پاۆلودارلىق قوعام بەلسەندىسى رۋزا بەيسەنبايتەگى انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسى ءۇشىن ايانباي كۇرەسىپ، بىرقاتار سالالاردا وڭ ناتيجەگە قول جەتكىزىپ كەلە جاتقان جان. قازاق ءتىلىنىڭ ۇستەمدىك قۇرۋى ءۇشىن بارىن سالىپ، ءتىپتى، اشتىق تا جاريالاعان قوعامداعى ساناۋلى عانا ءتىل جاناشىرىنىڭ بىرىمەن ارنايى سۇحباتتاستىق.
- رۋزا اپاي، پاۆلوداردا وزگە ۇلت وكىلدەرى، اسىرەسە، سلاۆيان ۇلتىنىڭ وكىلدەرى تۇرادى. پاۆلودار تۇرماق، ءبىزدىڭ وڭتۇستىك وڭىرلەردىڭ وزىندە دە قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايى مۇشكىل بولىپ تۇر. مۇنداعى قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايى قالاي؟ ءوزىڭىز قانداي باعا بەرەسىز؟ بۇل ءوڭىر قازاقتىڭ ەڭ ءبىر شۇرايلى جەرلەرىنىڭ ءبىرى عوي، قازاق ءتىلى مەن مادەنيەتىنىڭ دەڭگەيى قانداي؟
- مەن ءتىل جاناشىرى رەتىندە وتە جامان باعا بەرەم. مەنىڭ مۇنداي باعا بەرۋىمە بىزدەگى ورىس تىلدىلەر عانا ەمەس، جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرىنىڭ اسەرى كوپ بولدى. ۋاقىتىندا سوڭعى رەت تەك جەرگىلىكتى بيلىك وكىلى عالىمجان جاقيانوۆ «التىن ءتىل» دەگەن باعدارلامانى جۇزەگە اسىردى. ول كەزدە ۇيرەنۋشىلەر ءۇشىن ستيمۋل بولسىن دەپ اقشا بەرىلگەن. ال ودان كەيىن قانشا اكىم كەلدى، بىراق بىردە-ءبىر بەتكە ۇستار، ءتىلدىڭ جايىن ايتاتىن ادام بولعان جوق. ويتكەنى بىزدە نۇرپەيىسوۆ پە، نۇرسەيىتوۆ پە (ق.ا. نۇرپەيىسوۆ – «ادىرنا»), بىلمەيمىن، بىلگىم دە كەلمەيدى، تەك قانا ورىس ءتىلدى، ەندى ماڭگۇرت دەسەم دە بولادى. سونداي ادام بولاتىن. سوسىن سونىڭ ورىنباسارى ما، الدە وزگەسىنىكى مە، رىستى ماعاۋياقىزى دەگەن بولاتىن. مەن ونىڭ فاميلياسىن بىلمەي وتىرمىن قازىر. مەن ونىڭ بەتىنە دە ايتقام، قازىر دە ايتام، ونىڭ مىناداي: «قازاق ءتىلى دەپ اۋىزدارىڭدى اشۋشى بولماڭدار»،- دەپ ايتقانى بار ەدى. ياعني، جەرگىلىكتى بيلىكتى قازاق ءتىلىن تۇنشىقتىرىپ كەلدى. سودان كەيىن مەنىڭ ەسىمدە قالعانى وسىدان ەكى-ءۇش جىل بۇرىن: «باكاۋوۆ، قازاق تىلىنەن قولىڭدى تارت!» - دەگەن مەنىڭ ۆيدەوم بۇكىل قازاقستانعا الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى تاراپ كەتتى. سول بيلىكتىڭ اپپارات باسشىسى ما، مانزيكوۆا دەگەن كەزىندە جۇمىس ىستەگەن، ءتورت-بەس جىل بۇرىن، سول كىسى ماعان: «سەن نەگە اعىنعا قارسى جۇرەسىڭ؟ بىزدە قوعام ورىس ءتىلدى»، - دەپ ورىسشا ايتاتىن. سوندا مەن: «ورىس ءتىلدى قوعامدى ىستەيتىن كىم؟ ورىس ءتىلدى قوعامدى ىستەيتىن اكىمشىلىك»، - دەپ ايتتىم. ال ورىس ءتىلى بىزدە ىلعي قولدانىستا بولاتىندىقتان، قاي جەرگە بارما، قىزمەت تەك ورىس تىلىندە. قازاق تىلىندەگى قىزمەتتى سۇراپ، ايعاي-شۋمەن عانا الاسىڭ، جايدان-جاي ەشكىم ساعان قىزمەت كورسەتپەيدى. بۇل ءالى كۇنگە شەيىن سول بيلىكتەگى ادامداردىڭ ارقاسىندا.
بىزدەگى تاعى ءبىر ماسقارا – ءوز ءتىلىن بىلسە دە، سويلەمەيتىندەر قالىپتاستى. ءوز ءتىلىن قوراش سانايتىن دەڭگەيلەرى تومەن ادامدار بار. مەن ءوزىم ولار جايلى سولاي ويلايمىن. ولاردىڭ ۇلتتىق نامىستارى، ۇلتتىق رۋحتارى جوق. ولار دا بيلىكپەن بىرەلەسە شوۆينيستەرگە دەم بەردى. ولاردى قالىپتاستىراتىن بيلىك دەپ ەسەپتەيمىن.
- بەلگىلى ءبىر دارەجەدە قازاق ءتىلىنىڭ وسپەۋىنە قازاقتاردىڭ وزدەرى دە ۇلەس قوسىپ جاتىر دەيسىز عوي سوندا؟
- ءيا، وكىنىشكە وراي.
- ءسىز وسى قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسىمەن قانشا جىلدان بەرى اينالىسىپ كەلەسىز؟ سىزگە نە تۇرتكى بولدى؟ مۇنداي وي قايدان كەلدى؟
- نەگىزى مەنىڭ ۇلتشىلدىعىم 1986 جىلى جەلتوقسانعا قاتىستى وياندى. ونى ايتسام، وتە ۇزاق اڭگىمە. 28 جاسىمنان باستاپ مەن ءوزىمنىڭ بالا كەزىمدە بىلگەن ءتىلىمدى ۇمىتتىم. ءبىر ون-ون ءبىر جىلدا مەن وسىنداي دەڭگەيگە جەتتىم. ءوز جەكە باسىمنان بىلەمىن، ەگەر ادامنىڭ ورتاسى، جۇمىسى ورىسشا بولسا، ءتىلىن ۇمىتا باستايدى. 19 جاسىمدا تۇرمىسقا شىققاندا، مەنىڭ كۇيەۋىم دە «قارا ورىس» بولاتىن. ايتەۋىر، ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، ءتىلىڭدى ءوزىڭ ۇمىتادى ەكەنسىڭ. سوندا مەن جەلتوقسانعا قاتىستى ويلاندىم. ماعان ءبىر كىسى: سەنى تۇرمەگە وتىرعىزسا، سەن قالاي ءوزىڭنىڭ پاتريوت ەكەنىڭدى ايتاسىڭ. سەن قازاقشا بىلمەيسىڭ»، - دەگەننەن كەيىن. ماعان وسى ءسوز اسەر ەتتى دە، قايتا ءوز انا ءتىلىمدى ۇيرەنىپ، گازەت-جۋرنال جازدىرىپ، ايتەۋىر سولاي دامىتا باستادىم. بىراق 2005 جىلى مەن كوشكەن سەبەبىم، مەنىڭ قولىما سول كەزدە 2001-2010 جج. باعدارلاما ءتۇستى. ۇكىمەتتىڭ سول 550-ءشى قاۋلىسىندا بىلاي ايتىلعان ەكەن: «الەۋمەتتىك-كوممۋنيكاتيۆتىك سالادا ەڭ ءبىرىنشى قازاق ءتىلى، ەكىنشى سۇرانىس ءتىلى بولۋى كەرەك»، - دەلىنگەن. سوسىن مەن كوپ ويلاندىم، نەگە مەن ەۋروپالىق ءپىشىندى ادامدى كورگەندە، ولاردىڭ تىلىندە سايراي جونەلەمىن، بىزدە وسىنداي زاڭ بار ەكەن دەپ ويلانىپ-تولعانىپ، مەن ەرتەڭنەن باستاپ بارلىق جەردە قازاق تىلىندە سويلەيمىن دەپ شەشىم قابىلدادىم. بۇل 2005 جىلدىڭ 25 جەلتوقسانى بولاتىن. 26 جەلتوقساننان باستاپ مەن تەك قازاق تىلىندە سويلەپ كەلەمىن. قايدا بارمايىن، تەك قازاقشا سويلەيمىن.
- پاۆلوداردا باسىم بولىگى سلاۆيان ۇلتىنىڭ وكىلدەرى. مۇنداي ورتادا تەك قانا قازاقشا سويلەۋ وتە قيىن جاعداي عوي. تۇسىنبەيتىن جاعدايدا نە ىستەيسىز؟
- ءارتۇرلى جاعدايلار بولدى. 5-6 جىل بۇرىن مەنى بىرنەشە جىل سوققىعا دا جىقتى. بىراق مەن سوندا دا تۇرىپ الامىن. تۇسىنسە دە، تۇسىنبەسە دە، تۇسىنۋگە مىندەتتىسىڭ دەپ، ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىن ايتامىن. قازىر بىزدە قازاقتار 50 % -دان استى. ال مەن 1999 جىلى پاۆلودارعا كوشىپ كەلگەندە، قازاقتار 36-40 % -داي بولدى، ناقتى ايتا المايمىن. ال 2005 جىلى شامامەن 44% بولدى. سوندا دا ورىس تىلدىلەردىڭ استامشىلىعى ءالى باسىلعان جوق. مەن ءوزىم باسىمنان ءسوز اسىرمايتىن اداممىن، ءوز ويىمدى ايتىپ سالامىن. 2015 جىلى، 2017 جىلى قازاق تىلىندە قىزمەت كورسەتپەگەن ترامۆاي باسقارماسىنا قاتىستى 70 شاقتى حات جازدىم. سول 70 شاقتى حاتتان ەش ناتيجە بولعان جوق. مەن سول حاتتارىمدى جيناپ، تۇكش-گە بارىپ، تىم بولماسا، «جولاقىسىن تولەڭىز» دەگەن ەكى اۋىز ءسوز ۇيرەتۋىن سۇرادىم. باسقا ەشنارسە سۇرامادىم. بىراق سول ەكى ءسوزدى جاتتاتپادى. ەگەر جاتتاي الماسا، قالتالارىنا جازىپ بەرىڭىزدەر، - دەپ تالاپ قويدىم. ەشقانداي ناتيجە بولمادى. مەن ءوز تالابىمنان قايتپادىم. قازاقشا سويلەگەن كەزىمدە پوليتسيا شاقىرعان كەزدەرى دە بولدى. قازاقشا سويلەمەگەندىكتەن، ترامۆايدان ءتۇستىم دە، الدىنا بارىپ تۇرىپ، ترامۆاي باسقارماسىنا قوڭىراۋ شالدىم. ەگەر قازاق تىلىندە قىزمەت كورسەتىلمەسە، ترامۆايدىڭ الدىنان ەشقايدا كەتپەيتىنىمدى ايتتىم. ولار: «وي، بىزدە ونى اۋىستىرا قوياتىن ەشكىم جوق»، - دەدى. ودان كەيىن جولاقىسىن جيناۋشىنىڭ كەشىرىم سۇراۋىن تالاپ ەتتىم. ەشكىم دە مەنەن كەشىرىم سۇرامادى. سودان اينالامدا ادامدار دا جينالىپ قالدى. ءبىر جاس جىگىت: «وي، اپاي، مەن انامدى دارىگەرگە اپارۋىم كەرەك. جولدى بوگەمەڭىز» - دەدى. مەن قالتامنان 500 تەڭگە الىپ بەرىپ، تاكسيمەن كەتە بەر دەدىم. قالعان جانداردىڭ ءبارى ايعاي-شۋدى باستاپ، بىرنەشە ايەل ماعان جابىلا باستادى. ايتەۋىر اراسىندا دۇرىس ءبىر-ەكى كەلىنشەك بار ەكەن، ولار شوۆينيستەرگە، ماڭگۇرت قازاقتارعا: «نەگە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە انا ءتىلىمىز تاپتالۋى كەرەك»، - دەپ قارسى تۇرا باستادى. ەكىنشى رەتتە دە وسىلاي بولدى. مەنى سوتتاماق تا بولدى. تەك مەن الەۋمەتتىك جەلىدە جازعاندىقتان، دۇيسەنبى كۇنى سوتتاماق بولعان ولار، مەن قايدا بارۋىم كەرەكتىگىن قوڭىراۋ شالىپ سۇراعاندا: «جوق، اپاي، ءسىز دۇرىس تۇسىنبەدىڭىز. ءبىز سىزگە ونداي ەشتەڭە ايتپادىق»، - دەپ جالتارا باستادى. وسىنداي جاعدايمەن، بۇزاقىلىق ءۇشىن دەپ ەكى رەت سوتتالا جازداعام. بىراق مەنىكى – بۇزاقىلىق ەمەس، مەنىكى – انا ءتىلىمنىڭ جايى، بالام. ادام ءوزى شىداي-شىداي ءبىر كۇنى جارىلادى عوي. مەنىڭ جارىلعانىم سولاي بولدى.
- ءسىز ءوزىڭىز ءتۇرلى زاۋىتتار مەن شاحتالاردا جۇمىس ىستەدىم دەدىڭىز، ال سول جەردەگى ءتىل ماسەلەسى قالاي بولدى؟
- ول جەردەگى ءتىل ماسەلەسىن، ءتىپتى، سۇراماۋعا بولادى. مەن شقو-عا كەلىن بولىپ ءتۇسىپ، 1982 جىلى شاحتادا جۇمىس ىستەگەندە، 97 % ورىس، 2,4 % قازاق بولدىق، قالعانى باسقا ۇلت وكىلدەرى بولدى. سول 124 ادامنىڭ ىشىندە 4 قازاق، 600 جۇمىسشىنىڭ ىشىندە ءبىر بريگادا، 8 ادام قازاق بولدىق. ال جالپى سول گلۋبوكوە اۋدانىنىڭ شاحتەر كەنتىندە 5 مىڭ ادام تۇردى. سول كەنتتە ءبىر عانا قازاقشا سويلەيتىن وتباسى بولدى. مەن سول 1986 جىلى قازاقشا ۇيرەنىپ باستاعاندا، مەنى ءبارى ۇلتشىل دەپ ايىپتاي باستادى. پەرزەنتحانادان شىققان كەزدە دە بالاما قازاقشا تەك العىم كەلگەندە، سونداعى 2-حاتشى يۆانوۆ دەگەن بولۋى كەرەك، سول ماعان ۇلتشىل دەپ سويلەگەنى بار. مەن دە قايتپاي: «ءسىز نەگە يۆانوۆسىز؟» - دەپ سۇراعاندا، - مەن ورىسپىن، - دەپ جاۋاپ بەردى. ال مەن قازاقپىن دەپ ەدىم قاراماعىنداعىلارعا: «ونىڭ قالاعانىن جازىپ بەرىڭدەر»،- دەپ تاپسىردى.
- ءبىز بۇرىن الماتىدا قازاقتاردى مەكەنجايى بويىنشا تىركەۋگە تۇرۋى ءۇشىن ارنايى كوميسسيا قۇرىلىپ، قاراستىرىلادى دەگەندى ەستۋشى ەدىك. سونداي جاعداي باسىڭىزدان وتپەدى مە؟
- مەن وسىندا 1999 جىلى كوشىپ كەلىپ، وسى پاتەردى العاندا مەندە تىركەۋگە قاتىستى ماسەلە بولمادى.
- ال قىزمەتىڭىزدەن وسى ءتىل ماسەلەسىنە قاتىستى قىسىمنان كەتتىڭىز بە؟
- تىلگە دە، ۇلتشىلدىققا دا قاتىستى كەتتىم. زاۋىتتىڭ 35 جىلدىعىندا مەن زاڭ بولىمىنەن ءبىر قاعاز اپارۋىم كەرەك بولدى. سوندا قازاقشا سويلەگەنىمدە: «ورىسشا سويلەڭىز»، - دەپ تالاپ ەتتى. مەن: «ءسىز قاي مەملەكەتتە تۇراسىز؟ ءوزىڭىز تۇراتىن مەملەكەتتىڭ انا تىلىندە بەسكە دەيىن ساناي المايسىز با؟» - دەپ قارسى ءتىل قاتتىم. سودان ارنايى جينالىس بولىپ، مەنىڭ ۇستىمنەن: «ول قۇجاتقا قازاق ارىپتەرىن دە جازدى»، - دەپ شاعىم ايتقان. – «مەن تاراكان كوردىڭدەر مە؟» - دەپ جاۋاپ بەردىم. باسشىلىققا ەشقانداي ءارىپتى المايمىن، ودان دا جۇمىستان شىعامىن، - دەپ كەتتىم. وسى تىلگە بايلانىستى قىسىم بولدى جانە مەن وسى زاۋىتتىڭ 35 جىلدىق تاريحىندا بىردە-ءبىر قازاق باسشى بولماعانىن دا ايتقاندىقتان دا قىسىم كوردىم.
- ول جەردەگى قازاقتاردىڭ سانى قانداي بولدى؟ سول زاۋىت ءالى كۇنگە ىستەي مە؟ ونداعى تىلدىك جاعداي قانداي؟
- سول اقسۋ قالاسىنىڭ 40 %-ن قازاقتار قۇرايتىن. ورىستار باسىم بولدى. ال زاۋىتتا 4-5 % عانا قازاقتار بولدى. ءتىل دە سوعان سايكەس. سول زاۋىتتان مەن جۇمىستان كەتكەندە، ۇلتشىل كەتتى دەپ ايتىلدى. قازىر باياعىداي قىسىم كورسەتۋ جوق ەكەندىگىن ەستيمىن.
- بارلىق ايماقتا تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسى بار. مۇنداعى سول ورتالىقتىڭ قىزمەتى قاي دەڭگەيدە؟
- ەرنۇر داۋەنوۆ دەگەن ازامات بار. بۇرىن ىشكى ساياسات باسقارماسىندا قىزمەت ەتتى. سول ازامات ءوزى باسشىلىق ەتكەن از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ۇلتتىق مۇددەگە كوڭىل بولە العان ەدى. قازىر ول ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە كەتتى. ال باسقارمادا بۇرىننان كەلە جاتقان ساۋلە وسمانوۆا دەگەن ازاماتشا وتىرسا كەرەك. قىسقاسى، مەن دە سول ساۋلەگە قاتىستى جاناما دالەل ۆيدەو بار. وسىندا «ديونا» دەگەن دۇكەن بار. سوندا قازاقشا سويلەگەنىم ءۇشىن تاعى دا ماسەلە تۋىنداپ ەدى. سول ۋاقىتتا ساۋلە باسقارمادا ورىنباسار بولاتىن. ول دا كەلىپ، مەنىڭ ۇستىمنەن شاعىم بەرۋىن سۇراپ، وزدەرىنە جۇمىس ىستەۋگە كەدەرگى كەلتىرگەنىمدى ايتتى. وسىنداي دا ماسقارا جاعداي بولعان. وسىندا تاعى «ولجا» دەگەن ساۋدا ءۇيى بار، سول جەردە ەكى قازاق كەلىنشەكتەن كامپيت الىپ تۇرعام. ولار ماعان ورىسشا ءتىل قاتتى. قازاقشا سويلەۋىن سۇراعانىمدا، قازاقشاڭمەن قوسا كەت دەپ قارسى شىققانى بار. سودان ولاردىڭ باسشىلارى كەلىپ: «مەن تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى ساۋلەمەن سويلەستىم، ارىز-شاعىم ءتۇسىرۋ كەرەكتىگىن ايتتى»، - دەدى. سوندا وعان ساۋلەنىڭ ءوزى پروكۋراتۋراعا مەنىڭ ۇستىمنەن شاعىم ءتۇسىرۋ كەرەكتىگىن ايتقان. كوردىڭىز بە؟ سەبەبى مەن ولاردىڭ دۇرىس جۇمىس ىستەۋىنە كەدەرگى كەلتىرەدى ەكەم. ولاردىڭ جينالىستارىنا بارىپ، اتقارىلماي، شەشىمى تابىلماي جاتقان شارۋالاردى سەبەبىن سۇرايمىن. ولار بارلىعى ون-اق ادام دەپ جىلايدى. ولار جايدان-جاي اقشا الىپ وتىر. ولار ءوز مىندەتتەرىن اتقارماي اقشا الىپ وتىر. ال ءتىل ءبىر ورنىندا دامىماي تۇرىپ قالدى. ماعان ولاردىڭ اقشاسى كەرەك ەمەس. بىراق تىلدەر باسقارماسى جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. مەن باسقا سالادا شارۋام جوق. سول ساۋلە وسمانوۆانىڭ باۋىرى ارتىقباەۆ قۋات وبلىس پروكۋرونىڭ ورىنباسارى. ال ساۋلە وسمانوۆا ەشنارسەنى بىتىرمەسە دە، ءالى كۇنگە ورنىندا وتىر. بىزدە سونداي-اق تىلگە شابۋىل جاسايتىن بەس-التى ورىس ءتىلدى گازەت بار. تەك ارمان قانيدىڭ عانا «ەرتىس ديدارى» گازەتى عانا بۇل ماسەلەنى جاقسى كوتەرەدى. وعان دا اقشا بولىنبەي وتىر. ارمان قاني دا ولارعا رەنىشتى.
- ءوزىڭىز قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعىن قالاي ەلەستەتەسىز؟ بولاشاعى بار ما؟ تەك پاۆلودار ءوڭىرى عانا ەمەس، جالپى رەسپۋبليكانى العاندا.
- مەنىڭ ويىمشاوسى بيلىك تۇرا بەرسە، ءتىل جويىلىپ كەتەدى. بيلىك اۋىسۋى كەرەك. ۇكىمەتتىڭ باسىنا ۇلتشىلدار كەلۋى كەرەك. تەك قانا سوندا ءبىز ۇلت رەتىندە قۇتقارىلىپ قالۋىمىز مۇمكىن. ەكىنشى نۇسقا ارمەنياداعى نەمەسە ۋكرايناداعى سياقتى تۇگەل كوتەرىلىپ، شىعىپ، توڭكەرىپ تاستاسا، ەشقانداي پوليتسيانىڭ، اسكەردىڭ كۇشى جەتپەيدى. ويتكەنى ولار حالىقتان كوپ ەمەس. ۇكىمەت حالىقتىڭ شامالى بولىگىن قىرار، بىراق بۇكىل حالىقتى قىرا المايدى. بىراق حالىقتىڭ ءبىر ميلليونى، نە جارتى ميلليونى شىقسا، ۇلتتىق مۇددەلى مەملەكەت قۇرۋعا ۇگىتتەيمىز دەپ ويلايمىن. ونى ەندى ساياسي ساۋاتتى تۇردە ىستەۋ كەرەك. بيلىك قازاقستاندى نامىسى جوق، بەيشارا حالىق قىلىپ، الەمگە كۇلكى ەتىپ وتىر. حالىق ءوز مەملەكەتىندە ءومىر سۇرگەندەي جۇرە الماۋدا.
- ءسىز كەيدە وسىنداي ماسەلەگە ارالاسىپ جۇرگەنىڭىزگە وكىنىپ قالمايسىز با؟ ەش ناتيجە شىقپاعاندا كۇيىنىپ كەتپەيسىز بە؟
- جوق. مەن بۇل ماسەلەنى ماقسات رەتىندە قويعان جوقپىن. ءوزىم ادام رەتىندە قاۋلىنى وقىپ، قازاق تىلىنە كوشكەندە، قايتا بارىپ بىرەۋگە ورىسشا سويلەسەم، وندا مەن ءوز-ءوزىمدى ساتقانىم بولاتىن ەدى. مەن ءوزىمدى ساتا المايمىن.
- ناقتى وسى ءتىلدىڭ جولىندا جەتكەن جەتىستىكتەرىڭىزدى سانامالاپ بەرە الاسىز با؟
- جسسب-نىڭ ماڭدايىنداعى اتاۋىنىڭ قازاقشا جازىلۋىنا اسەر ەتتىم. ارەكەتىمدى بانكتەردەن باستادىم. قانشاما جەرگە تەلەفون شالىپ، جۇگىرىپ ءجۇرىپ ءبىتىردىم. تسەنتركرەديت بانكتىڭ تۇبىرتەكتەرى ورىس تىلىندە بولدى. مەن سول بانكتەن قىزدارىما اقشا سالاتىنمىن. قازاقشا بەرۋىن تالاپ ەتتىم. قازاقشا تۇبىرتەك وڭتۇستىك قالالاردا بار دا، ال مۇندا وعان ءمان بەرمەيدى. ورىس تىلىندەگى قۇجاتقا قول قويمايمىن. بۇعان تەك مەن عانا ەمەس باسقالار دا اسەر ەتكەن بولار. مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ سايتى بار. سول جەردە ءبارى ورىسشا بولدى. مەن ورىس ءتىلدى جەردى سوڭىنا دەيىن اپارىپ، بىرنەشە رەت قوڭىراۋ شالىپ ءجۇرىپ، قازاقشا قىزمەت كورسەتىلۋىن سۇرايمىن. قارامااعىنداعىلارعا باسشىلارىڭ ماڭگۇرت پە، نامىسسىز با دەپ، تەلەفوندى بەرۋىن سۇرايمىن. مەن وسى سايتتىڭ قازاقشا تولتىرىلۋى ءۇشىن استاناعا دەيىن باردىم. ايتەۋىر، جوندەتتىم. سوسىن جەكە كاسىپكەردىڭ ءار توقسان سايىن تاپسىراتىن دەكلاراتسياسى ورىسشا بولدى. سونى قىر-سوڭىنان قالماي قازاقشالاندىردىم. جەكە كاسىپكەردىڭ كۋالىگىن ورىسشا بەرگەندە دە، ءمورىمدى دە، باسقاسىن دا تەك قانا قازاقشا الدىم. ەگەر ماعان قۇجاتتار «يپ» دەپ كەلسە، ول قۇجات مىندەتتى تۇردە كەرى قايتادى. ويتكەنى مەن «جك» دەپ تىركەلدىم. قازكوممەن سوقتىعىسىپ، تەرمينالدارىنىڭ قازاقشا قىزمەت كورسەتۋىن تالاپ ەتتىم. قازىرگى Jusan بانكپەن دە (بۇرىنعى تسەسنا بانك) سوتتاستىم. ولار مەنىڭ اتى-ءجونىمدى دۇرىس جازبادى. مەن 1997 جىلى تولىقتاي اتى-ءجونىمدى قازاقشالاعان بولاتىنمىن. ال ولاردىڭ تۇبىرتەكتەرىندە مەنىڭ اتى-جونىمدەگى قازاقشا ارىپتەر سۇراق بەلگىسى بولىپ تۇرادى. سونى جوندەۋىن سۇرادىم، ناتيجە بولماعان سوڭ سوتقا بەردىم. سوتتا مەن جەڭىپ شىقتىم. قاپەلىمدە، قازىر باسقاسىن ەسىمە تۇسىرە الماي وتىرمىن. ءبىراز بانكتەر، ەمحانالاردىڭ قازاق تىلىندە قىزمەت كورسەتۋى ءۇشىن كۇرەستىم.
- ۋاقىت ءبولىپ، سۇحبات بەرگەنىڭىز ءۇشىن راقمەت! قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسى بيىك بولسىن!
سۇحباتتاسقان ارمان اۋباكىر
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
