3 تامىزدا الەم ەلدەر ءدامدى مەرەكە - قاربىز كۇنىن اتاپ وتەدى.
ۇلكەن، ءتاتتى، سەرگىتەتىن، كەز-كەلگەن كۇندى ناعىز مەرەكەگە اينالدىراتىن قاربىزدى قالاي جاقسى كورمەيسىڭ؟ ونىڭ تاريحى اقش-تان باستالادى، وندا ول ۇلتتىق قاربىز كۇنى رەتىندە اتاپ وتىلەدى. امەريكا قاربىز جەۋ بويىنشا باسقا ەلدەرمەن سالىستىرعاندا ءبىرىنشى ورىندا. ولار ءۇشىن بۇل ءتاتتى جەمىس (دالىرەك ايتقاندا، جيدەك) جازدىگۇنى، بىزشە ايتقاندا، قازاقى تويداعى ەت سياقتى كەرەك.
كەرەمەت ءشولدى قاندىرادى جانە كالورياسى وتە از قاربىز، ارينە، جەكە مەرەكە رەتىندە تويلانۋعا ابدەن لايىق. ونى كىم، قاشان جانە قالاي ورناتقانى بەلگىسىز. الايدا جىل سايىن كوبىرەك قولداۋشىلارعا يە بولا وتىرىپ، ءوزىنىڭ تانىمالدىلىعىن ارتتىرا بەردى. سوندىقتان بۇل مەرەكە حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرىلدى دەۋگە بولادى.
سوزدىكتەرگە سايكەس، قاربىز - بىرجىلدىق ءشوپ، اسقاباق تۇقىمداسىنىڭ قاربىز تۇقىمداس تۇرىنە جاتادى. قاربىز قابىعىنىڭ ءتۇسى ءار ءتۇرلى: اق، سارى، كەيدە ءتىپتى قارا جاسىل تۇرىندە دە كەزدەسەدى. ال ءىشى قىزعىلت، قىزىل، كەيدە اق جانە سارى بولۋى مۇمكىن. قۇرامى بويىنشا قاربىز جيدەك بولىپ سانالادى جانە قازىرگى ۋاقىتتا الەمنىڭ 96 ەلىندە 1200-دەن استام سۇرىپتا وسىرىلەدى.
قىزىق ەكەن؟!
تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قاربىزدىڭ وتانى - وڭتۇستىك افريكا. ەجەلگى ەگيپەتتە ادامدار بۇل وسىمدىكتى بىلگەن جانە وسىرگەندىگى بەلگىلى. بۇعان قازبا جۇمىستارى دالەل. سونىمەن، ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى حح عاسىردا ورتا پاتشالىق داۋىرىندە قاربىزدار پەرعاۋىندارعا كەيىنگى ومىرىندە ازىق بولادى دەپ، قابىرلەرىنە ورنالاستىرعان. (مىسالى، تۋتانحامۋن قابىرىندە قاربىز تۇقىمى تابىلدى). سونىمەن قاتار، قاربىز قابىرلەردىڭ قابىرعالارىندا دا بەينەلەنىپ، ەجەلگى ەگيپەت ميفتەرىندە جانە ەجەلگى پاپيريانىڭ كوپتەگەن مەديتسينالىق رەتسەپتەرىندە اتالعان. ال ريمدە قاربىزدى جاڭا پىسكەن كەزىندە نەمەسە تۇزدالعان تۇرىندە جەيتىن بولعان. كەيدە قاربىزدان بال دا جاسالعان.
X عاسىردا جەرورتا تەڭىزى ارقىلى قىتايلارعا دا قاربىزدىڭ اتاعى جەتتى. حالىق اراسىندا بىردەن ۇلكەن قۇرمەتكە يە بولدى (ايتپاقشى، قىتايدا ولار ءالى كۇنگە دەيىن قاربىز كۇنىن اتاپ وتەدى). سودان بەرى قىتايلىقتار قاربىزعا ۇلكەن دارىلىك ءونىم رەتىندە قارايدى. ونى ورگانيزمدى تازارتۋ ءۇشىن قولدانعان. سونىمەن قاتار، ۇنەمى تاماقتانار الدىندا قابىلدايتىن بولسا، ءتۇرلى اۋرۋعا ەم بولادى دەپ سەنەدى. بۇگىنگى تاڭدا قىتاي قاربىزدى باسقا ەلدەرگە قاراعاندا بىرنەشە ەسە كوپ وندىرەدى.
بۇگىنگى كۇنى قاربىز وسىرۋدە جەتەكشى ورىن الاتىن ەلدەر: قىتاي، تۇركيا، يران، ەگيپەت، امەريكا ەلدەرى، كەيىنگى ورىندا رەسەي مەن وزبەكستان.
قاربىزدىڭ شارشى ءتۇرى؟
جاپونيادا قاربىزدىڭ تاڭقالارلىق سورتتارى بار ەكەن. ولار: شارشى قاربىزدار، پيراميدا ءتارىزدى قاربىزدار. قاربىزدىڭ ءدامدى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە وتە پايدالى ەكەندىگى قۇپيا ەمەس. ونىڭ قۇرامىندا 90% -دان استام سۋ جانە جالپى ماسساداعى شامامەن 6% قانت بار. قاربىز ا دارۋمەنىنىڭ كەرەمەت كوزى بولىپ تابىلادى جانە قۇرامىندا ۆ، س دارۋمەنى جانە فولي قىشقىلى بار. مۇنىڭ ءبارى يممۋندىق جۇيەنى نىعايتۋعا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە اعزانىڭ جۇيكە جۇيەسىنىڭ قالىپتى جۇمىسىنا جانە قىزىل قان جاسۋشالارىنىڭ پايدا بولۋىنا كومەكتەسەدى. قاربىز تسەلليۋلوزاسىنداعى (جۇمساق زاتى) تەمىر، كالي، ناتري، فوسفور، ماگني تۇزدارى اس قورىتۋ، جۇرەك-تامىر جۇيەسى جانە ەندوكريندىك بەزدەردىڭ قىزمەتىنە جاعىمدى اسەر ەتەدى.
قاربىز:
قاربىز شىرىنى ىستىق بولعان كەزدە ءشولدى جاقسى باسادى. ارينە، قاربىزداردى دارۋمەندەر مەن ميكروەلەمەنتتەر كوزى رەتىندە عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە كوڭىل-كۇيىڭىزدى كوتەرۋدىڭ تاپتىرماس قۇرالى رەتىندە دە قولدانۋعا بولادى.
اياۋلىم ءابىلدا
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
