فەنتەزي، ميستيكا، تريللەر، دەتەكتيۆ، ۋجاس, حوررور قازاق ادەبيەتىندە دە ، كينو ونەرىندە دە كەنجەلەپ قالعان جانرلار. ءتىپتى، كەيبىر جانرعا قاتىستى مىسال تابۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس. ايتسە دە، وقىرمان قاۋىم ءوز قىزىعۋشىلىعى مەن تالعامىنا قاراي شەت ەل ادەبيەتىن اقتارىپ، وسى باعىتتاعى قالامگەرلەردى ىزدەپ ءجۇرىپ وقيدى. ماسەلەن، الەمدەگى وقىرمانى كوپ, جازۋدىڭ ارقاسىندا بايلىققا قول جەتكىزگەن, ءارى شىعارمالارى ءجيى ەكرانيزاتسيالاناتىن ايگىلىقالامگەرلەردىڭ ءبىرى امەريكالىق ستيۆەن كينگ –قازاق جاستارىنىڭ كوپشىلىگى قىزىعا وقيتىن جازۋشىلاردىڭ ءبىرى. ول تالانتى ارقىلى مول تابىسقا كەنەلىپ، Forbes تىزىمىنەن تۇسپەي كەلە جاتقان قالامگەرلەردىڭ بىرەگەيى. ءومىرىنىڭ ءمانى جازۋ دەپ بىلەتىن، سونداي-اق وسى جولدا جانكەشتى ەڭبەكتەنگەن قالامگەر بۇل بيىگىنە وڭاي كوتەرىلگەن جوق. ول تالانت پەن تاباندى ەڭبەكتى ۇشتاستىرىپ، تانىمالدىققا ءيا بولدى.
لەۆ تولستويدىڭ «جازباۋعا بولمايتىن كەزدە عانا جاز،» – دەگەن ايگىلى ءسوزىن امەريكالىق جازۋشى ستيۆەن كينگ تە بەرىك ۇستانعانىن شىعارمالارىنىڭ كىتاپسۇيەر قاۋىمنىڭ اراسىنا كەڭىنەن تارالۋىنان-اق بايقاۋعا بولار. ونىڭ قالامىنان بارلىعى 200-گە جۋىق اڭگىمە، 56 رومان، پسەۆدونيمىمەن 7 رومان، سونداي-اق عىلىمي-كوپشىلىك جانرداعى 5 كىتاپجارىق كورگەن. ءوندىرىپ، مولىنان جازسا دا، ول تابىنۋشىلارىن جالىقتىرىپ المادى. وقىرمان جۇرەگىنەن ول ءوزىنىڭ لوگيكاعا سىيمايتىن وقيعالار جەلىسىنە قۇرىلعان، كەيىپكەرلەرىنىڭ پسيحولوگيالىق الەمىنە تەرەڭ بويلاي العان، قورقىنىش پەن ۇرەيگە تولى ۋجاس جانرىنداعى شىعارمالارى ارقىلى ويىپ ورىن الدى. وقىرمان قاۋىمنىڭ ونى «ۋجاس جانرىنىڭ پاتشاسى» ساناۋى دا تەگىننەن تەگىن ەمەس.
العاشقى قادام
ستيۆەن جازۋعا بالا كەزىنەن دەن قويا باستاعان. ونىڭ ەكى جاسىندا اكەسى «تەمەكى الىپ كەلۋگە شىعىپ»، قايتا ورالمايدى. وتباسىن تاستاپ كەتكەن اكەسىنىڭ ايىبىن جابۋ ءۇشىن اناسى بالالارىنا: «اكەلەرىڭدى مارستىقتار الىپ كەتتى دەپ،» - دەپ جۇباتادى.
ستيۆەن بالا كۇنىنەن تىم اۋرۋشاڭ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالا بەرەتىن ءالجۋاز بولادى. ولتوسەكتەن تۇرا الماعاندىقتان, ءوز ۋاقىتىن ءوزى كوڭىلدى وتكىزبەك نيەتپەن قولىنا قالام مەن قاعاز الىپ قيالىنان ءارتۇرلى قىزىقتى وقيعالاردى قۇراستىرىپ، جازا باستايدى. بالانىڭ جازۋعا بەت بۇرۋىنا اكەسىنىڭ شاتىردا ساقتالعان جازبالارىنىڭ دا سەپتىگى تيگەن-ءدى. كىپكىشكەنتاي قالامگەر سول كەزدەن-اق تاستاپ كەتكەن اكەسى مەن وزىنە قامقور بولىپ وتىرعان اناسىن تاڭقالدىرىپ، سولاردىڭ ماقتانىشىنا اينالعىسى كەلەدى.
4 جاسىندا ونىڭ بۇكىل ومىرىنە اسەر ەتەتىن قاندى وقيعاعا كۋا بولادى. ەڭ جاقىن دوسى كوز الدىندا جۇك كولىگىنىڭ استىنا ءتۇسىپ كوز جۇمادى. دوسىنىڭ ولىمىنەن كەيىن ستيۆەن قاتتى ەسەڭگىرەپ، ۋاقىت وتكەن سايىن بۇل وي وعان مازا بەرمەيدى. ول ءوزىنىڭ ىشىندەگى ۇرەيدى باسۋ ءۇشىن قولىنا قالام الىپ، قورقىنىشتى اڭگىمەلەر جازا باستايدى. العاشقى تۋىندىلارىن ول اناسىنا وقىتادى. اناسى دا بالاسىنىڭ قابىلەتىن بايقاپ، ونى قاناتتاندىرا ءتۇسۋ ءۇشىن ءاربىر جازعان اڭگىمەسىنە اقشا ۇستاتادى. بۇل –ستيۆەننىڭ جازۋشىلىق جولىنداعى ەڭ العاشقى قالاماقىسى ەدى.
بولار بالا كىشكەنتايىنان-اق ءوزىن مويىنداتا الارىن وسى بالا ستيۆەننەن اڭعارۋعا بولاتىنداي. 13 جاسىندا اعاسى دەۆيدپەن بىرلەسىپ، ءوزىنىڭ «دەيۆ پاراقشاسى» گازەتىن شىعارۋدى قولعا الادى. گازەت بەتىنە جاڭالىقتار، كينوفيلمدەر رەيتينگى مەن قىسقا اڭگىمەلەردى تۇسىرەدى. ارقايسىن 5 تسەنتتەن كورشى-قولاڭعا تاراتادى. بالانىڭ ۇشقىر قيالى مەن تاباندى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا 14 جاسىندا كريس چەلسيمەن بىرگە «ادامدار، كەڭىستىك پەن زاتتار» اتتى 18 بەتتىك العاشقى جيناعىن شىعارادى. بۇل شاعىن كىتاپتى ءوز دوستارىنا 10-25 تسەنتكە ساتادى.
ءبىر جىلدان كەيىن رودجەر كورماننىڭ «قۇدىق پەن ماياتنيك» اتتى بەينەتاسپاسىن كىتاپسۇيەرلەرگە ارناپ بەيىمدەپ، 40 داناسىن شىعارىپ، 0,25 دوللارعا باعالايدى. بۇل ستيۆەننىڭ ەڭ العاشقى «بەستسەللەرى» ەدى.
كوللەدجگە تۇسكەننەن كەيىن ستيۆ قوسىمشا جۇمىس ىزدەي باستايدى. العاشىندا ول توقىما فابريكاسىندا وراۋشى بولىپ جۇرەدى. فابريكانىڭ ءىشى وتە لاس، ءتىپتى، ەگەۋقۇيرىقتارعا دەيىن بولادى. سءال قولى قالت ەتكەنسە، ول سول ەگەۋقۇيرىقتاردى قيناپ، ولاردى كەلەمەجدەپ ويناعان دا ەكەن. ءبىر كۇنى، تاۋەلسىزدىك كۇءنى قارساڭىندا، فابريكا باسشىسى قىزمەتكەرلەرىنەن ءبىر تۇنگە قالىپ، عيماراتتى تازارتۋدى سۇرايدى. ستيۆەن كەلىسپەي, ال ارىپتەستەرى قالىپ قويادى. كەيءىن ولار جازۋشىعا سول كۇنى وزدەرى كۋا بولعان قورقىنىشتى ءتۇن جايىندا بايانداپ بەرەدى. قالامگەر مۇنداي كەرەمەت يدەيانى پايدالانا كەتىپ، «تۇنگى اۋىسىم» پوۆەسىن جازىپ شىعادى. بۇل اڭگىمە 1970 جىلى «Cavalier» اتتى جۋرنالدا جاريالانادى. 1978 جىلى شىققان جيناعىنا ستيۆەن كينگ وسى شىعارماسىنىڭ اتاۋىن بەرەدى. 1990 جىلى «اۋىسىمدى» ەكرانيزاتسيالايدى.
تانىلۋ جولىندا
1966 جىلى اعاسى ەكەۋى مەن شتاتىنداعىۋنيۆەرسيتەتكە وقۋعا تۇسەدى. ول اعىلشىن ادەبيەتىن وقۋدى قالايدى، سونىمەن قاتار ساباق بەرۋ ءۇشىن مۇعالىمدەر كۋرسىنا دا جازىلادى. سول جەردە بولاشاق جارى تابيتانى كەزىكتىرىپ، كوپ ۇزاماي باسقوسادى. ەكەۋى ءۇش بالانى ومىرگە اكەلەدى. كينگتىڭ ماردىمسىز جالاقىسى وتباسىن اسىراۋعا ارەڭ جەتەتىن. وسى كەزەڭدە ول ءوزىنىڭ تانىلۋىنا جول اشقان «كەرري» رومانىن جازا باستايدى. الايدا، ستيۆەننىڭ بۇل شىعارماسىن وتىزدان استام باسپا جارىققا شىعارۋدان باس تارتىپ، ابدەن ءۇمىتى ۇزىلگەن قالامگەر دە بۇل شىعارماسىن شەتكە ىسىرىپ قويادى.بالكىم، جارى تابيتا روماندى تاۋىپ الىپ، سوڭىنا دەيىن اياقتاۋعا دەم بەرمەگەندە، ستيۆەننىڭ بۇگىنگى جەتىستىگىنە جەتۋى نەعايبىل ەدى. ول رومانعا قايتا تۇزەتۋلەر ەنگىزىپ، اياقتاپ، امەريكالىق 74-ءشى «Doubleday» باسپاسى كىتاپتى شىعارۋعا كەلىسىم بەرەدى. كينگ وسى شىعارماسى ءۇشىن العاش رەت 2,5 مىڭ دوللار كولەمىندە قوماقتى قالاماقى الادى. سودان كەيىن بۇل باسپا جاريالاۋ قۇقىعىن NAL-گە 400 مىڭ دوللارعا قايتا ساتادى. كينگ بۇل سومانىڭ 50% الىپ, مۇعالىمدىكتى ءبىرجولا تاستاپ، ءوزىن تەك جازۋعا ارنايدى.
ريچارد باحمان
كينگ وتە كۇمانشىل ەدى. ول «كەرريدىڭ» ساتتىلىگىن ەءندى قايتالاي المايمىن دەپ كۇماندانىپ، بويىن قورقىنىش بيلەيدى. كينگ جەتىستىكتىڭ قايتالاناتىنىن وزىنە دالەلدەۋ ءۇشىن«ريچارد باحمان» پسەۆدونيمىمەن بىرنەشە ەڭبەكجاريالاۋدى ۇيعارادى. ولاردىڭ قاتارىندا: «جول جۇمىستارى»، «جۇگىرۋشى ادام»، «ۇزاق سەرۋەن» جانە «اشۋ» اتتى تۋىندىلارى بار. بەلگىسىز اۆتوردىڭ قالامىنان تۋعان بۇل تۋىندىلار دا تەز تانىلا كەتەدى. وسىدان كەيىن اۆتور ءوز قورقىنىشىنىڭ نەگىزسىز ەكەنىن ۇعىپ، ساتتىلىككەزدەيسوق ەمەس ەكەندىگىنە كوز جەتكىزەدى. ادەبي تالانتىن سەزىنە باستايدى.
دۇكەندەگى كىتاپ ساتۋشىنىڭ كومەگىمەن ريچارد باحماننىڭ اتىن جاسىرىپ، ءوز تانىتۋد باستايدى. ساتۋشى وقىرماندارعا ەكى جازۋشىنىڭ سءتيلى ۇقساس ەكەنىن ايتىپ، جارنامالايدى. وسىلايشا قىسقا مەرزىم ىشىندە ونىڭ اتاعى الەمدى شارلاي باستايدى.
1982 جىلى ايگىلى «قارا مۇنارا» تسيكلىنىڭ ءبىرىنشى تومى جارىق كورەءدى. ءدال سول جىلى كينگ 10 كۇن ىشىندە عىلىمي فانتاستيكا جانرىنداعى ءۇش ءجۇز بەتتەن تۇراتىن «جۇگىرۋشى ادام» رومانىنجازادى. 1989 جىلى ستيۆەن ۆيكينگ باسپاحاناسىمەن كەلىسىمگە قول قويادى. كەلىسىم بويىنشا ول 4 كىتاپقا 35 ميلليون دوللار كولەمىندە سىياقى الدى. الايدا 1997 جىلىستيۆەن كينگ 17 ميلليون دوللارلىق «سۇيەك سالىنعان قاپشىق» كىتابىن دايىنداپ جاتقاندىقتان، باسپاگەرمەن اراداعى كەلىسىمشارتىن بۇزۋىنا تۋرا كەلدى.
1996 جىلى اۆتور تالاي جاندى بەي-جاي قالدىرماعان «The Green Mile» شىعارماسىن اياقتايدى. ءالى كۇنگە دەيىن ىستىق ىقىلاسقا يە بۇل شىعارما 1999 جىلى ەكرانيزاتسيالاندى. بۇل فيلم ءال كۇنگە دەيىن الەمدەگى ۇزدىك ەكرانيزاتسيالاردىڭ كوشىن باستاپ تۇر.
توسىننان بولعان جول اپاتى
1999 جىلدىڭ جازىندا جازۋشى قالانى ارالاپ جۇرگەن ساتىندە ونى كەنەتتەن كولىك قاعىپ كەتەدءى. كىنالى جۇرگىزۋءشى كولىكتىڭ ارتىندا وتىرعان روتتۆەيلەرءدىڭ كەدەرگىسىنەن كولىكتى يگەرە الماي قالادى. كينگ اۋىر حالدە اۋرۋحاناعا جەتكىزىلەدى. وڭ اياعى توعىز جەردەن جانە 4 قابىرعاسى سىنعان. سىنعان قابىرعادان وكپەسىنە دە زاقىم كەلگەن, سونىمەن قاتار ومىرتقاسىندا 8 جارىقشاق پايدا بولىپ, يىعى زاقىمدانىپ، باسى دا جاراقاتتانعان. كينگ اۋرۋحانادا ءبىر اي جاتىپ شىعىپ, سودان كەيىن ءۇيىندە تاعى 1 اي توسەك تارتىپ جاتادى. توسەككە تاڭىلعان ستيۆ بوس جاتپاي، تاعى دا قولىنا قالام ۇستايدى. ءتىپتى، ونىڭ كۇنىنە 40 مينۋت قانا وتىرا الاتىندىعى دا جازۋىنا كەدەرگى كەلتىرمەيدى.سىرقاتتىعىنا قاراماستان «كىتاپتاردى قالاي جازۋعا بولادى» اتتى اۆتوبيوگرافياسى مەن«قاراڭعى مۇنارا» تسيكلىنىڭ 7 ءبولىمىن جازىپ شىعادى. روماندا كينگ ءوزى اپات بولعان جىل – «99»بەن وقيعا كۇنى – «19» ساندارىن كورسەتەدءى.
2001 جىلى كينگ وڭالىپ، سول جىلى الەم ونىڭ«Dreamcatcher» رومانىن قولىنا الدى. 2003 جىلى اۆتور امەريكانىڭ بەدەلدى «ادەبيەت دامۋىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن» ماراپاتىن يەمدەندى. ال 2004 جىلى «قارا مۇنارا» رومانىنىڭ ەڭ سوڭعى ءبولىمىن جاريالادى. اۆتوردىڭ وتكىنشى كۇيزەلىس-توقىراۋى سالدارىنان با، بۇدان كەيىن ءوزىنىڭ ادەبي مانسابىن اياقتاعانىن جاريالادى. ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا ول بۇل الەمگە ءبارىن جەتكىزگەنىن جانە بولىسەتىن ەشتەڭە قالماعانىن ايتتى.
قايتا شارىقتاۋ
وقىرماندارىنىڭ قۋانىشىنا وراي 2 جىلدان كەيىن ستيۆەننىڭ سۋ جاڭا تۋىندىلارى كىتاپسورەلەرءىندە قايتا پايدا بولا باستادى.
2009 جىلى اۆتور ءوزى 40 جىل بويى ويلانىپ، تولعانىپ، قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن «كۇمبەز استىندا» اتتى تۋىندىسىن جارىققا شىعاردى.
2017 جىلدان باستاپ جازۋشىنىڭ شىعارمالارى نەگىزىندە «Castle Rock» اتتى كوپ سەريالى، ەكى ماۋسىمدى پسيحولوگيالىق ۋجاس تۇسىرىلە باستاعان. كينوسەريالداعى وقيعالار مەن مەكەندەردىڭ بارلىعى تەك كينگتىڭ شىعاراماسىندا بار، ويدان شىعارىلعان دۇنيەلەر. كينوسەريا كورەرمەن تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، جوعارى رەيتينگ كورسەتە الدى.
2020 جىلدىڭ 13 شىلدەسىندە امەريكالىق Deadline.com ۆەب-سايتىندا ستيۆەن كينگتىڭ If it bleeds (2020) جيناعىنداعى ءۇش اڭگىمەسىن ەكرانيزاتسيالاۋ قۇقىعىن 3$-عا ء(اربىرى0 1 $) ساتقانىن جاريالادى. «ميستەر حارريگاننىڭ تەلەفونى» اتتى اڭگىمەسى نەگىزىندە Netflix پلاتفورماسى قايتىس بولعان كورشىسىمەن بالانىڭ دوستىعى تۋرالى ءفيلمىن رايان مەرفيءدىڭ رەجيسسەرلىگىمەن شىعارادى. ال «تىشقان» اڭگىمەسىن ەكرانيزاتسيالاۋ قۇقىعىن بەن ستيللەر ساتىپ السا، ال «چاكتىڭ ءومىرى» نوۆەللاسىن داررەن ارونوفسكي سىندى تانىمال رەجيسسەر ءتۇسىرەءدى.بۇل ەكرانيزاتسيالار جازۋشىنىڭ اتاعىن ودان ءارى اسپانداتا تۇسەرى ءسوزسىز.
بالا كۇنگى تاعدىردىڭ تالكەگى مەن اۋرۋشاڭدىققا قاراماستان، كەيىنگى تۇرمىس تاپشىلىعى مەن ءتۇرلى ساتسىزدىكتەر، سونداي-اق توسىننان بولعان جول اپاتىنا قاراماستان جازۋشى تىنباي ەڭبەكتەنۋىنىڭ ارقاسىندا الەمگە تانىلىپ، ميلليونداعان وقىرماننىڭ تالعامىنان شىعاتىن تۋىندىلاردى ۇسىنا الدى. ول ءدايىم جازۋعا اسقان ىجداحاتتىلىقپەن قارايدى. جازۋشى كۇنىنە 2000 ءسوز جازۋ مەن 4-6 ساعاتتان كەم ەمەس شىعارماشىلىققا ۋاقىت ارناۋ داعدىسىنقالىپتاستىرعان. ول ءوزىنىڭ ءدايىم ءوز جەتىستىگىنىڭ سەبەبىن وسى تاباندىلىعىنان دەپ بىلەدى.
ايجان قۇرمانباي، “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
