ءدىني سوعىس-سوعىستىڭ ەڭ اۋىرى دەپ بەكەر ايتىلماسا كەرەك. سوڭعى ۋاقىتتا قازاق قوعامىن كەرەعار پىكىرگە قۇرىلعان استىرتىن سوعىس دەندەپ، جاۋلاي باستاعانداي. الەۋمەتتىك جەلىنى اشا قالساڭىز، كەشە عانا ءوزىڭىز سىيلاپ، قۇرمەت تۇتقان اتپالداي ازاماتتارىمىز بەلگىلى ءبىر ءدىننىڭ سويىلىن سوعىپ، اينالاسىن جاپىرىپ وتىرعانىن بايقايسىز. اگاراكي، الگى ءدىني پىكىرگە ءوزىڭىزدىڭ تاراپىڭىزدان ءاۋ دەي قالساڭىز، ءبىتتى، باسىڭىز ارىلماس داۋعا قالارى انىق.
ءدىندى ساياساتقا، مەملەكەتتىك ىسكە ارالاستىرماۋ تۋرالى اتا زاڭىمىزدا تايعا تاڭبا باسقانداي كورسەتىلگەن. قازاقستان يسلام مەملەكەتى ەمەس، زايىرلى مەملەكەت ەكەنى دە زاڭىمىزدا انىق جازىلعان. وكىنىشكە قاراي، سوعان قاراماستان، ءدىندى اشىقتان-اشىق ۋاعىزداپ، ءتىپتى رەتى كەلسە، تىقپالايتىندار كوبەيىپ بارادى. الەمدە قانشا ءدىن بار بولسا، ولاردىڭ قايسىسىنا بولسىن، قارسى پىكىر ايتۋ قاتەلىك. سەبەبى، ءدىن دە ءسىزدىڭ الدەكىمگە ارنالعان ماحابباتىڭىز سەكىلدى، جۇرەكتە جاسىرىن ساقتالۋعا ءتيىس دۇنيە. الايدا ءدىني سەنىمى تەرىسىنە سىيماي، ىشكى جىمىسقى ماقساتىن سىرتقا ۋ ەتىپ شاشۋعا دايىن، ەموتسياسىن اگرەسسيا جايلاعان پەندەلەر قازاق قوعامىندا كۇن ساناپ ارتپاسا، ازايماي وتىر. سەن ماسەلەن، حريستيان ءدىنىنىڭ وكىلىسىڭ بە، سول ءدىندى جاقتايسىڭ با، ءوز ەركىڭ.
بىراق سول سەنىمىڭدى، ءدىنىڭدى الدەكىمگە تىقپالاۋدىڭ قاجەتى قانشا؟ يسلام دىنىنە قاتىستى الەۋمەتتىك جەلىدە پىكىر جازا قالساڭىز، قارعىس پەن لاعىنەتتىڭ استىندا قالاتىن جاعدايعا جەتتىك. بايقاساڭىز، دىنشىلدەر ءوز ءدىنىن اشىق، ەمىن-ەركىن ۋاعىزداۋىنا، ساعان تىقپالاۋىنا بولادى دا، ال «قاجەتى جوق» دەپ قارسىلاسساڭىز، باسىڭىز داۋعا قالادى؟ بۇل نەنى بىلدىرەدى، نەنى كورسەتەدى؟ بۇل ەڭ الدىمەن، الدەبىر ءدىني سەنىمدەگى پەندەلەردىڭ ناداندىعىن كورسەتەدى. سانالى، كوزى اشىق ادام باسقا-باسقا ءدىن ماسەلەسىنىڭ وتە نازىك ەكەنىن بىلەدى.
جاستار الدەبىر ءدىني اعىمنىڭ جەتەگىنە ەرگەنشە، ءبىلىم السىن، كىتاپ وقىپ، عىلىمعا بەت بۇرسىن دەگەن ۇستانىمدى بىلدىرەمىز دەپ ءبىر كەزدەرى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنىڭ تىلشىلەرى دە «تاڭىرشىلدەردىڭ» قاتارىنا «كىرگىزىلگەن» ەدى. ەگەر سەن يسلامدى جاقتاماساڭ، سول ءدىندى ۇستانباساڭ، ءبىتتى، سەن كاپىرسىڭ، سەن ءتاڭىرشىلسىڭ نە بولماسا، سەن جەرلەۋسىز قالاتىن اتەيستسىڭ. بۇل قالاي؟ ءسىز ءوزىڭىزدىڭ ۇستىڭىزدەگى كيىمىڭىزدى باسقا ادامعا زورلاپ كيگىزە المايسىز عوي؟ ءدىن دە سوعان ۇقساس ەمەس پە؟ نەگە ءسىز سەنەتىن دۇنيەگە ءبىز دە سەنۋگە ءتيىسپىز؟ نەگە ءسىز قالاعان جولمەن ءبىز دە جۇرۋگە ءتيىسپىز؟ بۇل سۇراق دىنشىلدەردى قىزىقتىرمايدى. وكىنىشتى.
ەڭ وكىنىشتىسى، بيلىكتەگىلەر كەز كەلگەن ءدىننىڭ وسىلاي كەڭىنەن قانات جايۋىنا جول بەردى. كەي ءدىننىڭ جاقتاۋشىلارىنىڭ ەركىنسىگەنى سونشا، اياقتى الشاڭ باسىپ، ۋاعىزىن كىم كورىنگەنگە تىقپالاۋمەن اينالىسىپ ءجۇر. مۇنىڭ اقىرى جاقسىلىققا سوقپايتىنىن ءاربىرىمىزدىڭ ءىشىمىز سەزەدى. الىسقا ۇزاماي، اۋعانستاندى مىسالعا الساق تا، جەتەدى. ءدىن دەپ اتويلاعان اۋعاندار قاي پۇشپاققا شىقتى؟ جازىقسىز جانداردىڭ قانىن سۋداي اعىزىپ، اقىرىندا جەر پلانەتاسىندا ءاربىر سانالى ادامدى وزىنەن جەرىنتەتىن مەملەكەتكە اينالدى.
ءدىندى ۇستان، ءدىننىڭ جولىمەن ءجۇر. بىراق وزگەلەردى سول جولعا كۇشپەن، اگرەسسيامەن اكەلەم دەۋ شىنايى ءدىن يەسىنە ءتان مىنەز بە؟ ناعىز ءدىندى تەرەڭ مەڭگەرگەن ادام اگرەسسياعا جول بەرۋشى مە ەدى؟
قازىر بىزدەگى دىندەر دە، سول ءدىننىڭ وكىلدەرى دە اتا زاڭدى اتتايتىن حالگە جەتتى. وعان دالەل كۇنى كەشە عانا الەۋمەتتىك جەلىنى شۋلاتقان ونەر ادامدارىنىڭ ءدىني ۋاعىزىنا بايلانىستى وقيعا بولا الادى. وزدەرىنىڭ ميلليونداعان ادام جازىلعان الەۋمەتتىك پاراقشالارىندا انشىلەر، تانىمال تۇلعالار اشىقتان اشىق ءدىندى ۋاعىزداۋعا كوشتى. وسىعان بايلانىستى ءامينا سماعۇلوۆا اتتى الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشى مادەنيەت ءمينيسترى مەن اقپارات مينيسترىنە قاراتىپ: «سىزدەرگە ءبىر سۇراق كويسام بولا ما؟
نەگە ونەر جۇلدىزدارى شەتىنەن اراب مادەنيەتىن ناسيحاتتاپ، ءدىني ۋاعىزدار جۇرگىزىپ كەتتى؟ بۇل ءدىني سالاسىنداعى زاڭعا كايشى، ءتىپتى ورەسكەل زاڭ بۇزۋشىلىق ەمەس پە؟
قازاق ونەرىن ناسيحاتتاۋعا جاۋاپتى "قازاقكونتسەرت" ۇيىمىنىڭ باس مامانى، "قۇرمەت" وردەنىنىڭ يەگەرى، پروديۋسەر ءمولدىر اۋەلبەكوۆا ەسىمىن اۋىستىرىپ، ايشا اتتى ءدىن ۋاعىزشىسى بوپ شىعا كەلدى.
"توبىمداعى بەس قىز مەنىڭ جولىمدى قۋىپ نامازعا جىعىلدى، ال سىزدەردىڭ ءجۇرىس-تۇرىستارىڭ دۇرىس ەمەس، يمانعا كەلىڭدەر دەپ، ميلليونداعان وقىرمانىنا كۇندە ۋاعىز ايتىپ وتىر.
بۇل ءبىر عانا مىسال، ال مۇنداي ءدىن ۋاعىزشىسىنا اينالعان ارتىستەر، سپورتشىلار قانشاما؟ جاۋاپتى مينيسترلىكتەر، ورگاندار قايدا قاراپ وتىر؟
مەن دىنگە ەمەس، ۆاححابيزم - سالافيزمگە قارسىمىن. تاۋىق سويسا دا كاساپشى سويسىن دەيدى عوي. اركىم ءوز ىسىمەن اينالىسسىن! ءدىني ءبىلىمدى تەك قانا ارنايى ءدىني ءبىلىمى بار يمامدار جانە تەك قانا مەشىتتە ۇيرەتسىن!
ءدىني ءبىلىمى جوق ادامدارعا مۋفتياتتىڭ جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ ارنايى ءدىني ساراپتاما كوميتەتىنىڭ رۇقساتىنسىز ءدىني ۋاعىز جۇرگىزۋىنە تىيىم سالىنسىن! تەرىس اعىمدار جاستاردى اداستىرىپ، ميلارىن ۋلاپ بولدى!!!
ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 11 قازانداعى № 483-ءىV زاڭى:
3-باپ. مەملەكەت جانە ءدىن
- مەملەكەت ءدىن مەن ءدىني بىرلەستىكتەردەن بولىنگەن.
- ەشبiر دiن مەملەكەتتىك نەمەسە مىندەتتى ءدىن رەتىندە بەلگىلەنبەيدى.
- ءدىني ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن قوسپاعاندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بiلiم بەرۋ مەن تاربيەلەۋ جۇيەسى ءدىن مەن ءدىني بىرلەستىكتەردەن بولiنگەن جانە زايىرلى سيپاتتا بولادى.
8-باپ. ميسسيونەرلىك قىزمەت
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى، شەتەلدىكتەر جانە ازاماتتىعى جوق ادامدار ميسسيونەرلiك قىزمەتتi تiركەۋدەن وتكەننەن كەيiن جۇزەگە اسىرادى.
9-باپ. دiني ادەبيەت جانە دiني ماقساتتاعى زاتتار
- ءدىني ادەبيەتتى، ءدىني مازمۇنداعى وزگە دە اقپاراتتىق ماتەريالداردى، ءدىني ماقساتتاعى زاتتاردى تەك قانا عيبادات ۇيلەرىندە (عيماراتتارىندا), ءدىني ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا، سونداي-اق وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارى ارنايى بەلگىلەگەن تۇراقتى ءۇي-جايلاردا تاراتۋعا جول بەرىلەدى.
3-1. ءدىني ادەبيەتتى جانە ءدىني مازمۇنداعى وزگە دە اقپاراتتىق ماتەريالداردى ازىرلەۋگە، شىعارۋعا جانە تاراتۋعا ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ وڭ قورىتىندىسى الىنعاننان كەيىن جول بەرىلەدى» دەپ جازدى. وكىنىشكە قاراي، ازىرگە جاۋاپتى مەكەمەلەردەن ماردىمدى رەسمي جاۋاپ بولمادى.
ءدىن-تەرەڭ ءيىرىم. مالتۋدى بىلمەسەڭ، باتاسىڭ دا، كەتەسىڭ. مۇنى عاسىرلار بويىنداعى تالاي تاريحي وقيعا دالەلدەدى دە. سوعان قاراماستان، قازاق قوعامىندا ءدىننىڭ يىرىمىنە ءبىلىمسىز سۇڭگيتىندەر كۇن ساناپ كوبەيۋدە. قازىر بايقاساڭىز، ءار وتباسىدا كەمىندە ءبىر ءدىنشىل ادام بار. الگى ءدىنشىل ادام ءوزىنىڭ ءدىني سەنىمىن تىرەك ەتىپ، جايىنا جۇرمەيدى ەشقاشان. مىندەتتى تۇردە ءار سوزىندە ءدىنىن العا تارتىپ، اينالاسىنا ءدىني تۇسىنىكتەرىن تىقپالاپ جانتالاسادى. نەگە؟ ساۋاتسىزدىق پا، ناداندىق پا، الدە ءوزىن تىم اقىلدى ساناۋ ما بۇل؟ سونداي ءدىندارلار اسىرەسە، الىمجەتتىككە كوپتەپ جول بەرۋدە. مۇنىڭ ايقىن ءبىر كورىنىسى رەتىندە بالاسىن مەكتەپكە ءدىني كيىم ۇلگىسىمەن جىبەرۋ ارەكەتىنەن بايقالادى. تيتتەي بالا ارينە، اتا-اناسىنىڭ ايتقانىن ورىنداۋعا ءماجبۇر. الايدا ول بالادان «سەن وسىنى قالايسىڭ با؟» دەپ اتا-اناسى سۇراي ما؟ سۇرامايدى. سۇراعان كۇننىڭ وزىندە دە، «ءيا» دەيتىن جاۋاپتى الاتىنداي تاسىلمەن سۇرايتىنى ءسوزسىز. ايتپەسە، ويىن بالاسىنىڭ دىنمەن، يماندىلىقپەن شارۋاسى قانشا؟ ال وسى ارەكەتتى زاڭ ەرەجەسىمەن قارار بولساق، كۇشتەۋ ارەكەتى سانالادى. ال ءدىندى جاقتاۋشىلاردى ەشبىر زاڭ قىزىقتىرمايدى. ەگەر مۇمكىندىك بەرىلسە، زايىرلى قازاقستاندى ءبىر ساتتە ءدىني مەملەكەتكە اينالدىرۋعا دايىن.
قازاق قوعامىنىڭ ازاماتى رەتىندە قازىرگى كەز كەلگەن ءدىني اعىم وكىلىنىڭ ۋاعىز ايتۋىنا، ءدىنىن باسقاعا تىقپالاۋىنا زاڭمەن تىيىم سالىنۋدى سۇرايتىن ۋاقىت جەتكەن جوق پا؟ قاشانعى اركىم وزىنە «ەلەستەگەن» دۇنيەنى باسقاعا ماجبۇرلەپ «كورسەتۋگە» جانتالاسىپ، مۇنىڭ اقىرى ارازدىققا ۇلاسا بەرمەك؟ الەۋمەتتىك جەلىنى اشا قالساڭىز دا ءوز ءدىنىن تىقپالاپ، وزگەنىكىن قارالاپ ىرىلداسقان، قىرىلىسقان پىكىردەن اياق الىپ جۇرە المايسىز. بۇل وتە قاۋىپتى تەندەنياعا اينالىپ بارادى. ال قاۋىپتىڭ الدىن تەك قانا مىعىم زاڭمەن عانا الۋعا بولاتىنىن ەسكەرسەك، دىنشىلدەر مەن دۇمشەلەردى توقتاتاتىن تەك قۇزىرلى ورگان عانا بولماق.
P.S بۇل ماقالاعا قاتىستى ءدىن وكىلدەرىنىڭ، ءدىندى جاقتاۋشىلاردىڭ قارعىستى قارشا بوراتارىنا سەنىمدىمىن. دەسەك تە، «ءسىزدىڭ قالاعان ءدىنىڭىزدى نەگە باسقالار دا قالاۋى كەرەك؟» دەگەن سۇراعىمىزعا سالماقتى جاۋاپ بەرەرلىك ءدىنشىل پەندەنىڭ تابىلارىنان دا ءۇمىتتىمىز.
مەرۋەرت حۋساينوۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.
