اۋىر اتلەتيكادان قازاق جاستارىنىڭ اراسىنان تۇڭعىش رەت الەم چەمپيونى شىعۋىنا زور ۇلەسىن قوسقان بىلىكتى باپكەر – بەكەن بەكمۇحامەدوۆ. قر ەڭبەگى سىڭگەن جاتتىقتىرۋشى، اۋىر اتلەتيكا سپورتىنىڭ ارداگەرى ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن وڭىرلەرىندە شتانگ بولىمدەرىن اشتى.
اڭگىمەنى اۋىر اتلتيكانىڭ قازاق جەرىندە بولماۋى مۇمكىن ەمەستىگىنەن باستاپ، ءسال-ءپال تاريحقا شەگىنىس جاساپ كورسەك. قازاقتىڭ قوبىلاندى، الاپامىس، ەر-تارعىن، قامبار سەكىلدى ەپيكالىق اڭىز-ەپوستارىنداعى كەيىپكەرلەردەگى تاۋسوعارلار، جالعىز كوزدى ديۋلار جەر كوتەرەر جويقىن كۇشتەرى بويىندا بۇلقىنعان الىپتار سۋرەتتەلىپ، كوركەم سوزبەن ايتىلاتىنى ەسىمىزدە. مەن بالا كەزىمدە ۇيدەگى ۇنساندىقتاي ۇستىنە باتىرلاردىڭ جىرلارىنىڭ كۇيتاباعىن بىرىنەن سوڭ ءبىرىن قويىپ، تامسانا تىڭداۋشى ەدىم. سوندا ەرلىكىتىڭ، بالۋاندىقتى، باتىرلىقتى پاش ەتەتىن ەپوستاردان قىزىعا تىڭداي وتىرىپ ارمان قيالىنا قانات قاعۋشى ەدىم. راسىمەندا، قازاقتىڭ سايىن دالاسىندا اتان جىلىكتى باتىر، بالۋانداردىڭ جىلقىنى جۇگىمەن، تۇيەنى تۇگىمەن كوتەرىپ كەتكەندەرى تۋرالى قانشاما اقيقاتى دالەلدەنگەن ەلى ىشىندەگى اڭگىمەلەردى ەستىپ وقىدىق. مىسالى، قاجىمۇقان اتامىزدىڭ بۋىنى قاتىپ، بۇعاناسى بەكىمەگەن 10 جاسار بالا كەزىندە ءبىر قاپ بيدايدى ارقالاپ الىپ جۇرە بەرەتىن بولعان ەكەن. سونىمەن قوسا قاقاعان قىستا وبمبى قارعا جۇرە الماي بولدىرعان اتىن ءشوپ ارتىلىپ تۇرعان اربانىڭ ۇستىنە كوتەرىپ سالىپ، اربانى اتىمەن قوسا ۇيىنە سۇيرەپ الىپ كەلگەنىن جانە دە ارقاسىنا ءبىرتالاي ادامدى مىنگىزىپ كوتەرىپ تاستاعانىنىن ايتقان كەزدە جوعارىدا ايتقان ەپوستاعى باتىرلار ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى ەمەسپە. ال نۇرماعانبەت ەل ىشىندە ەسىمى بالۋان شولاق اتانىپ كەتكەن بالۋان ءارى باتىر بابامىزدىڭ «كوتەردىم ەلۋ ءبىر پۇت گىردىڭ تاسىن»-دەگەنىنە قالاي تاڭ قالماسسىڭ. اتى ايگىلى باۋان ءوز ولەڭىندە قوياندىنىڭ بازارىندا قانشا پۇتتى كوتەرگەنىنىن انگە قوسىپ ايتادى. قازاق دالاسىندا اتتارى اڭىزعا اينالعان وسىنداي الىپ باتىر بابالارىمزدىڭ ەرلىكتەرىن وقىپ بىلە كەلە قازاقتار ارسىنان زىلتەمىر كوتەرۋدەن الەمگە اتى شىعاتىن جاستاردىڭ شىقپاۋى مۇمكىن ەمەس –دەگەن تۇجىرىمعا كەلەرىڭ ءسوزسىز. يا، سوندا 1 پۇتتى 16 كگ دەپ الساق، بالۋان شولاق 816 كگ سالماقتى باعىندىرعانى بەلگىلى بولىپ تۇر.
قازىرگى كەزدە ءبىزدىڭ اتىشۋلى زىلتەمىر شەبەرى يليا يلين 20 پۇتتى كوتەرتىن بولسا، بالۋان شولاق بابامىزدىڭ قانشالىقتى كۇشتى بولعانىن ەسەپتەي بەرسەك بولادى. ال، وسى زىلتەمىر سپورتىن ەلىمىزدى قازاق جاستارى ارسىنان دامىتۋعا زور ۇلەس قوسقان ازاماتتاردى بۇگىن ەسكە الىپ، قالام تارتقىم كەلىم وتىر. ال اۋىر اتلەتيكانىڭ ەلدەگى تاريحى تۋرالى ءسوز ەتكەندە مىندەتتى تۇردە ىزباسار ورازباق اعامىزدى ەسكە الارىمىز انىق.
ءىزباسار اعامىز بۇگىندە سەسەننىڭ سەڭگەرىنە شىعىپ كەلەدى. ول كىسى قازاق جاستارى اراسىنان تۇڭعىش رەت كسرو سپورت شەبەرى،ورتا ازيانىڭ جانە قازاقستاننىڭ تەمىرجولشىلار اراسىندا كسرو چەمپيونى اتانعان اۋىر اتلەت ارىسىمىز. سونىمەن قاتار، ءىزباسار ورازباق الماتى شاحارىندا بۇقارالىق سپورت پەن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋدا وراسان ۇلەسىن قوسقان جان.
ەلىمىز ەگەمەندىك العان جىلداردان باستاپ، وسى ءبىر قازاققا تاڭسىق زىلتەمىر سپورتىنان دامىتۋدا الاش جىگىتتەرى اراسىنان بەكەن بەكمۇحامەدوۆتىڭ اسىعى الشىسىنا تۇرىپ تۇرعان كەز ەدى. حان ءتاڭىرىنىڭ ەتەگىن ورىن العان، جايلاۋى شۇيگىن، جەرى قۇت نارىنقول اۋدانىنىڭ كيروۆ كولحوزىندا ءوسىپ ونگەن اۋىلدان شىققان ارقالى ازامات، اۋىر اتلەتيكا سپورتىن ەلىمىزدە دامىتۋعا ۇلكەن ۇلەسىن قوسقان ازامتتىڭ ءبىرى بولىپ قالدى. ول اۋىر اتلەتيكا سپورتىنداعى جەمىستى جولىن اياقتاعاننان كەيىن، جاتتىقتىرۋشى بولىپ كوپتەگەن قازاق جاستارىن وسى سپورت تۇرىنە باۋلاپ، بيىك مەجەلەرگە جەتكىزە ءبىلدى. مىسالى، دانيار وتەشوۆ ەكەۋى ۇزەڭگى قاعىسىپ، بىرگە جۇرگەن جىلدارى زىلتەمىر سپورتىنان قازاقتىڭ تالانتتى ءبىر شوعىر جاستارىن تاربيەلەپ شىعاردى. مارقۇم دانيار وتەشوۆتىڭ دە قازاق جاستارىنىڭ ايتۋلى سپورت تۇرىنەن ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتكىزگەنىن ۇمىتپايمىز. مەن تالاي رەت جەرتولەدە اق-تەر-كوك-تەر بولىپ قازاقتىڭ جاستارىنا ءزىلباتپان شويىن تەمىرلەردى كوتەرتىپ جاتتىقتىرىپ جاتقانىن كوزىممەن كورىپ ريزا بولعان ەدىم. سوندا بەكەن مەن دانياردىڭ ارماندارى دا قازاق جىگىتتەرى اراسىنان ازيا، الەم چەمپيوناتتارىندا توپجاراتىن دارىندى جاستاردى شىعارۋ بولاتىن. بەكەن مەن دانياردىڭ توككەن تەرلەرى تەككە كەتپەدى. بەل شاكىرتتەرى داۋرەن ادىلعازين، اكرامجان حالماتوۆ، دميتري نوموفيلوۆ، تويشان بەكتەمىروۆ، ەرجاس بولتاەۆ سىندا دارىندى جاستار ۇستازدارىنىڭ ءۇمىتىن اقتاي ءبىلدى. مىسالى، داۋرەن ادىلعازين گۆاتەمالادا جاستار ارسىندا وتكەن وتكەن الەم چەمپيوناتىدا قولا جۇلدەنى يەلەنسى، جاستار اراسىندا ەكى مارتە ازيا چەمپيونى اتانىپ، قازاقتىڭ اتىن الەمگە تانىتتى. ال بەكەننىڭ كوپ جىلدارى بويى اڭساعان ارامىنىن تۋىسى ءارى شاكىرتى جاسۇلان قىدىرباەۆ ورىندادى. دارىندى تۋىسىن جەتەلەپ الىپ بارىپ، ق.احمەتوۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق ارنايى مامانداندىرىلعان مەكتەپ-ينتەرناتتىڭ وليمپيادالىق رەزەرۆىنىڭ كوللەدجىنە وقۋعا اپارىپ تۇسىرەدى. بىلىكتى مامان بالانىڭ كوزىنەن جاقسىلىقتىڭ ۇشقىنىن بايقاعانى ءسوزسىز. اقجاعالى اقجارقىن اعاسىنىڭ ءۇمىتىن اقتادى.
جاسۇلان الماتىدا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا 94 كگ سالماقتا 229 كگ سالماقتى كوتەرىپ، قازاق جاستارى اراسىنان تۇعىش بولىپ الەم شىڭىن باعىندىردى. نامىستى تۋى ەتكەن الاشتىڭ اسىل ەرى، قازاق حالقىنىڭ كوپجىلدان بەرگى ارمان ەتكەن ماقساتىنا قول جەتكىزدى. قازاق جاستارى ارسىنان نەگى الەم چەمپيوىنى بولماعانى جاسۇلان كوپتەن بەرى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ جۇرسە كەرەك. الماتىدا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا اتاويلاپ جەڭىسكە جەتىپ، التىن جۇلدەگەر اتانعان التىن ۇلدىن قالاي عانا اينالماسسىڭ. ال سونداي تۇلپار شىعار قۇلىننىڭ تۇرىسىنان تانىپ، جاعدايىن جاساعان بەكەندەي قازاعىم- دەپ جۇرەگى سوققان، بىلىكتى مامانعا ايتىلار العىس شەكسىز دەپ بىلەمىن. بۇگىندە بۇل سپورت تۇرىندە باستارى قارايىپ، قازاق جاستارىنىڭ قاتارى تولا ءتۇستى. جانىڭ قۋانادى. ايتالىق، قازاقستان اۋىر اتلەتكاسىنا زور ۇلەسىن قالدىرعان مارقۇم دانيار وتەشوۆتىڭ ۇلى الماس وتەشوۆ، رۇستەم سىباي سەكىلدى بىلكتى دە جۇرەكتى دە بىلەكتى جاستارىمىزدان بولاشاقتا زور ءۇمىت كۇتۋگە بولادى. قاشاندا وسىنداي قازاق جاستارىنىڭ اراسىنان قابىلەتى زور جاسوسپىرىمدەرگە ءوزىنىڭ مول تاجىربيەسىمەن بولىسۋگە ارقاشاندا بەكەن دايىن. شاكىرتتەرى ءبىر جەردە قينالىپ جاتسا جانىنان تابىلاتىن جانىشىرلارى دا وسى بەكەن اعايلارى. يا، سىن الاڭىنا شىعار كەزدە باپكەرلەردىڭ ءوز شاكىرتتەرىنە بەرەر كەڭەسىنىڭ باعاسى ايىرىقشا. ايتالىق، قارسىلاسىنىڭ كوتەرگەنىنە قاراي، ۇتىمدى قارسى قادام جاساۋ كەرەك. كەي كەزدە قۋلىقتىڭ دا جەڭىسكە الىپ بارتىندىعى بولادى. سوندىقتان سىن ساعاتىندا باپكەرىنىڭ شاكىرتىنە تۋرا كەڭەس بەرىپ جولعا سالۋى وتە ماڭىزدى. ال، وسىنداي ساتتەردە بەكەن باپكەرلەرىنىڭ قاسىندا بولىپ، اقىل-كەڭەس بەرۋى بەل شاكىرتتەرى ءۇشىن ورنى زور. وتتى ۇرلەگەن جاعادى-دەمەكشى، جاستايىنان سپورت دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن بەكەن بەكمۇحامەدوۆتىڭ ءوزى ءومىر بويى ارمانداعان ارمىنىن ناعىشى تۋىسى، بەل شاكىرتى جاسۇلان قول جەتكىزدى. ەندەشە بەكەننىڭ جىلدار بويى اۋىر اتلەتيكادان قازاق جىگىتتەرى اراسىنان الەم چەپيونىن شىعارسام دەگەن توككەن تەرى مەن تاباندى ەڭبەگى تەككە كەتپەگەنىن كورىپ وتىرمىز.تالاپ – پەندەدەن، كومەك – اللادان ەمەس پە؟ تالاپ پەن تالانت تىزە قوسسا اللانىڭ بەرەر جاقسىلىعىندا شەك جوق. بەكەننەن اۋىر اتلەتيكانىڭ بولاشاعى تۋرالى ءوز ويىن بىردە سۇراعانىم بار. «مەنىڭ ويىمشا بىزگە ليگيونەر كەلىمسەك سپورتشىلاردىڭ ەش قاجەتى جوق. ءبىز ءوزىمىزدىڭ وتاندىق سپورت تالانتتارىنا كوڭىل ءبولىپ، ءوزىمىزدىڭ قازاق جاستارىن كوپتەپ وسى سپورت تۇرىنە تارتۋىمىز كەرەك. مەملەكەت تارىپنان مول قارجىنى مەكتەپتەرگە ءبولىپ، جاسوپىرىمدەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرساق قانا اۋىر اتلتيكانىڭ بولاشىعى بەرەكەلى بولادى. ءبىز كەزىندە قازاقستاندىق سپورتشىلارمەن دە جامان كورسەتكىشتەرگە جەتكەن جوقپىز. ال، ليگيونەرلەر وتە شىعاتىن وتكىنشى جاۋىنداي كەلەدى كەتەدى. قازىر قاراڭىز جاستارىمىزدىڭ بۇل سپورتتتا قاراسى از. قازاق جاستارىن تارتۋىمىز كەرەك، اۋىل-ايماقتارداعى دارىندى وسكەلەڭڭ ۇرپاققا جاعداي جاساۋىمىز كەرەك. سوندا عانا ءبىزدىڭ اۋىر اتلەتيكا سپورتىنىڭ كوشى تۇزەلەدى،» - دەپ بەكەن بەكمۇحامەدوۆ اعىنان جارىلعان ەدى.
راسىمەن دە ءبىز وسى ءبىر كەزەڭ جەتىستىككە قالايدا جەتۋ ءۇشىن شەتەلدىك كەلىمسەكتەردى شاقىرتىپ اۋرە بولىپ جاتامىز. قاي سپورت ءتۇرى بولماسىن الىپ قاراڭىز ولارعا كەتكەن قىراۋار قارجىعى قانشاما قازاق بالاسىنىڭ جاعدايىن تۋعىزىپ، قانشاما بويىندا نامىسى تۋلاعان تالانتتى قازاق جاستارىنىڭ بولاشاعىنى بەرىك باعدار بەرە الاتىن ەدىك. وسى ءبىر ولقىلىق اۋىر اتلەتيكا سپورتىندا ۋشىعىپ تۇرعان سەكىلدى. داريا باسى بۇلاق دەسەك، سول بۇلاقتىڭ ءوز بويىنان تازالانىپ اعىپ ۇلكەن كولگە قۇيۋىنا بارىنشا كومەك جاساۋدى كەش قالدىرماساق بولعانى.
اقىن ورادابايۇلى،
الماتى وبلىسى
