەندە، ولاردىڭ دەموكراتيالىق مەملەكەتتىلىكتىڭ نورمالارىنا تولىق سايكەستىكتە ازىرلەنگەنىن ايتا كەتكەن ءجون.
جوعارىدا ايتىلعانداردى سارالاي كەلە، ەلىمىزدە ساياسي پارتيالاردىڭ جۇيەلى جۇمىسىنا بارلىق جاعداي جاسالعانىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى. بۇل جۇمىستاردى ارى قاراي ءتيىمدى تۇردە دامىتۋ ءۇشىن وعان مەملەكەتپەن قاتار، حالىق تا قىزۋ اتسالىسقانى ءجون بولار. سەبەبى، حالىقتىڭ ازاماتتىق بەلسەندىلىگى ارتپاي، حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى دانەكەر – پارتيالىق جۇيە دە ورنىقتى دامىمايدى. دەمەك، ءار ازامات ەنجارلىقتان ارىلىپ، مەملەكەت ومىرىندە، جارقىن بولاشاق الدىنداعى ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنسە، پارتيالىق جۇيە ارقىلى پىكىرى مەن كوزقاراسىن بۇركەمەسىز بىلدىرە السا، دەموكراتيالىق باسقارۋعا بەت بۇرعان مەملەكەتتىڭ كەلەشەگى دە كەمەل بولارى ءسوزسىز.
د.امانجولۇلى،
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
