قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ "Egemen Qazaqstan" گازەتىندە جاريالانعان ماقالاسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.
ەل قۋاتتى بولسا، قۋانىش تۇراقتى بولادى. عاسىرلاردى ۋاقىت ۇرشىعىندا ءيىرگەن مىڭجىلدىقتار توعىسىندا ۇلى دالا توسىندە جاڭا تۇرپاتتى جاس مەملەكەت قۇرىلدى. اتاسى الاش، كەرەگەسى اعاش قازاقتىڭ زار زاماندا جوعالتقان قۇندىلىقتارى قايتارىلدى، بارى ءبۇتىندەلدى، ازاتتىقپەن بىرگە ساۋلەلى ساتتەرگە تولى شۋاقتى شەجىرەسى تۇزىلە باستادى.
وسى ءبىر مەرەيلى ميسسيانى ورىنداۋ مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزىن قالاۋشى ۇلى پەرزەنتى، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ ماڭدايىنا جازىلعانى – الەمدە اۋماعى جاعىنان الىپ ەلدەردىڭ العاشقى وندىعىنا ەنەتىن، ۇلان-بايتاق جەرىنىڭ استى دا، ءۇستى دە تابيعي رەسۋرستارعا باي، كەشەگى كەڭەس وداعىنان ىرگە ءبولىپ شىققان كەزدە قولىندا جالىن اتقان وت قارۋى بار ستراتەگيالىق ماڭىزى زور ەلگە ۋاقىتتىڭ ءوزى سىيلاعان ەرەكشە باعى. «اقىلدى باسشى الدىرماس» دەگەن، وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلدارى الەم كارتاسىندا ورىن العان تەكتونيكالىق ۇلكەن ساياسي وزگەرىستەردىڭ سالماعىن سارالاي وتىرىپ، قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ءمۇددەسىن سىنالاپ ەنگىزە بىلگەن ەلباسى وسى ءبىر وتىز جىلدىڭ ءىشىندە جاس مەملەكەتتى الەمنىڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا قوسۋ ماقساتىمەن كوش باستادى. كوشىمىز كولىكتى بولدى. ۇلتىمىزدا «باس بولماق وڭاي، باستاماق قيىن» دەگەن ءسوز بار. بۇل ورايدا قازاقستان – قالىپتاسقان قوعامدىق قۇرىلىستار اۋىسقان الماعايىپ كەزەڭدە كەمەڭگەر باسشىسىن تابا بىلگەن ەل.
تاريح جولى تاقتايداي تەگىس، ءتۇزۋ بولا بەرمەيدى. بۇرىلىسى مەن قالتارىسى ءجيى كەزدەسەتىن ءداۋىردىڭ سىنشىسى دا كوپ. ال ناقتى ءارى باتىل ءىس-ارەكەتكە بارا الاتىن ادامدار سيرەك. مۇنداي تۇلعالار تاريحتى تۇزەدى، جاڭا زاماندى العا جەتەلەيدى. مىنە، نۇرسۇلتان ءابىشۇلى – وسىنداي ايرىقشا ەرىك-ءجىگەرىمەن ەرتەڭگى كوكجيەككە باتىل قاراي بىلگەن بىرەگەي رەفورماتور، الەم مويىنداعان مەملەكەت قايراتكەرى! ول – تاۋەلسىز ەلدىڭ ءتول تاريحىن ءوز قولىمەن جاساعان تەگەۋرىندى تۇلعا! ەلباسىمىز الەمنىڭ ەڭ ازۋلى ەلدەرىنىڭ باسشىلارى مەن ساياسي قايراتكەرلەرى قۇرمەت تۇتاتىن بيىككە كوتەرىلىپ، ەلىمىز حالىقارالىق قوعامداستىقتىڭ بەلدى دە بەدەلدى مۇشەسىنە اينالدى. بۇل – كۇرمەۋى قيىن كۇردەلى كەزدەردە حالىقتى ءاۋىزبىرشىلىك پەن تاتۋلىققا جۇمىلدىرىپ، ەسكى تۇسىنىكتەن نارىقتىق قوعامعا ءوتكىزگەن جانە الەمدىك ەكونوميكانىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسىنا اينالدىرعان نۇرسۇلتان نازارباەۆ فەنومەنى.
مەنىڭ ەلباسىن العاش كورگەنىمە دە 35 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى 1985 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى كەزىندە قىتايعا كەلگەن ەدى. ول كەزدە ەلشىلىكتە جۇمىس ىستەيتىنمىن. سوندا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ قىتايلىقتارمەن كەلىسسوزدەر بارىسىندا بايقالعان مول بىلىمىنە، توتاليتاريزم تۇسىندا قالىپتاسقان جايلار جونىندەگى باتىل ويلارىنا، ءسوزىنىڭ جۇيەلىلىگىنە ءبارىمىز قاتتى رازى بولعانبىز. ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرىمەن باس-اياعى ەكى جارىم ساعاتقا سوزىلعان بەيرەسمي اڭگىمەدەن كەيىن باس قوسقانىمىزدا مەن ارىپتەستەرىمە قاراپ: «تەگىندە، ءبىز قازاقستاننىڭ بولاشاق باسشىسىمەن سويلەسكەن شىعارمىز» دەدىم. ارادا بەس جىل وتكەندە نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەلىمىزدىڭ باسشىلىعىنا كەلدى.
قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ تاۋەلسىزدىك تاڭىنداعى العاشقى كادرلىق شەشىمدەرىنىڭ ءبىرى مەنىڭ دە تاعدىرىمدى ايقىنداپ بەردى. «بەلاسۋ» اتتى كىتابىمدا: «بۇل ۇلكەن جۇرەكتى ادام مەنىڭ قابىلەتىمە سەندى، سەندى دە ونى ءوزىم تۋىپ-وسكەن قازاقستان يگىلىگى ءۇشىن اياماي جۇمساۋىما جول اشتى» دەپ جازعان بولاتىنمىن.
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى بولعان جىلدارىمدا الەمگە ايگىلى ساياساتكەرلەردىڭ نۇرسۇلتان نازارباەۆقا بيىك باعا بەرگەن سوزدەرىن تالاي ەستىدىم. حالقىمىز ءۇشىن مەرەيلەندىم.
ەلدىڭ پرەزيدەنتىنە عانا ەمەس، ەمىرەنگەن ەتەنە پەرزەنتىنە اينالا بىلگەن نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ قاراپايىم ەڭبەك ادامدارىنىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلدى، قازاق مەكتەبىندە ءبىلىم الدى، ەڭبەك جولىنىڭ باستاۋىندا شويىن قورىتىپ شىڭدالدى. ءوزى تۋىپ-ءوسكەن الاتاۋدىڭ اسقاق شىڭدارىنداي اسقارالى ارمانىنا ەرتە قول سوزدى. جاستايىنان جۇرتتىڭ جايىن ويلادى، ءوزى دە دومبىرا شەرتىپ، حالىق مۇراسىن جاقسى بىلگەندىكتەن، زيالى قاۋىمعا جاقىن بولدى. ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى مەن ەڭبەككە دەگەن ەرەن ءسۇيىسپەنشىلىگى جاس جەتەكشىنى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ەڭ بيىك شىڭىنا الىپ كەلدى. 1989 جىلى ماۋسىم ايىندا ول قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولدى، ال 1990 جىلى ءساۋىر ايىندا جوعارعى كەڭەس ونى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى ەتىپ سايلادى. وسىلايشا، سول كەزدەگى الەمدىك گەوساياساتتاعى ەڭ ىقپالدى ەلدىڭ ءبىرى سانالاتىن كسرو كولەمىندەگى ەڭ جاس ءارى ىقپالدى باسشى رەتىندە كوزگە ءتۇستى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ كانىگى ساياساتكەر رەتىندە الىپ ەلدىڭ كەتەۋى كەتىپ، شاڭىراعى شايقالىپ تۇرعانىن جاقسى سەزىندى. سوندىقتان دا سول سىندارلى شاقتا وداق باسشىلارى ورتاسىندا ءجۇرىپ جاتقان ويىننان تىس بولىپ، ينتەگراتسيالىق ءۇردىستەردىڭ جاقتاۋشىسى رەتىندە كورىندى. بۇل ۇستانىمى قاھارلى ەلدىڭ قابىرعاسى ءسوگىلگەن كەزدە تمد ۇيىمىن قۇرۋعا نەگىز بولدى. جاڭا مەملەكەتتەردىڭ قۇرىلۋىنا بايلانىستى «يۋگوسلاۆيالىق ستسەناريدىڭ» بولعانىن ەسكەرسەك، بۇل شىن مانىندە ىقتيمال قانتوگىستىڭ الدىن العان سارابدال شەشىم بولاتىن.
تاۋەلسىزدىك العان قازاقستاننىڭ الدىندا تاعدىرشەشتى تاڭداۋ تۇردى. جاس مەملەكەت الەمدىك گەوساياساتتاعى ورنىن انىقتاپ الۋعا ءتيىس ەدى. بۇل تۋرالى ەلباسى بىلاي دەپ ەسكە الادى: «قازاقستان قانداي ەل بولادى؟ ازيا مەن ەۋروپانىڭ اراسىنا كوپىر بولا ما؟ نەمەسە «سولتۇستىك – وڭتۇستىك» وسىنە اينالا ما؟
مەملەكەت باسشىسى جۇرگىزگەن قايتا قۇرۋلاردىڭ ماڭىزى مەن تاريحي اۋقىمىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن سول كەزدەگى ەلدىڭ احۋالىن كوز الدىمىزعا ەلەستەتىپ كورسەك تە جەتكىلىكتى. كەڭەستىك قوعامنان ءتاۋەلسىز قازاق ەلىنە تۇرالاعان ەكونوميكا، توقتاعان كاسىپورىندار مەن اۋىل شارۋاشىلىعى، كەدەيشىلىك، جۇمىسسىزدىق ءماسەلەلەرى «مۇراعا» قالعان-دى. مۇنىڭ ءبارى الەۋمەتتىك قىسىمدى كۇشەيتە ءتۇستى، كەز كەلگەن ۋاقىتتا ەل ءىشىندە تۇراقسىزدىق بەلەڭ الۋى ابدەن مۇمكىن بولاتىن. سونداي-اق سول كەزدەگى كوپتەگەن ساياساتكەرلەر مەن ساراپشىلار ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا ءۇلكەن كۇمانمەن قاراعانى دا شىندىق. ولاردىڭ پايىمىنشا، قازاقستانداعى ەكونوميكالىق، دەموگرافيالىق قيىندىقتار مەن شەكارانىڭ زاڭدى تۇردە بەكىتىلمەۋى ەلدىڭ شىنايى تاۋەلسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرەدى-ءمىس. الايدا تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ پاراساتپەن جۇرگىزگەن ءپارمەندى ساياساتى الگىندەي سەنىمسىزدىك تانىتقان تۇجىرىمداردىڭ تاس-تالقانىن شىعاردى. ءبىر عانا شەكارا بەلدەۋىن شەگەندەپ بەرۋدىڭ ءوزى قانشاما قاجىر-قايراتتى قاجەت ەتتى دەسەڭىزشى.
البەتتە، نۇرسۇلتان ءابىشۇلىن جاھاندىق ساياساتتا تانىمال ەتكەن ەڭ العاشقى قادامداردىڭ ءبىرى – سەمەي يادرولىق سىناق الاڭىن جابۋ تۋرالى جارلىعى بولدى. سول جىلدارى كسرو سياقتى اسكەري الەۋەتى زور مەملەكەتتىڭ يادرولىق قارۋ-جاراعىنا يە بولىپ قالۋ قازاقستانعا قانشالىقتى ارتىقشىلىق بەرمەك، الدە جاڭا ءبىر شيەلەنىستىڭ وشاعى تۇتانا ما دەگەن ساۋالدار كۇن تارتىبىندە تۇرعان-دى. ويتكەنى ەلىمىزدىڭ قولىنداعى يادرولىق ارسەنال وسى ساناتتا الەمنىڭ العاشقى تورتتىگىنە قوسىلۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ەدى. الايدا، ەلباسىنىڭ ساياسي ەرىك-جىگەرى ارقىلى قازاق ۇلتى الەمدە يادرولىق سىناقتان قاتتى زارداپ شەككەن حالىق رەتىندە جويقىن قارۋدى تاراتپاۋ تۋرالى باستاما كوتەردى.
تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ توقتامىن حالىقارالىق قاۋىمداستىق تا وڭ قابىلدادى. بۇگىنگە دەيىن قازاقستاننىڭ باستاماسىن قۋاتتاعان بىرقاتار مەملەكەتتەر اشىق كۇندى توزاققا اينالدىرعان يادرولىق پوليگوندارىن جاۋىپ، قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى.
ايتالىق سەمەي پوليگونى جابىلعاننان كەيىن رەسەيدىڭ جاڭا جەردەگى سىناق پوليگونى، اقش اۋماعىنداعى «نەۆادا» پوليگونى، فرانتسۋزداردىڭ تىنىق مۇحيتتاعى پوليگونى جانە قىتايدىڭ لوبنور يادرولىق سىناق الاڭى جۇمىسىن توقتاتتى. جەر شارىنىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسىنە جەتەرلىك ءبىر مىڭ ەكى ءجۇز يادرولىق وقتۇمسىعى بار 110-نان استام بالليستيكالىق زىمىراندى قۇرايتىن مولشەرى جاعىنان الەمدەگى ءتورتىنشى يادرولىق الەۋەت اقش جانە رەسەيمەن بىرلەسە وتىرىپ، زالالسىزداندىرىلدى. 2006 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە ايماقتاعى وزگە دە ەلدەرمەن بىرگە ورتالىق ازيانى يادروسىز ايماق دەپ جاريالاعان سەمەي كەلىسىمىنە قول قويىلدى. كەلىسىمگە قازىردىڭ وزىندە 200-گە جۋىق مەملەكەت قوسىلىپ، 150-دەن استامى راتيفيكاتسيالاندى. قازاقستاننىڭ بۇل بەيبىتشىل يدەياسى نەگىزىندە پرەزيدەنت جارلىققا قول قويعان 29 تامىز – دۇنيەجۇزىلىك يادرولىق قارۋعا قارسى ءىس-قيمىل كۇنى رەتىندە اتالىپ وتەدى. وسى بەيبىت باستامانى ءالى دە بەلسەندى جالعاستىرۋىمىز قاجەت.
ەلباسى – بۇۇ مىنبەرىنەن ارىپتەستەرىن اتومدى بەيبىت ماقساتقا قولدانۋعا ۇندەگەن ساليقالى ساياساتكەر. بۇل ماسەلە 1946 جىلى العاش شاقىرىلعان باس اسسامبلەيادا قوزعالعانىمەن الەم ەلدەرى جانتالاسا قارۋلانۋىن توقتاتپاعان بولاتىن. سوندىقتان تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ تەگەۋرىندى ءسوزى مەن ءىسى ءبىر ارنادان تابىلىپ، ول جاھانداعى جويقىن قارۋدى تاراتپاۋ جولىنداعى جۇيەلى جۇمىستى باستاپ بەردى. سونداي-اق نۇرسۇلتان نازارباەۆ عالامدىق جىلىنۋ ماسەلەسىنە دە بەيجاي قاراماي، الەم نازارىن ورتالىق ازيانىڭ عانا ەمەس، ادامزاتتىڭ باس اۋرۋىنا اينالعان ارال پروبلەماسىنا اۋداردى. ويتكەنى تەڭىزدىڭ قۇرعاعان تابانىنان ۇشقان تۇز سولتۇستىك جارتى شارعا جەتكەن بولاتىن. بۇگىندە كىشى ارالدىڭ ارناسى تولىپ، تۇزدىلىعى ازايىپ، بالىق شارۋاشىلىقتارىنا قايتادان قان جۇگىردى، تەڭىز تابانىنان كوشكەن قۇمدى توقتاتۋ ءۇشىن ۇلكەن اۋماققا سەكسەۋىل ورماندارى ەگىلۋدە. ول وسى ورايدا ەكولوگيالىق اپاتتارمەن كۇرەسۋگە جاردەمدەسۋ ماقساتىندا الەمدىك ەكونوميكالىق ماسەلەلەردىڭ رەەسترىن دايىنداۋ سىندى وتە وزەكتى ۇسىنىس ءبىلدىردى. سول ارقىلى بۇۇ-نىڭ الەمدىك قارىم-قاتىناستاردى، ادامزاتقا ورتاق ماسەلەلەردى رەتتەۋدەگى ورنىن كۇشەيتۋگە دە ۇلەس قوستى.
ول ۇلتتى بىرىكتىرۋشى ۇلى تۇلعا رەتىندە تاۋەلسىزدىك تۇجىرىمىن بەكىتۋگە جانە نىعايتۋعا بار كۇش-جىگەرىن ارنادى. ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى الىپتاردىڭ ورتاسىندا وتىرىپ، دوستىق ءراۋىشتى ديپلوماتيا ارقىلى مامىلەگەرلىك جولدى ۇستاندى. «ەل ۇستاما، ەل ۇستاساڭ، كەك ۇستاما» دەگەن بابالار سوزىمەن بەرىك بايلام جاسادى. البەتتە، دۇنيەنىڭ ەكى بولىگى – ەۋروپا مەن ازيانىڭ اراسىنان، ەكى وركەنيەت – باتىس پەن شىعىس مادەنيەتىنىڭ ورتاسىنان، ەكى جۇيە – توتاليتاريزم مەن دەموكراتيانىڭ ارالىعىنان جول تاۋىپ شىعا ءبىلۋ – سۇڭعىلالىقپەن، كورەگەندىكپەن سيپاتتالاتىن ساياسي زور قابىلەت. ەلباسى وسى ءبىر الشاق دۇنيەتانىمداردىڭ اراسىنان قوعامعا ورتاق قاسيەتتەر – ازيالىق ءداستۇر مەن باتىس جاڭاشىلدىعىن جىمداستىرا وتىرىپ، جاڭا تۇرپاتتى مەملەكەتتىڭ ۇستىنىن قالىپتاستىردى. بۇگىندە بارشا الەم قازاقستاندى قارقىندى ينتەگراتسيانىڭ قاتىسۋشىسى جانە بەيبىت ەل رەتىندە بىلەدى. بۇل – ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگى مەن ەرەكشە كورەگەندىلىگىنىڭ ءناتيجەسى. وسى جولدا ول اقش، رەسەي، قىتاي سياقتى الپاۋىت ەلدەردىڭ، ەۋروپا، ازيا ەلدەرى باسشىلارىنىڭ بىرنەشە بۋىنىمەن رەسمي-بەيرەسمي بايلانىس ورناتىپ، قازاقستاننىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىقتاعى ورنىن ايقىنداۋعا ايرىقشا ەڭبەك ءسىڭىردى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ بارلىق رەفورمانىڭ قوزعاۋشى كۇشى دە، كەپىلى دە ءوزى بولدى. سوندىقتان دا قولعا العان ءىس-قيمىلىنىڭ دەنى ساتىمەن جۇزەگە اسىرىلدى. ونىڭ باستاماسىمەن ەلىمىز جوسپارلى ەكونوميكادان نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشتى. بارلىق مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردا تۇبەگەيلى رەفورمالار جۇرگىزىلدى. دەموكراتيا داستۇرلەرى ورنىقپاعان، قۇقىقتىق ءتارتىپ بەكي قويماعان ەلدە قاتاڭ ورتالىقتاندىرىلعان جۇيەدەن ەركىن نارىققا كوشۋ ۇزدىك-سوزدىق، اۋىر ءارى كۇردەلى بولدى. بۇل نۇرسۇلتان ءابىشۇلى تاراپىنان جاسالعان تاۋەكەلى زور، ۇلكەن قادام ەدى.
ناتو-نىڭ باس حاتشىسى دج. روبەرتسون بۇل تۋرالى كەيىن: «پرەزيدەنت نازارباەۆقا وتكەندى بۇزۋ جانە ەل ىشىندە شىنايى رەفورمالاردى جالعاستىرۋ، تەز وزگەرەتىن حالىقارالىق جاعدايعا بەيىمدەلۋدىڭ قانشالىقتى قيىنعا ءتۇسكەنىن جاقسى تۇسىنەمىز» دەپ ەسكە الادى. مىنە، وسىنداي وتپەلى كەزەڭدە ەلباسىنا ءبىر مەزگىلدە ءبىر-بىرىنە قايشى كەلەتىن ماسەلەلەردى شەشۋگە تۋرا كەلدى. ول ءبىر جاعىنان حالىقتىڭ كۇندەلىكتى ءومىر سۇرۋىنە قاجەتتى نارسەلەرمەن – قالالار مەن ەلدى مەكەندەردەگى جىلۋ، جارىق ماسەلەلەرىن شەشۋمەن، ەكىنشى جاعىنان مەملەكەتتىڭ ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارلارىن ايقىنداۋمەن اينالىستى. ءبىرىنشى كەزەڭدە قاتاڭ بيلىك جۇيەسىمەن استاسقان ەكونوميكانى ليبەرالداندىرۋ مىندەتى تۇردى. ويتكەنى مەيلىنشە از شىعىن مەن كۇش جۇمساي وتىرىپ، جوسپارلانعان وزگەرىستەردى جاساۋ ءۇشىن قۋاتتى اتقارۋشى بيلىك جانە حالىق الدىنداعى، تاريح الدىنداعى جەكە جاۋاپكەرشىلىك كەرەك ەكەنىن جاقسى ءتۇسىندى. ەڭ قيىن رەفورمالار وسى ۋاقىتتا جۇرگىزىلدى. جەكەشەلەندىرۋدىڭ بىرنەشە كەزەڭى وتكىزىلدى. ناتيجەسىندە وندىرىسكە جان ءبىتتى، قارجىلىق جانە ماكروەكونوميكالىق تۇراقتاندىرۋ ىسكە اسىرىلدى، بيۋدجەت پەن سالىق جۇيەسى قۇرىلدى، ينفلياتسيا جۇگەندەلدى، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىنىڭ ەڭ تومەنگى جەتكىلىكتى دەڭگەيى قامتاماسىز ەتىلدى.
پرەزيدەنتتىڭ باس بولىپ اتقارعان ۇلكەن ءبىر قىزمەتى – ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ قولدانىسقا ەنۋى. وزىندىك قارجىلىق-ەكونوميكالىق جۇيە قۇرىلدى، بيلىكتىڭ اتقارۋشى ورگاندارىنىڭ بىرىڭعاي ۆەرتيكالى بەكىتىلدى، قارۋلى كۇشتەر جانە باسقا دا كۇشتىك قۇرىلىمدار جاساقتالدى، مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى نىعايا ءتۇستى. سونىمەن قاتار كوپپارتيالى جۇيە جاسالىپ، ازاماتتىق قوعامنىڭ نەگىزى قالاندى، ءباسپاسوزدىڭ ەركىندىگىنە جول اشىلدى. قازاقستان ءوزىنىڭ وركەنيەتتى دامۋ جولىن تاڭدادى.
قول جەتكىزىلگەن جەتىستىكتەر مەملەكەتتىك دامۋدى جوسپارلاۋدىڭ كەلەسى كەزەڭىنە وتۋگە، ستراتەگيالىق سيپاتتاعى مىندەتتەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەردى. وسىلايشا پرەزيدەنتتىڭ باستاماسىمەن قازاقستاندى دامىتۋدىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى جوسپارى جاسالدى. بۇل قۇجات ەلىمىزدى جاھاندىق دامۋدىڭ كۇردەلى وتكەلدەرىنەن، سىندارلى ساتتەرى مەن داعدارىستارىنان امان الىپ وتۋگە جول سىلتەدى دەپ نىق سەنىممەن ايتا الامىز. 2012 جىلى ەلىمىزدىڭ جاڭا «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى قابىلداندى. وسى ارقىلى ءححى عاسىرداعى جاھاندىق ون سىن-قاتەرگە دايىن بولۋ جونىندەگى نەگىزگى باعىتتار بەلگىلەنىپ، ەلىمىزدىڭ الدىنا الەمنىڭ دامىعان 30 مەملەكەتىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋ مىندەتى قويىلدى.
نەگىزگى جەتىستىكتەرگە سىرتقى بايلانىس سالاسىندا كوپتەپ قول جەتكىزگەنىمىزدى ايتۋعا بولادى. جەتەكشى ەلدەردىڭ اراسىنداعى تەڭگەرىمدى ساياساتقا نەگىزدەلگەن ديپلوماتيا ارقىلى ەلىمىز ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك الدى. ەلباسى الەمدە جان-جاقتى بايلانىستى جۇرگىزە وتىرىپ، كوپۆەكتورلى ساياساتتىڭ نەگىزىن قالادى، ونىڭ اۆتورى اتاندى. ول بۇرىنعى كسرو مەن تمد كەڭىستىگىندەگى ارىپتەستەرىنىڭ اراسىنان جاھاندىق دەڭگەيدە مويىندالعان الەمدىك كوشباسشىلاردىڭ ساناتىنا ەندى. بۇل جونىندە «پرەزيدەنت نازارباەۆ – كەڭەستىك ساياساتتاعى جارىق جۇلدىز، ءتۇرلى رەسپۋبليكالار اراسىنداعى ءىرى تۇلعا. قازاقستان ليدەرى – بەلگىلى دەڭگەيدە قاتال، تاجىريبەلى، جەدەل شەشىم قابىلداي الاتىن ادام. وداقتىڭ باسقا رەسپۋبليكالارىنىڭ ءوزى مويىنداعان جىلى شىرايلى، تالانتتى جانە تاباندى باسشى. نازارباەۆ ەلدى باسقارىپ تۇرعاندا، قازاقستاننىڭ تابىستارعا جەتۋ مۇمكىندىگى اناعۇرلىم مول بولادى» دەگەن سينگاپۋردىڭ ءبىرىنشى پرەمەر-ءمينيسترى، كورنەكتى ساياسي تۇلعا لي كۋان يۋدىڭ باعاسى ءادىل بولعانىن تاريحتىڭ ءوزى دالەلدەپ وتىر.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءارتۇرلى مىنەزگە يە ادامدارمەن جاراسىم تابا الادى. ارينە ونىڭ حاريزماتيكالىق بولمىسى تۋرالى از ايتىلمايدى. مۇنداي سيرەك قاسيەت اركىمگە بەرىلە بەرمەيدى، بۇل – راسىندا دا ەڭ اۋەلى تابيعات سىيى، سودان كەيىن ادامنىڭ ءوزىن ءوزى ۇنەمى دامىتۋىنا تىكەلەي بايلانىستى قاسيەت. ۇزاق جىلدار بويى ەلباسىنىڭ ەڭبەگىنە شاكىرتى رەتىندە دە، سەرىكتەسى رەتىندە دە، ۇزەڭگىلەسى رەتىندە دە كوڭىل اۋدارا ءجۇرىپ، ءار كەز قابىلەتىنە تاڭعالاتىنىمدى جاسىرمايمىن. ول كوپ وقيدى، ۇلتتىق ادەبيەتكە عانا ەمەس، شەتەل ادەبيەتىنە دە كوڭىل بولەدى، بارلىق وقيعادان حاباردار بولىپ وتىرادى، ەلدىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىن جەتىك بىلەدى، اسىرەسە ەكونوميكالىق اقپاراتقا ءجىتى دەن قويادى.
سىرتقى ساياساتتا قىزمەت ەتكەن ادام رەتىندە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ شەتەلدىك باسشىلارمەن كەزدەسۋگە وتە تىڭعىلىقتى ازىرلەنەتىنىن بىلەمىن. ول سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن باسقا دا ۆەدومستۆولار دايىنداعان اقپاراتتىق ماتەريالدارمەن مۇقيات تانىسقان، سودان سوڭ جەكە قويىن داپتەرىنە ءوزىنىڭ تەزيستەرىن جازعان ەدى. ونى بارلىق نارسە قىزىقتىرعان دەۋگە بولادى: سول ەلدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى، كەزدەسەتىن تۇلعانىڭ مىنەزىندەگى ەرەكشەلىكتەر، ىسكەرلىك قاسيەتتەرى جانە باسقالار. وسىنىڭ ءبارىن مىقتاپ كوڭىلگە تۇيەتىن تۇڭعىش پرەزيدەنت بارلىق ءارىپتەستەرى، ءتىپتى باق وكىلدەرى ءۇشىن دە تارتىمدى، قىزعىلىقتى اڭگىمەلەسۋشىگە اينالادى. ەڭ ەرەكشە قاسيەتىنىڭ ءبىرى – ءازىل ءسوزدى ورىندى قولدانادى. ەلباسىنىڭ تاۋىپ ايتاتىن ءازىل-قالجىڭى ءار كەزدەسۋ سوڭىنان الەمدىك ساياسات وكىلدەرى اراسىنا بىردەن تاراپ كەتەدى. ونىڭ تاپقىرلىعىن شەتەل ساياساتكەرلەرى ۇنەمى جوعارى باعالايدى.
بۇل قاسيەتتەرى ونى ۇدايى جەتىستىككە جەتكىزىپ كەلەدى. دەگەنمەن، ساياسي تۇلعاسىنىڭ ءجونى بولەك. ول الەمدىك وقيعالار تۋرالى، ونى ءوز ەلىنە ولشەپ-ءپىشۋ ارقىلى زاماناۋي قارىم-قاتىناستاعى قۇرىلىمعا ۇيلەستىرۋ تۋرالى ۇنەمى ويلانادى. ءيا، ەلباسى قازاقستاننىڭ الەمدىك ساياساتتان شەتكەرى قالماۋى ءۇشىن دە شەتەلدەرگە كوبىرەك شىققان، رەزيدەنتسياسىندا شەتەلدىك قوناقتاردى ءجيى قابىلداعان.
نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ۋينستون چەرچيللدىڭ «قيىن ۋاقىتتا ەلدى مىقتى باسشى باسقارۋى كەرەك» دەگەن ءسوزىن باسشىلىققا الادى. قازاقستانعا قاتىستى قاراساق، ساياسات الىبىنىڭ بۇل تۇجىرىمى وتە وزەكتى، ويتكەنى مۇنداي باسشىلىقسىز ەل وڭ وزگەرىستەر جاساي الماس ەدى. ەلباسى ءوزى اتاپ وتكەندەي، رەفورمالاردىڭ ناتيجەسىندە ەڭ باستى ماقساتقا – ادامداردىڭ پسيحولوگياسىن وزگەرتۋگە قول جەتتى. سوندىقتان فرانتسيانىڭ ەكس-پرەزيدەنتى، كورنەكتى ساياساتكەر جاك شيراك: «فرانتسيا 1991 جىلدان بەرگى وزگەرىستەردى وتە ماڭىزدى ءارى شەشۋشى وزگەرىستەر سانايدى. بەلگىسىزدىك جانە كۇردەلىلىك جاعدايىندا ءسىزدىڭ ەلىڭىز مەملەكەتتىك قۇرىلىستىڭ كەرى اينالمايتىن جولىنا ءتۇستى، ءوزىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى مەن ۇزاق تاريحىنا ادالدىق تانىتىپ، ادامزاتتىڭ ورتاق دەموكراتيالىق قاعيداتتارى مەن قۇقىقتىق مەملەكەتكە بەيىلدىلىگىن كورسەتتى» دەپ زور باعاسىن بەرە وتىرىپ، نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ ازياداعى ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەسىن شاقىرۋ، ءدىن مەن مادەنيەتتەر اراسىنداعى ديالوگتاردى دامىتۋ ىسپەتتى باستامالارىن قولدايتىنىن جەتكىزدى.
ەلباسىنىڭ ارقاسىندا قازاقستان ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەرگە اشىق ەل رەتىندە تانىلدى. ماسەلەن، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق، يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى، ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمى، ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمى، تۇركى كەڭەسى جانە ت.ب. حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ بەلسەندى مۇشەسى ءارى باستاماشىسى رەتىندە ەلىمىز ايماقارالىق، مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناستاردى ءتيىمدى دامىتۋدىڭ جاقتاۋشىسى بولىپ كەلەدى.
ەلباسىنىڭ ەل استاناسىن ارقا توسىنە كوشىرۋ تۋرالى يدەياسى قازاقستاننىڭ دامۋىنداعى ماڭىزى زور تاريحي بەتبۇرىس بولدى. ونىڭ ەلوردانى ەسىلدىڭ جاعاسىنان سالۋ جونىندەگى باستاماسى ەلىمىزدىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىرىنە دە، الەمدىك قاۋىمداستىق الدىنداعى بەدەلىنە دە ايتارلىقتاي سەرپىلىس اكەلدى. بۇل ەلىمىزدىڭ گەوساياسي باعىتىن نىعايتۋعا ۇلكەن ۇلەس قوستى. قازاقستاننىڭ ءبىرتۇتاس ەل رەتىندەگى دامۋىن ايقىنداي ءتۇستى. استانانى كوشىرۋ يدەياسى ەلدى بىرىكتىرۋشى فاكتورعا اينالدى. بۇگىندە ەلوردامىز – حالقىمىزدىڭ ماقتانىشى ءھام سۇيىكتى شاھارى. بىلتىر مەن استانا اۆتورىنىڭ ەلوردانى سالىپ، دامىتۋعا قوسقان وراسان زور ۇلەسىن ءادىل باعالاي وتىرىپ، قالاعا نۇر-سۇلتان اتاۋىن بەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم. بۇل دۇرىس شەشىم بولعانىنا ەش كۇمان جوق. بۇل قادام قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحى مەن ەلباسى ەسىمىنىڭ ءبىرتۇتاس ۇعىمعا اينالعانىن بىلدىرەدى.
جاڭا استانامىز الەمدە بەيبىتسۇيگىش قالا رەتىندە يۋنەسكو-نىڭ ارنايى باعاسىنا يە بولدى. نۇر-سۇلتان قالاسى قازىر قازاق ەلىنىڭ عانا ەمەس، الەمدىك ويتالقىلاردىڭ ورتالىعى، حالىقارالىق باسقوسۋلاردىڭ ايتۋلى الاڭى رەتىندە قالىپتاستى. استانامىزدا 2010 جىلى ەقىۇ ءسامميتى ءوتىپ، الەم ەلدەرىنىڭ باسشىلارى باس قوستى. ەلوردا 2011 جىلى قىسقى ازيا ويىندارىن الماتى قالاسىمەن بىرلەسىپ ۇيىمداستىردى. 2017 جىلى ەكسپو حالىقارالىق كورمەسى كوز الدىمىزدا زور تابىسپەن ءوتتى. قازاق ەلى اتالعان كورمەدە الەمدەگى وزگەرمەلى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، بالامالى قۋات كوزدەرىن دامىتۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەنى ءمالىم. بۇگىندە بۇل باعىتتا جاڭا تەحنولوگيالار قولدانىسقا كەڭىنەن ەنگىزىلۋدە. وسىلايشا جاس مەملەكەتىمىز جەر شارىنىڭ تابيعي رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋعا جانە قورشاعان ورتانى بارىنشا قورعاۋعا وزىندىك ۇلەسىن قوستى. الەمدەگى ءداستۇرلى دىندەر مەن كونفەسسيالار كوشباسشىلارىنىڭ سەزى تۇراقتى تۇردە ءوتىپ كەلەدى. جاھاندىق دەڭگەيدەگى ساياساتكەرلەر قازاقستاننىڭ ەتنوسارالىق تاتۋلىق ۇلگىسىن «نازارباەۆ مودەلى» دەپ اتايدى. ولار قازاقستاننىڭ بۇل تاراپتاعى تاجىريبەسىن ءجىتى زەردەلەپ، باسقا ەلدەرگە تاراتۋعا دا ىقىلاستى بولىپ وتىر. ەلوردامىز سيريا داعدارىسى بويىنشا استانا پروتسەسى اتاۋىمەن بىتىمگەرشىلىك ميسسياسىنا قىزمەت ەتتى. وسىنىڭ ءبارى شاھاردىڭ شىنايى كەلبەتىن قالىپتاستىرىپ، شىن مانىندەگى بەيبىتشىلىك قالاسى ەكەنىن جاھان جۇرتىنا دالەلدەي ءتۇستى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باسشىلىعىمەن ەل ەكونوميكاسى قارىشتاپ العا باستى، يندۋستريالاندىرۋ باعدارلامالارى بويىنشا جەمىستى جۇمىس جۇرگىزىلدى. كوپتەگەن كاسىپورىن قۇرىلىپ، باسەكەلەستىككە توتەپ بەرگەندەرى ەل يگىلىگىنە قىزمەت ەتۋدە. تابيعي رەسۋرستاردى يگەرۋگە الەمنىڭ ماڭدايالدى كورپوراتسيالارى جۇمىلىپ، قازاقستان ەكونوميكاسىنا قوماقتى ينۆەستيتسيا قۇيدى. ولار بۇگىندە بيۋدجەتكە ايتارلىقتاي سالىق ءتۇسىمىن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى تۇرعىسىنان دا ەل ينفراقۇرىلىمىنا قاجەتتى نىساندار كوپتەپ سالىندى. مۇنىڭ ءبارى ەڭ اۋەلى حالىققا جۇمىس تاۋىپ بەرۋگە جول اشتى.
نەگىزى، بيزنەس ناعىز باسەكەلەستىك ورتادا داميتىنى بەلگىلى. ول ءۇشىن قولايلى ورتا قۇرىلىپ، قاجەتتى زاڭنامالىق-قۇقىقتىق قولداۋلار جاسالۋعا ءتيىس. ياعني سالىنعان ينۆەستيتسيانىڭ قورعالاتىنىنا، ءادىل باسەكەلەستىك ورتادا جۇمىس جۇرگىزىلەتىنىنە سەنىم بولۋى قاجەت. مەملەكەت كەپىلدىگى وسى ارادا كەرەك. بۇل مىندەتتەمەنى مەملەكەتتىك ينستيتۋت جوعارى دەڭگەيدە ورىندادى. قازىر قازاقستانعا ينۆەستيتسيا سالۋعا مۇددەلى شەتەلدىك ينۆەستورلارعا قاجەتتى جاعدايدىڭ ءبارى بار. جىل سايىن ەلگە تارتىلعان ينۆەستيتسيا كولەمى ارتىپ كەلەدى. بۇل ءۇردىس حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ارتۋىنا، تۇراقتىلىعىنىڭ نىعايۋىنا سەپتىگىن تيگىزۋدە.
قازىرگىدەي اۋمالى-توكپەلى زاماندا كەز كەلگەن وزگەرىسكە دايار بولۋ، ۇنەمى ىزدەنىستە ءجۇرۋ، ءوزىن ءوزى جەتىلدىرۋ وتە ماڭىزدى. بۇل رەتتە ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسى قازاقستان قوعامىنىڭ وي-ساناسىن پراگماتيزمگە ۇندەۋگە زور ۇلەس قوستى. ەل رۋحانياتىنىڭ ايناسى ىسپەتتەس وسى باعدارلاما ارقىلى مادەنيەتىمىز بەن ونەرىمىزدىڭ جوعى تۇگەندەلىپ، بارى باعاسىن الدى. «رۋحاني جاڭعىرۋدا» مەملەكەتىمىزدىڭ جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن قاجەتتى قادامدار ناقتى بەلگىلەندى.
«ەلۋ جىلدا ەل جاڭا، ءجۇز جىلدا – قازان» دەيدى حالقىمىز. نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەلىمىزدىڭ بيلىگىن قولعا العان 30 جىلدىڭ ىشىندە جاڭا مەملەكەت قۇرۋدىڭ بارلىق قيىندىعىن باستان وتكەردى. ەڭسەلى مۇراتتاردى ەڭسەرىپ، تولاعاي تابىسقا قول جەتكىزدى. قازاق جۇرتىن تورتكۇل دۇنيەگە تانىتىپ، بارشا الەمگە مويىنداتا ءبىلدى.
مەن ەلباسىنان كوپ نارسە ۇيرەندىم، ومىرلىك ونەگە الدىم. «تورەلى جەرگە ەل توقتايدى، توبەلى جەرگە مال توقتايدى». بىلتىر ەلىمىزدىڭ تاريحىندا ۇلكەن بەتبۇرىس بولدى. تۇڭعىش پرەزيدەنت بيلىكتىڭ اۋىسۋى بارىسىندا ماعان ولشەۋسىز سەنىم ارتتى. بۇل تاعى دا ەلباسى ەل مۇددەسى جولىندا كەز كەلگەن شەشىمگە بارا الاتىن ەرەكشە باتىلدىعىن بايقاتتى. ەڭ باستىسى، ءبىز بيلىكتىڭ اۋىسۋىن تۇراقتىلىق جاعدايىندا وتكىزە بىلدىك. بۇل – ەلباسىنىڭ پاراساتى مەن كورەگەندىلىگىن كورسەتكەن تاريحي وقيعا. بىلتىرعى پرەزيدەنت سايلاۋىندا حالىق ەلباسىنىڭ ستراتەگيالىق باعدارىن قولداپ داۋىس بەردى. سوندىقتان بۇل جەڭىس – حالقىمىزدىڭ جەڭىسى!
مەنىڭ «يگىلىك – بارشاعا! ساباقتاستىق. ادىلدىك. ورلەۋ» اتتى سايلاۋالدى باعدارلامام ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەردى ەسەلەۋگە، تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ باعىتىن جالعاستىرۋعا نەگىزدەلگەن. وسىلايشا ەلىمىزدە ساباقتاستىق سالتانات قۇردى. بۇل باعىتتا «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋدامىز. ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى ەل ىشىندەگى كۇردەلى ماسەلەلەردى بيلىك تارماعىنا جەتكىزۋشى الاڭعا اينالدى.
بيىلعى العاشقى جارتىجىلدىق بارلىق الەم ەلدەرى سەكىلدى قازاقستانعا دا وڭاي تيمەدى. جاھاندى ابىگەرگە سالعان پاندەميا ءبىزدى دە اينالىپ وتپەدى. بۇل سىن-قاتەرلەر حالقىمىزدى بىرىكتىرە ءتۇستى. نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ءبىز تاۋەلسىزدىكتى ءسات سايىن قورعاۋىمىز كەرەك!» دەگەن قاناتتى ءسوزى بار. جەر شارىنىڭ تۇرعىندارىنا قاۋىپ توندىرگەن قاتەرلى دەرتتەن ازاماتتارىمىزدى قورعاۋ – تاۋەلسىزدىگىمىزدى دە قورعاۋ دەپ بىلەمىن.
ىندەتپەن كۇرەس شارالارى ءالى جالعاسادى. ەلباسى وسى سىندارلى كەزەڭدە دە ەلىمەن ەتەنە ەكەنىن ءبىلدىرىپ، ءوزى جەتەكشىلىك ەتەتىن Nur Otan پارتياسىنىڭ جالپىحالىقتىق «ءبىز بىرگەمىز!» اكتسياسىن جاريالادى. ۇندەۋ تاستاپ، ۇنەمى ءبىر-بىرىمىزگە قولداۋ كورسەتۋگە شاقىردى. كۇللى ەل ەلباسىنىڭ ىزگىلىككە شاقىرۋىن قابىل الىپ، كۇردەلى كەزەڭدە بەرەكە-بىرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتۋدە. بۇل يگى باستاما نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ حالىقتى مەملەكەتتىك مۇددەگە جۇمىلدىرۋشى تۇلعا ەكەنىن تاعى دا ايقىن تانىتتى.
ەلدەگى الەۋمەتتىك احۋالدى وڭالتۋ – ءبىزدىڭ نەگىزگى مىندەتىمىز. الەۋمەتتىك قولداۋمەن بىرگە حالىقتى ەڭبەككە تارتۋدىڭ ماڭىزى زور. سوندىقتان جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا كۇش سالاتىن بولامىز. قازاقستاننىڭ ءبىلىمى مەن عىلىمىن دامىتۋعا دەن قويامىز. بۇل – ەل ەكونوميكاسى مەن كەلەشەگى جولىنداعى ناقتى قادام. بولاشاقتا قازاقستاندىقتاردىڭ ادامي الەۋەتى جوعارى بولۋى قاجەت.
ەلباسى – ەلىمىزدىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ەلدىگىمىزدىڭ سيمۆولى، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءتول تاريحىنىڭ باستاۋىندا تۇرعان تۇعىرلى تۇلعا! قازاق ەلى قارىمدى قايراتكەرگە ۇنەمى قۇرمەت كورسەتىپ كەلەدى. سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە سەرگەك جەتكەن ساياساتكەردىڭ ەل مەن جەر الدىنداعى ۇشان-تەڭىز ەڭبەگى – ۇرپاققا ۇلگى، بارشاعا ونەگە! تاۋەلسىزدىكتىڭ باستاۋىنداعى ۇيقىسىز تۇندەر مەن تىنىمسىز كۇندەردەگى اتقارىلعان ىستەردى كەيىنگى بۋىن كەلەشەكتە ءالى تالاي رەت زەردەلەيدى، ءادىل باعاسىن بەرەدى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بار عۇمىرى تاۋەلسىزدىكتىڭ ەلەڭ-الاڭىنان باستاپ بۇگىنگە دەيىن قازاق مەملەكەتىن نىعايتۋ ىسىمەن بىتە قايناسىپ كەلەدى. شەتەلدىكتەر ونى زاماناۋي قازاقستاننىڭ نەگىزىن قالاۋشى جانە كوشباسشىسى رەتىندە جاقسى بىلەدى، سىيلايدى. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ مەملەكەت قايراتكەرى رەتىندەگى قارىم-قابىلەتى تالاسسىز مويىندالعان. مەن ەلباسىمىز بەن شەتەلدىكتەر اراسىنداعى كوپتەگەن حالىقارالىق كەزدەسۋلەر مەن كەلىسسوزدەردىڭ كۋاسى بولعاندىقتان، وسىنى زور جاۋاپكەرشىلىكپەن ايتۋعا حاقىم بار دەپ ويلايمىن. ول – شىن مانىندە جاھان جۇرتىنا كەڭ تانىمال، حالىقارالىق قاۋىمداستىقتا ايرىقشا بەدەلدى، الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياسات ساردارى. ەلباسى بۇل بيىككە قاجىرلى ەڭبەگىمەن، پاراسات-پايىمىمەن، ماڭداي تەرىمەن جەتتى.
ەندەشە، ءبىز وسكەلەڭ ۇرپاقتى بارشا جۇرت ماقتان تۇتاتىن تاريحي تۇلعانىڭ تاعىلىمى ارقىلى تاربيەلەۋىمىز كەرەك.
