كىم بىلەر، كىمدەر بولار مەيىرىم قانار،
رۋحىم سونگەن مەنىڭ قايتا جانار.
ەڭىرەپ مۇحيت بابام ءوتىپتى-اۋ دەپ،
كەيىنگى ۇرپاقتارىم ەسىنە الار، – دەپ مۇحيت بابامىز جىرلاعانداي، ءداستۇرلى ءان ونەرى دۇلدۇلدەرىنىڭ ەسىمىن ۇمىتپاي، ەل اراسىندا ناسيحاتتاپ، ۇلىقتاۋ – بىزگە پارىز.
ءداستۇرلى ءاندى ءسوز ەتكەندە ونىڭ ءتۇپ-تامىرىن، شىعۋ تاريحىن اينالىپ وتە المايمىز. ءارىسى «اينامكوز» دەپ ءان سالعان مۇحيت مەرالىۇلى، سونداي-اق عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ سىندى دۇلدۇلدەر دۇنيەگە كەلگەن ولكەدە ءداستۇرلى ءاننىڭ قاناتى قايىرىلىپ، ءبىراز ۋاقىت كەنجە قالعانى دا راس.
وسىدان تۋرا ەكى اي بۇرىن گازەتىمىزدىڭ №17 سانىندا (قاراتوبە ءوڭىرى - رەد.) «مادەنيەت ۇيىنە عاريفوللا ەسىمى سۇرانىپ تۇر» اتتى ماقالا جارىق كوردى. بۇل باستاما الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ قولداۋ تاۋىپ، ءبىزدى ءبىر قۋانتىپ ەدى. اتالعان ماسەلەنى اياقسىز قالدىرماي، ءانشى، جەرلەسىمىز، عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ شاكىرتى ساعادات راحمەتجانوۆ وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ ونوماستيكالىق جۇمىستار جانە كورنەكى اقپاراتتاردى باقىلاۋ بولىمىنە جولىققان بولاتىن. سويتسە، ونداعىلار: «سوڭعى بىرەر جىل كولەمىندە مادەنيەت مينيسترلىگىنە وبلىستان ءبىرتالاي تاريحي تۇلعانىڭ ءتىزىمىن جىبەردىك. سول تىزىمنەن عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتى مادەنيەت مينيسترلىگى سىزىپ تاستاپتى»، – دەپتى. سوندا مينيسترلىكتەگىلەر عاريفوللانىڭ ەڭبەگىن ەلەمەگەنى مە؟ ەسىمىن تىزىمنەن سىزسا، بىلتىر رەسپۋبليكالىق كولەمدە تويلانعان عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ 110 جىلدىعى كوزبوياۋشىلىق بولعانى ما؟ بۇل جاعدايدان ءبىزدىڭ اۋدان اكىمدىگى قالايشا بەيحابار؟
ءداستۇرلى ءان ماسەلەسى – جەكە ونەر ادامدارىنىڭ عانا ەمەس، سول ونەردىڭ قانات جايىپ، ءتيىستى باعالانۋىنا نەگىز بولاتىن جالپى حالىقتىق ماسەلە. ءداستۇرلى ءان ونەرى – حالىقتىڭ رۋحاني ازىعى، مادەنيەتىمىزدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن ايقىن تانىتا الاتىن شوقتىعى بيىك بولىگى. الايدا بازبىرەۋلەردىڭ كوكەلەرى مەن تۋىستارىنا تۇلعالار تىزىمىنەن ويىپ تۇرىپ ورىن بەرىلۋى، ۇلتتىق ناقىشتى ىسىرا باستاعانى، ۇلت رۋحانياتىنا وسىلايشا قاستاندىق جاسالۋى ءبىزدى شىن ويلاندىرادى. مىنە، وسىنداي ولقىلىقتارعا بايلانىستى ءداستۇرلى ءان ونەرى توڭىرەگىندە وي قوزعاۋدى ءجون كوردىك. ويتكەنى بابا ەسىمى تىزىمگە ەنۋى كەرەك، ەل اراسىندا ناسيحاتتالۋى قاجەت.
قاراتوبە وڭىرىندە نەبىر ءدۇلدۇل انشىلەر، كۇيشىلەر ءومىر سۇرگەنى بارىمىزگە بەلگىلى. وكىنىشتىسى، ولاردىڭ باسىم بولىگىنىڭ مۇراسى، ەسىمى كەشەگى قانقۇيلى ساياساتتىڭ قۇربانىنا اينالدى. كەڭەس وكىمەتى كەزىندە رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدىڭ اسا قاتىگەزدىكپەن، زورلىقپەن جويىلۋىندا استارلى ساياسات بار ەدى. ەسىمى ۇمىتىلىپ كەتكەن تۇلعالارىمىز قانشاما؟
ەلباسى «اجەپتاۋىر جاڭعىرعان قوعامنىڭ ءوزىنىڭ تامىرى، تاريحىنىڭ تەرەڭىنەن باستاۋ الاتىن رۋحاني كودى بولادى. جاڭا تۇرپاتتى جاڭعىرۋدىڭ ەڭ باستى شارتى – سول ۇلتتىق كودىڭدى ساقتاي ءبىلۋ. ونسىز جاڭعىرۋ دەگەنىڭىزدىڭ قۇر جاڭعىرىققا اينالۋى وپ-وڭاي» دەپ، جاڭعىرۋدىڭ ۇلتتىڭ رۋحاني قۇندىلىقتاردان، رۋحاني تامىردان ءنار الۋى كەرەكتىگىن باسا ايتقان بولاتىن.
ۇلتتىق كودىمىز بىزگە قازاقتىڭ مادەني الەمى ارقىلى جەتتى. اسىرەسە ۇلتتىق مۋزىكا – ەرەكشە قىمبات قازىنامىز، عاسىرلار قويناۋىنان جەتكەن بابالار ءۇنى. قاراتوبە ولكەسى – سال مۇحيت پەن ايگىلى عاريفوللا سىندى ۇلى تۇلعالاردىڭ تۋعان توپىراعى. سول ۇلى بابالار مۇراسى بۇگىنگە كىمدەر ارقىلى جەتتى، زەرتتەلۋ جايى قالاي، لايىقتى دەڭگەيدە ناسيحاتتاپ ءجۇرمىز بە، سول مۇرانى رۋحاني جاڭعىرۋ وزەگىنە اينالدىرۋ ماقساتىندا الدا قانداي ىستەر قولعا الىنۋى كەرەك؟ مىنە، وسى باعىتتا باستاما كوتەرىپ، ءۇن قاتقانىمىز سول ەدى، ارتىنشا ەستىگەن جاۋابىمىز وسى بولدى.
عارەكەڭدى تىزىمنەن سىزدىرۋ كىمگە كەرەك بولدى ەكەن؟ بۇل جونىندە بىلمەك بولىپ، شاكىرتتەرى ساعادات راحمەتجانوۆ، قايرات كاكيموۆ، قاجبەك بەكبولسىنوۆقا، زيالى قاۋىم وكىلدەرى اقۇشتاپ باقتىگەرەەۆاعا، قىزى مەرۋەرت قۇرمانعاليەۆاعا حابارلاستىق. سەبەبى ءبىز بۇنى جىلى جاۋىپ قويا المايمىز. ويتكەنى ءبىزدىڭ بابا الدىنداعى پارىزىمىز، ەل الدىنداعى مىندەتىمىز وسىنداي ۇلى تۇلعانى دارىپتەۋ، ناسيحاتتاۋ بولىپ تابىلادى.
بۇل كۇندەرى عارەكەڭنىڭ مەكتەبى ءوزىنىڭ جالعاسىن تاۋىپ، وركەندەۋ ۇستىندە. قازاقستاننىڭ كوپتەگەن وقۋ ورىندارىندا ونىڭ اتىندا سىنىپتار اشىلىپ، ساباقتار جۇرگىزىلۋدە. شەبەردىڭ ونەرىن جالعاستىرۋشىلار قاتارىندا ەلىمىزگە بەلگىلى انشىلەر ق.بەكبوسىنوۆ، ق.قۇلىشەۆا، ق.بەردىعاليەۆ، ك.تاسبولاتوۆ، ق.وتەعاليەۆ، س.جانپەيىسوۆا، س.مىرزاباەۆا، س.تاۋداەۆا، س.راحمەتجانوۆ، س.ابدراحمانوۆ، ا.قوسانوۆا، ت.ب. بار.
قالاي دەسەك تە، قاراتوبە ءان مەن جىردىڭ، سال-سەرىلىكتىڭ، قازاق ءانىنىڭ تۋى تىگىلگەن قاسيەتتى مەكەن ەكەنى انىق. باتىس ءان داستۇرىندە سال مۇحيت، عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ، جاقسىلىق سارسەنعاليەۆ، كەيىنگى تولقىن ساعادات راحمەتجانوۆ، سەرىك ابدراحمانوۆ، سابىرعالي يسمۋرزين، اسحات ورازوۆ، فارحات ورازوۆ، مەرەكە ەسقايىروۆ، ارمات يسلامعاليەۆتەردىڭ دارا بولمىسى، سارا جولى بار. وسىنداي اردا ازاماتتارىمىز باردا، ءداستۇرلى ءان ونەرى ەشقاشان ولمەيدى دەپ ويلايمىز.
مارالبەك امانتاەۆ
ساعادات راحمەتجانوۆ،
مۇحيت مەراليەۆ اتىنداعى قوعامدىق قوردىڭ ديرەكتورى،
عارەكەڭنىڭ شاكىرتى،
قاراتوبە اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى:
– وتكەندە قاراتوبە اۋدانى ورتالىعىنداعى مادەنيەت ۇيىنە قر حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، ءانشى-سازگەر، وپەرا ءانشىسى، ۇستاز، مۇحيت ءان مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ ەسىمىن بەرۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەنبىز. اۋدان اكىمدىگى، مادەنيەت ءبولىمى، دەپۋتاتتار بۇل شەشىمدى قابىلداۋعا قارسىلىعىمىز جوق دەگەن. بىراق عارەكەڭنىڭ ەسىمى تاريحي تۇلعالاردىڭ تىزىمىندە جوق دەپ ايتتى دەگەسىن، جۇمىس قىلىپ ادەيى باتىس قازاقستان وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ ونوماستيكالىق جۇمىستار جانە كورنەكى اقپاراتتاردى باقىلاۋ بولىمىنە باردىم. ءبولىم باسشىسى ءىزباسار مەلسۇلىن اۋەلدەن تانيتىنمىن. ونىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى بىرەر جىل كولەمىندە مادەنيەت مينيسترلىگىنە وبلىستان ءبىرتالاي تاريحي تۇلعانىڭ ءتىزىمى جىبەرىلگەنىمەن، سول تىزىمنەن عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتى مادەنيەت مينيسترلىگى سىزىپ تاستاپتى. مىنە، «عاجاپتى» قاراڭىز. عارەكەڭنىڭ ەسىمىن تاريحي تۇلعالاردىڭ تىزىمىنەن نەگە الىپ تاستاعان؟ ورالدا عارەكەڭنىڭ اتىندا فيلارمونيا مەن قالانىڭ شەت جاعىندا ءبىر شاقىرىمعا جەتپەيتىن شولاق كوشە عانا بار. سول دا جەتەدى دەپ ويلادى ما ەكەن؟ ايتپاقشى، عارەكەڭنىڭ 100 جىلدىعىنا وراي ورالدا ەسكەرتكىش ورناتىلىپ ەدى. ونى دا قالالىق مادەنيەت ءۇيىنىڭ شارباعىنا جاسىرىپ قويعان. ول جەر ارنايى بىرەۋ ىزدەپ بارماسا، كوپتىڭ كوزىنە تۇسپەيتىن ورىن. ەلىمىزدىڭ باتىس ايماعىنداعى ءاربىر وبلىس ورتالىعىنا عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ ەسكەرتكىشى ورناتىلىپ، كوشە بەرىلسە دە ارتىق ەمەس. ويتكەنى باتىس ايماقتاعى وبلىستاردىڭ كاسىبي ءان مەكتەبىنىڭ نەگىزىن قالۋشى عارەكەڭ ەكەنى ايدان انىق. عارەكەڭنىڭ كوزى تىرىسىندە ۇندەي الماعان كەيبىرەۋلەر ول كىسى ومىردەن وتكەن سوڭ ءانىن ۇرلاسا، ءتىپتى ول اقىن ەمەس، مۋزىكالىق ساۋاتى جوق دەپ ءانى مەن سوزىنە وزگەرىستەر ەنگىزىپ، عارەكەڭنىڭ اتىنا كۇيە جاعىپ، قيانات جاساپ جۇرگەندەر دە بارشىلىق. نۇر-سۇلتان قالاسىنان كوشە اتاۋىن بەرۋدى سۇراعاندارعا دا عارەكەڭنىڭ ەسىمى تىزىمدە جوق دەپ ايتادى ەكەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە سپورت ۆيتسە-ءمينيسترى, ونەرگە جاقىن جەرلەس ءىنىمىز نۇرعيسا داۋەشوۆ وسى ماسەلەنى نازارعا الىپ، وڭ شەشىم شىعارادى دەپ ەسەپتەيمىز.
مەرۋەرت قۇرمانعاليەۆا،
عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ قىزى:
– قازىرگى تاڭدا ءبىز پرەزيدەنت ق.توقاەۆقا، وبلىس اكىمى عالي ەسقاليەۆكە جانە قازاقستاننىڭ مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ا.رايىمقۇلوۆاعا حات دايىنداپ وتىرمىز. جاۋابى جانە حات كوشىرمەسىن رەداكتسياعا دا جولدايتىن بولامىن. اكەمىزدى ناسيحاتتاپ، ۇمىتپاي قولداۋ ءبىلدىرىپ، باستاما كوتەرىپ جاتقاندارىڭىزعا كوپ راقمەت!
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
