كورنەكتى ساياساتكەر، رەفورماتور، رەۆوليۋتسيونەر. بۇنىڭ ءبارى مۇستافا كەمال اتاتۇرىكتىڭ ساياسي اتاقتارى. ال ونىڭ قاتىگەز ديكتاتور، ىشكىش، ەتەكتىنى قۇر جىبەرمەگەن كوڭىلدەس دەگەن سياقتى تاريح تاڭعان باسقا دا اتاقتارى بار...
42 جاسىندا ۇيلەنىپ، وتباسىلىق ءومىرى ءۇش-اق جىلعا سوزىلعان، ءوز كىندىگىنەن بالا كورمەگەن ادام. بىراق قىز-قىرقىننىڭ نازارىنان كەندە بولماعان. قىزىق، ءيا؟ باعى جانباۋ دەي مە بۇنى؟ الدە...؟
اتاتۇرىك العاشقى ماحابباتىن اسكەري ۋچيليششەدە جۇرگەندە جولىقتىرادى. بىراق باي كوپەس قىزىن قاراسيراق جىگىتكە بەرۋدەن باس تارتىپ، باسقاعا ۇزاتادى.
ءوزى ءداستۇرلى تاربيە الىپ وسسە دە، ەۋروپالىق ءومىر سالتى مەن باتىس مەنتاليتەتىن قۇپ كورگەن. ءداستۇرلى تيپاجداعى شىعىس ايەلىن ەمەس، كوزى اشىق، ءبىلىمدى، جاڭاشىل ارۋلاردى ۇناتقان. كوپ ۋاقىتىن ايەلدەر ورامال مەن ۇزىن ەتەك كيمەيتىن، كەشتەردە ەرلەرمەن بىرگە وتىراتىن ەۋروپالىق كۆارتالداردا وتكىزگەن.
ساۋىق كەشتەردىڭ بىرىندە بولگاريا اسكەري ءمينيسترىنىڭ ميتي ەسىمدى قىزىمەن تانىسادى. ءوزى ارمانداعان ەۋروپالىق قالىڭدىق. ەكەۋى ءبىرىن-ءبىرى سۇيگەن. بىراق ميتي حريستيان دىنىندە بولعاندىقتان، اكەسى قىزىن مۇسىلمانعا بەرۋدەن ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتادى. بىرنەشە جىلعى ماحاببات حيكاياسى بايانسىز اياقتالىپ، ميتي كەيىن ءوز دىنىندەگى ەلشىگە تۇرمىسقا شىعادى.
وسىدان كەيىن اتاتۇرىك فيكريەمەن كوڭىل جاراستىرادى. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، فيكريە اتاتۇرىكتىڭ وگەي اكەسىنىڭ اعاسىنىڭ قىزى. فيكريە مۇستافا قالاعان يدەال ەۋروپالىق قالىڭدىق بولماسا دا، كوڭىلىنە جاققان كەلىنشەك. اتاتۇرىككە دەيىن ەسىك كورگەن. ەكەۋى بىرنەشە جىل كەزدەسىپ، ءبىراز ۋاقىت بىرگە تۇرادى. بىراق فيكريەگە ۇيلەنۋىنە اناسى مەن قارىنداسى قارسى بولعان. ونىڭ ۇستىنە ەسىك كورىپ كەلگەنى جانە بار. بىرنەشە جىلعا سوزىلعان بۇل ماحاببات تا اياقسىز قالادى. فيكريە كەيىن مۇستافانىڭ ۇيلەنگەنىن ەستىپ، تراگەديالى جاعدايدا قازا تابادى.
بۇل ۋاقىتتا اتاتۇرىكتىڭ جاسى قىرىققا كەلىپ قالعان. ەل پرەزيدەنتى بولعان كەزى. يزميرگە بارعان ساپارىندا وعان بولاشاق جارى لاتيفا ۋشاكلىگيل كەلىپ، قالا سىرتىنداعى سارايىنا قوناققا شاقىرادى. لاتيفا ەرتەدەن ساۋدا-ساتتىقپەن اينالىسقان باي اۋلەتتىڭ قىزى. لوندوندا، پاريجدە ءبىلىم العان. فرانتسۋز ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن. ءوزى جاس، ءوزى سۇلۋ، ءوزى ءبىلىمدى، ءوزى تەكتى. ەلدىڭ ءبىرىنشى حانىمىنىڭ رولىنە قاي جاعىنان بولسىن لايىق. وسى كەزدەسۋدەن كەيىن اتاتۇرىك كوپكە سوزباي، لاتيفاعا ءسوز سالادى. ونىڭ بۇل تاڭداۋىن ءحال ۇستىندە جاتقان شەشەسى دە قۇپتاپ، بولاشاق كەلىنىمەن تانىسادى. اناسى قايتقاننان كەيىن، 15 كۇننەن سوڭ ەكەۋىنىڭ ۇيلەنۋ تويى وتەدى. بۇل كەزدە اتاتۇرىك 42-دە، لاتيفا 24-تە.
اتاتۇرىكتىڭ ۇيلەنگەنىن گازەتتەن وقىعان فيكريە گەرمانيادا ەمدەلىپ جاتقان جەرىنەن تۇركيا كەلىپ، ونىمەن كەزدەسپەك بولادى. بىراق كىرە الماي، رەزيدەنتسيانىڭ ەسىگىنەن قايتادى. بىرنەشە كۇننەن كەيىن قوناقۇيدە تاپانشادان ءوز-وزىنە وق اتىپ، اۋرۋحانادا توعىز كۇن جاتىپ قايتىس بولادى. بۇل جاعداي جاڭا ۇيلەنگەن اتاتۇرىككە وڭاي تيمەگەن. مىقتى دارىگەرلەردى جۇمىلدىرىپ، فيكريەنى امان الىپ قالۋعا بار كۇشىن سالادى. ۇمىتتەنەدى. فيكريە باقيلىق بولعان سوڭ ءوزىن-ءوزى كىنالاۋ سەزىمى كەلىنشەگىمەن قارىم-قاتىناسىنا سىزات تۇسىرەدى.
لاتيفا كۇيەۋىنىڭ بارلىق ءىسساپارىندا بىرگە جۇرەدى. اتقا دا ءمىنىپ، شالبار دا كيىپ، قايدا بارسا دا ءبىر ەلى اجىراماعان. لاتيفانىڭ وبرازى جاڭا تۇرىك ايەلىنىڭ يدەالى رەتىندە ناسيحاتتالادى. بىراق تاۋەلسىز، ەركىن، بيلىكقۇمار كەلىنشەك اتاتۇرىكتىڭ قىزعانشاقتىعى مەن قىزۋقاندى مىنەزىن كوتەرە الماپتى. ونىڭ كوپ ىشەتىنىن، دوستارىمەن قۇراتىن ويىن-ساۋىعىن، ءومىر سالتىن قابىلداي الماعان. وعان قوسا اتاتۇرىكتىڭ رەزيدەنتسياسىنداعى جاساۋ-جابدىقتى عانا ەمەس، كومەكشىلەر مەن شتاتتاعى قىزمەتكەرلەرىنە دەيىن اۋىستىرۋعا كوشەدى. ال بۇل ءوز دەگەنىمەن ءجۇرىپ ۇيرەنگەن اتاتۇرىككە ۇنامايدى. نە كەرەك، ەكەۋى ءۇش جىلعا جەتپەي اجىراسادى. بۇدان كەيىن ەكەۋى دە شاڭىراق كوتەرمەگەن. لاتيفا اتاتۇرىكتەن اجىراسقان سوڭ 50 جىل ءومىر سۇرەدى. اتاتۇرىكپەن دە، مازاسىن العان جۋرناليستەرمەن دە كەزدەسۋگە قۇلىقتى بولماعان. قالعان ەلۋ جىل عۇمىرىن ەل كوزىنەن تاسادا وتكىزەدى.
اتاتۇرىك جايلى قىزىق دەرەكتەر:
بالالاردى قاتتى جاقسى كورسە دە ءوز كىندىگىنەن بالا كورمەگەن. سەگىز قىز بەن ەكى ۇل اسىراپ الىپ، بارىنە جاقسى ءبىلىم بەرگەن.
قاراپايىم وتباسىندا تۋعان. ۇلتى كىم ەكەنى بەلگىسىز. اكەسى البان دەيدى. قىزعانشاقتىعى سونشالىق، اكەسى قايتقان سوڭ شەشەسى ەكىنشى رەت تۇرمىس قۇرعاندا وگەي اكەسىن اتىپ ولتىرمەك بولعان. وگەي اكەسى ءوز اجالىنان ولگەننەن كەيىن عانا شەشەسىمەن تاتۋلاسادى.
كىتاپ وقىعاندى، اتقا مىنگەندى، شاحمات ويناعاندى، ءجۇزۋدى جاقسى كورگەن.
تۇرىكتەردىڭ ۇلتتىق ءبيى «زەيبەكتى» جاقسى بيلەگەن.
فرانتسۋز، نەمىس تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرگەن.
بالا كۇنىنەن مىنەزى ۇشقالاق، تۇراقسىز، قىزۋقاندى بولعان. السىزدەرگە ءاردايىم كومەكتەسەتىن ادىلدىگىمەن ەرەكشەلەنگەن. بىراق بىربەتكەي مىنەزى ءومىر جولىندا كەسىرىن دە تيگىزىپ باققان.
تاڭدى تاڭعا ۇرىپ، اڭگىمە ايتا الاتىن شەشەن. اۋزىنا قاراعان ەلدى سوزىنە يلاندىرۋ قابىلەتى زور بولعان.
بالا كۇنىندە تىشقاننان قاتتى قورىققان.
جان-جانۋارلاردى، اسىرەسە سايگۇلىك پەن يتتەردى ەرەكشە جاقسى كورگەن. كوپ جەرگە ساكاريا دەگەن اتىمەن بارسا، شەتەلگە شىققاندا فوكس اتتى ءيتىن الا جۇرگەن.
اقبوتا ءابىلتاي
