«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنىڭ 13.09.2020 جىلى جاريالاعان «جاڭاوزەندە جاڭا تۋعان نارەستەنى كوشەگە لاقتىرىپ كەتكەن» اتتى اقپاراتىنا بەي-جاي قاراماي، اسىراپ الۋ نيەتىمەن حابارلاسقان جاندار كوپ بولدى. جات ءوز قامقورلىعىنا العىسى كەلگەندە، تۋعان انا مەن اكەنىڭ بالانى كوشەگە تاستاپ كەتۋىنە نە سەبەپ؟ كىم كىنالى؟ حالىق بۇل جايىندا نە دەيدى؟
كىندىگىن جۇلىپ، تۇرعىن ءۇي ماڭىنا تاستاپ كەتكەن كىشكەنە شارانانىڭ ايانىشتى جاعدايىن قوعام ءارتۇرلى ماسەلەمەن بايلانىستىرادى. Facebook جەلىسىندەگى «ايتارىم بار», «جۇرت نە دەمەيدى» توپتارىنىڭ وقىرماندارىنىڭ بازبىرەۋلەرى مۇنداي جايدىڭ كوبەيۋىنە قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىمنىڭ جوقتىعى سەبەپ دەسە، ەندى بىرەۋلەر بالاعا جىنىستىق ساۋاتتىلىق جايلى ەرتە جاستان اشىق تۇسىندىرىلمەيتىندىگىنەن دەيدى. كەيبىرى بۇل ماسەلەدە تەك قىز بالاعا كىنا ارتۋعا قارسى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، بالانى دالاعا تاستاپ كەتكەندە، تەك اناسى عانا جاۋاپقا تارتىلىپ، جىگىت ىستەگەن ىسىنە جازاسىن الماعاندىقتان، تايراڭداۋىن ەشقاشان تىيمايدى. كوپشىلىگى وسىنداي قاتىگەزدىكتەردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن زاڭدى قاتايتا ءتۇسۋ كەرەك دەگەن پىكىردە.
ساعيرا بايۇزاقوۆا: اكە-شەشەسىنىڭ بەتىنە قاراي المايتىن، ول دا بىرەۋدىڭ الدانىپ قالعان قىزى شىعار. ونى الداعان ەركەكتى بىرگە تاۋىپ جاۋاپقا تارتۋ كەرەك.
سالتانات قارامولداەۆا: اناسىنان بولەك وسى بالانىڭ اكەسىن تاۋىپ، ەكەۋىن بىردەي سوتتاۋ كەرەك.
مايا تاسىبەكوۆا: پەرىشتەنىڭ تۋماي جاتىپ نە كىنəسى بار ەدى؟ قانداي جاعداي بولماسىن، وبال جاساپ، بۇلاي ىستەمەڭدەرشى. Əرنəرسەنىڭ وبال، ساۋابى بار. لاقتىرعىشتى ۇستاپ قاتاڭ جازالاپ، جاريا ەتۋ كەرەك. ساباق بولاتىنداي.
قالدىگۇل سارمانوۆا: راسىندا، ەر كىسىلەردىڭ كىناسى مە دەپ قالاسىڭ. قازىر نە كوپ جالعىز باستى ايەل كوپ. تاعدىر تالقىسىنا ءتۇستىم، بايىم القاش دەپ اجىراسىپ كەتەدى دە، سۇتتەي ۇيىپ وتىرعان وتباسىلى ەركەككە جاراسىپ، ءويتىپ-ءبۇيتىپ وزىنە قاراتادى. سوڭىندا ەركەك ەسىنەن الجاسىپ بالادان باس تارتادى، ايەل بالاعا باس سالادى. نە بولماسا جاس قىزداردى الداپ-اربايدى، سوڭى وسىلاي. سوندىقتان ەر ازاماتتارعا اللا يمان بەرسە ەكەن. اسىلعان ايەلگە: «جونىڭە ءجۇر»، - دەپ تىيىپ تاستاسا، وسىنداي سوراقىلىقتار بولماس پا ەدى؟ بۇل مەنىڭ جەكە پىكىرىم.
بالانى تاستاپ كەتكەن انانى عانا ەمەس، ونىڭ جاۋاپسىز اكەسىن سىناۋشىلار وتە كوپ. ماسەلەن، باققون وتەشوۆا دا بالانىڭ اكەسىن دە جاۋاپقا الۋ كەرەكتىگىن ايتادى: اناسىمەن بىرگە əكەسىن دە جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كەرەك.
ونىڭ بۇل پىكىرىن كلارا نۇرماحانوۆا: وتە دۇرىس ايتاسىز. ەگەر سونداي زاڭ بولسا، مۇمكىن ازايار ما ەدى. جاس قىزداردى ەكىقابات ەتىپ، تاستاپ كەتە سالادى، اكەگە ەش جاۋاپكەرشىلىك جوق، سوسىن نە ىستەيدى، تاستاماي؟ – دەپ قۇپتايدى.
بۇدان بولەك، بالانى قوقىسقا تاستاماۋدىڭ جولدارىن وكىمەت ارنايى قاراستىرۋ كەرەك دەيتىندەر دە تابىلدى.
جازيرا نۇسقاباەۆا ەسىمدى وقىرمان: وكىمەتتەگىلەر اقشانى جىمقىرماي ءار وبلىستاردا جانە قالالاردا جاشىك (بوكس) سالۋى كەرەك. سوندا قوقىسقا، دارەتحاناناعا، ارىققا لاقتىرمايدى، - دەپ ۇسىنىسىن ءبىلدىرىپتى.
وقىرمانداردىڭ كەيبىرى تاستاندى بالالاردىڭ كوبەيۋى جىنىستىق ساۋاتسىزدىقتان دەپ ەسەپتەيدى.
كۇلپارشىن بايحاداموۆا: نە دەگەن ناداندىق دەسەيشى، جاۋىزدىق قوي مىناۋ. ءبىز مەكتەپتە جىنىستىق ساۋاتتىلىق تۋرادى ساباق وتۋگە قارسى شىعامىز، مىنە، سونىڭ سالدارى.
اينۇر بەكمولدانقىزى: ۇل بالا ەكەن وبال-اي! ... جاس قىزداردىڭ ءىسى عوي، قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم دەگەن بار ەمەس پە قازاقتا. وسىندايدى بولدىرماۋ ءۇشىن اناسى قىزىمەن نەگە اڭگىمە قۇرمايدى؟ 13 جاستان اسقان سوڭ اناسى قىزىنا نەنى بولادى، نەنى بولمايدى اشىق اڭگىمە جۇرگىزۋى كەرەك. سوندا مۇنداي ىسكە بارمايدى. ال جۇكتى بوپ قالدىڭ با، ونى دا اناڭا ايتىپ، ءبىر شەشىمىن قابىلداۋ كەرەك. ۇيلەنبەيمىن دەگەن جىگىتتى بايلاپ بولسىن ۇيلەندىرۋ كەرەك. مىناداي جانتۇرشىگەرلىك ىسكە بارماي،- دەپ پىكىرىن بىلدىرگەن.
...باۋىر ەتى بالاسىنان باس تارتىپ، وسىنداي قاتىگەزدىككە بارىپ جاتقان جاعدايلار وتە كوپ. «الماتى وبلىسىندا اجەتحانادا جاڭا تۋعان نارەستە تابىلدى»، «اتا-اناسى بالانى كوشەگە تاستاپ، يتتەر تالاپ ولتىرگەن»، «اتىراۋدا قوقىس جاشىگىنەن بالا تابىلدى»، «ورالدا جاڭا تۋعان ءسابيدى قوقىس جاشىگىنە تاستاپ كەتكەن» سىندى جاڭالىقتاردى لەك-لەگىمەن وتە ءجيى ەستيتىن حالگە جەتتىك. اڭ ەكەش اڭنىڭ ءوزى بالاسىن قورعاپ، ايبات شەككەندە، سانالى Homo sapiens-ءتىڭ ءوز قاعىنان جەرىنۋىنە نە سەبەپ؟ راسىمەن، ادامنان مەيىرىم قاشقان با؟ سابيلەردىڭ وبالى كىمگە؟ كىم كىنالى؟ «قازاق – باۋىرمال، بالاجان» دەپ كەۋدە كەرەتىن حالىق اراسىندا مۇنداي قاتىگەزدىكتەر نەلىكتەن كوبەيىپ بارادى؟ بالكىم، زاڭدى قاتايتۋ كەرەك؟ مۇمكىن بايىرعىلاردىڭ دالا زاڭىن قايتا جاڭعىرتۋ كەرەك پە؟ بۇل دا ءبىر قوعامنىڭ اسقىنعان جاراسى ىسپەتتى.
ءسىز نە دەيسىز، وقىرمان؟
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى
ايجان پەردەبەكقىزى
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
