1970 جىلى بۇۇ جانىنان «بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ۆولونتەرلەرى» دەگەن اتاۋمەن (The United Nations Volunteers – UNV) حالىقارالىق ۇيىم قۇرىلدى. ول بۇكىل الەمدەگى ەرىكتىلەردىڭ باسىن قوسىپ، ولاردىڭ قىزمەتىن جان-جاقتى دامىتۋدى كوزدەدى. سول جىلدان باستاپ الەمنىڭ بارلىق ەلىندە 5 جەلتوقسان حالىقارالىق ۆولونتەرلەر كۇنى رەتىندە اتالىپ وتەدى.
UNV جىل سايىن الەمدەگى ۆولونتەرلىك قىزمەت تۋرالى ەسەپتىك بايانداما ازىرلەيدى. بۇۇ ۆولونتەرلەرىنىڭ باعدارلاماسىن ءجۇرگىزەتىن اتقارۋشى كوور-
ديناتور وليۆە ادام 2018 جىلعى قورىتىندى باياندامادا ۇيىمعا مۇشەلىك ەتەتىن 17 ەلدىڭ ۇلتتىق باياندامالارى مەن ساياسي ستراتەگيالارىندا ۆولونتەرلىك تۋرالى ايتىلعانىن جازادى. سونىڭ ءبىرى قازاقستان دەۋگە تولىق نەگىز بار. ويتكەنى جىل باسىندا جاريالانعان جاستار جىلىندا ەرىكتىلەرگە ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ قولعا الىندى. بىراق بۇل قولداۋ مەملەكەتتىك دەڭگەيدە بيىلدان باستالدى دەگەن ءسوز ەمەس. ماسەلەن، 2016 جىلى ەلىمىزدە ۆولونتەرلىك قىزمەت تۋرالى زاڭ قابىلداندى. ودان ارىگە ۇڭىلسەك، قازاقستان 2002 جىلى بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ «حالىقارالىق ۆولونتەرلەر جىلى» (A/RES/57/106) جونىندەگى رەزوليۋتسياسىنا دەمەۋشىلىك ەتكەن.
ءوزىن ەرىكتى سانامايتىن ەرىكتىلەر
2010 جىلى قۇرىلىپ، 2012 جىلى رەسمي تىركەلگەن ۇلتتىق ۆولونتەرلەر جەلىسى 4 جىل بۇرىن ءمادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن اۋقىمدى زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ناتيجەسىندە اناليتيكالىق بايانداما شىعارعان. سول ەڭبەكتە كەلتىرىلگەن «جاستار» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ساۋالداماسىنا جاۋاپ بەرگەندەردىڭ 82,3 پايىزى سوڭعى جىل ىشىندە ۇيىم، توپ قۇرامىندا نەمەسە جەكە تۇردە باسقا ادامداردىڭ نەمەسە قوعامنىڭ يگىلىگى ءۇشىن قانداي دا ءبىر تەگىن جۇمىس ىستەمەگەنىن جەتكىزگەن.
ال قۇرامىنا 17 ءوڭىر، 36 قالادان 56 ۇيىم مەن باستاماشى توپتار كىرەتىن ۇلتتىق ۆولونتەرلەر جەلىسىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى تاتيانا ميرونيۋك وسى جىلدار ارالىعىنداعى ەرىكتىلىك قىزمەتپەن اينالىسۋشىلاردىڭ قاتارى ارتپاسا ازايماعانىن ايتادى. «قايىرىمدىلىق ۇنسىزدىكتى ۇناتادى» دەگەن وي، ۇستانىم – ءبىزدىڭ حالىقتىكى. قازاقستاندىقتار كوبىنە جاقسىلىقتى ايتپاي جاساۋدى ءجون كورەدى.
قامقورلىق تانىتىپ، ەش وتەۋسىز جۇمىسقا جەگىلسە دە ونى ۆولونتەرلىك دەمەيدى. سوندىقتان ەرىكتىلەر ەلىمىزدە وتە كوپ. ۇيىمىمىزدىڭ سوڭعى زەرتتەۋىنشە، قازاقستانداعى ءاربىر سەگىزىنشى ادام ۆولونتەرلىك قىزمەتپەن شۇعىلدانادى ياكي ومىرىندە ءبىر رەت بولسىن اينالىسىپ كورگەن»، دەيدى ت.ميرونيۋك. ونىڭ ويىنشا، ۆولونتەر بولۋ – كەز كەلگەن جومارت جۇرەكتى جاننىڭ قولىنان كەلەتىن ءىس. الايدا وعان دا بەلگىلى ءبىر بىلىكتىلىك، ومىرلىك تاجىريبە قاجەت. ماسەلەن، قاراپايىم كوشەتتى وتىرعىزۋ ءۇشىن دە ءسىز الدىمەن ونى قالاي وتىرعىزۋدى ۇيرەنۋىڭىزگە تۋرا كەلەدى. سول سەكىلدى ۆولونتەرلىك قىزمەتپەن اينالىسقىسى كەلەتىن ادام وعان قاتىستى زاڭدى، بىرقاتار پايدالى اقپاراتتاردى ويعا توقىپ العانى ابزال. «ءبىز وسىنداي تالاپتاردى قاناعاتتاندىرۋ ماقساتىندا ادىستەمەلىك قۇرال ازىرلەدىك. وندا ۆولونتەردىڭ نەنى ءبىلۋى كەرەكتىگى، ەرىكتىلەرگە قاتىستى ۇيىمدى قۇرۋدا قانداي كەدەرگىلەردىڭ كەزدەسەتىنى، جۋرناليستەرمەن قالاي بايلانىس ورناتۋعا بولاتىنى جونىندە جازىلعان. سونداي-اق بۇل كەڭەس كىتاپشاسى ۆولونتەرلەردىڭ ارقاسىندا ءۇش تىلدە (قازاقشا، ورىسشا جانە اعىلشىنشا) باسىلىپ شىقتى»، دەگەن تاتيانا اتالعان ەڭبەكتىڭ قازاقستان ەرىكتىلەرى ءۇشىن وراسان ولجا ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ويتكەنى بۇل قىزمەت تۋرالى قازاق تىلىندە جازىلعان ادىستەمەلىك قۇرال جوقتىڭ قاسى.
قوعامنان مىنبەرگە دەيىن
«ەرىكتىلەر ليگاسى» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ ءتورايىمى ايسۇلۋ ەرنيازوۆا جاستار جىلىنىڭ اشىلۋىندا قازاقستاندىق ۆولونتەرلەردىڭ ورتاق بازاسىن قۇرۋدى جانە «Ashyq Júrek» قايىرىمدىلىق جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدى ۇسىندى. ناق وسى ەكى ۇسىنىس تا قولداۋ تاۋىپ، جوبا دا، بازا دا ءوز جۇمىسىن باستاپ كەتكەن. «الماتىدا قۇرامىنا 600 ەرىكتى ەنگەن بازا قۇردىق. ولار ويعا العان ىستەردى جۇرگىزۋگە كومەكتەسەدى. جوبا بويىنشا جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىن ءارى مۇقتاجدارعا كومەكتەسۋدى قالايتىن ۆولونتەرلەر بىزگە كۇن سايىن كەلەدى. بىزدە ۆولونتەرلەردىڭ عانا ەمەس، كومەك قاجەت ەتەتىندەردىڭ دە قورى بار»، دەيدى ا.ەرنيازوۆا. ونىڭ ايتۋىنشا، اتالعان جوبا Otbasym, Shabytym, Tabysym, Qazynam, Qulynym, Kúsh-qýatym جانە Ólkem سەكىلدى 8 سالاعا باعىتتالعان. بۇل باعىتقا كوپ بالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلارعا كومەك كورسەتۋ، ستۋدەنتتەرگە تاجىريبە الاڭىن ۇيىمداستىرۋ، سالاماتتى ءومىر سالتىن، سونداي-اق مەديتسينالىق ۆولونتەرلىكتى دامىتۋ، ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ادامداردى الەۋمەتتەندىرۋ، باسپانا جاعىنان قولداۋ، ارداگەرلەرگە كومەك پەن ەكوتۋريزم كىرەدى. ايسۇلۋ بيىلعى مامىردا قوستانايدا وتكەن قازاقستان-رەسەي جاستارىنىڭ فورۋمىندا ۆولونتەرلەردىڭ الداعى جىلدى ەرىكتىلەر قوزعالىسىن قولداۋ جىلى دەپ جاريالاۋعا ۇسىنىس جاساعانىن جەتكىزدى. ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇل باستاماعا قولداۋ بىلدىرگەن.
تۇرلەنە تۇسكەن ۆولونتەرلىك
وسى كۇنى ەلىمىزدە 200 ۆولونتەرلىك ۇيىمدار ءىرى قالالار مەن اۋىلداردا بەلسەندى جۇمىس ىستەيدى. ساراپشىلاردىڭ سوزىنە سەنسەك، قازاقستاندا الەۋمەتتىك، ءىس-شارا كەزىندەگى جانە جانۋارلارمەن جۇمىس ىستەيتىن، سونداي-اق ۇلتتىق باعىتتاعى ۆولونتەرلىك قىزمەت جاقسى دامىعان ءارى قالىپتاسقان. سوڭعى ۋاقىتتا توتەنشە جاعدايلاردا بىلەك سىبانا كەتەتىن ەرىكتىلەر قاتارى كوبەيگەنىنە كۋامىز. ونىڭ ايقىن دالەلى – ارىس وقيعاسى. ونداعى ەشبىر وتەۋسىز ەڭبەك ەتىپ، وزدەرى دالادا قونسا دا جارىلىستان قاشقاندارعا تورىنەن ورىن ۇسىنعان ءاربىر ادامدى، بۇكىل جاساق بولىپ بارىپ جۇمىلا جۇك كوتەرىسكەن جانداردىڭ ءبارىن ۆولونتەر دەۋگە بولادى. ودان ارىگە كوز تاستاساق، ەلورداداعى اشىق قالعان كارىز قۇدىقتارىنا ءتۇسىپ كەتكەن بالالاردىڭ باسىم بولىگىن ۆولونتەرلەر تاۋىپ العان. ماسەلەن، جاقىندا عانا بالالار ۇيىنەن قاشىپ شىققان جەتكىنشەكتى دە ەرىكتىلەر تاپتى. ال ونلاين ۆولونتەرلىك قىزمەتتى جاقسىلاپ قولعا الۋ قاجەت-اق. اقپاراتتىق قوعامدا كوپ جۇمىس ونلاين رەجىمدە اتقارىلاتىنى انىق. ءبىر ەرەكشەلىگى، ونلاين ۆولونتەرلىك الەمنىڭ الدەبىر قيىرىندا جاتىپ-اق جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ايتالىق، قازاقستاندىقتار شەتەلدىك، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ەرىكتىلەرى بولا الادى.
دامۋ – قولداۋعا تاۋەلدى
ەرىكتىلەردىڭ ەرەكشە قىزمەتىن قوعامدا دامىتۋ ءۇشىن ونداعى بىرقاتار تۇيتكىلدەردىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋ كەرەك. قوعام ۆولونتەرلەر تۋرالى وتە از اقپاراتتاندىرىلعان، سوندىقتان دا مۇنداي قىزمەتكە ءاتۇستى قارايتىندار بار. قايتارىمسىز جۇمىستىڭ جەمىسىن باعالاماۋ دا، ولاردى قولداۋسىز قالدىرۋ دا وسى ناسيحاتتىڭ جوقتىعىنان تۋىنداپ تۇر. وسىدان كەلىپ ۆولونتەرلەردىڭ ەل دامۋىنداعى ءرولى، ەرىكتىلىككە ىنتالاندىرۋ، ۆولونتەرلىك مادەنيەت تۋرالى تانىم، تۇسىنىك قالىپتاسپاعان. ت.ميرونيۋك سونىڭ ىشىندە ۆولونتەرلەرمەن قارىم-قاتىناستاعى مادەنيەتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە توقتالعىسى كەلەدى. «كەيبىر ءىس-شارالاردا ۇيىمداستىرۋشىلار ەرىكتىلەردىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيدى، دورەكى سويلەپ، قىزمەت كورسەتۋشى پەرسونال رەتىندە قابىلداپ جۇمسايتىنداردى ءجيى جولىقتىرامىز. قانداي دا ءبىر جوبانىڭ جەتەكشىلەرى ەرىكتىلەردىڭ قىزمەتىن دۇرىس ۇيلەستىرمەيدى. جاعدايدى تۇزەتۋگە ۆولونتەرلەر قوزعالىسىنىڭ كەشەندى دامۋى عانا كومەكتەسەدى»، دەيدى ول.
ال بۇل قادامدار مەملەكەتتىك ساياساتتا ايقىن كورسەتىلىپ، سول جولدا ناقتى ارەكەتتەر قولعا الىنعاندا عانا ناتيجە بولادى. ۆولونتەرلىك قىزمەتكە جاستاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ باعىتىندا العىشارتتار جاسالىپ ۇلگەردى. سونىڭ ءبىرى – ەرىكتى ستۋدەنتتەردىڭ ستيپەندياسىن كوبەيتۋ. الايدا قوعامداعى ۆولونتەرلىك قىزمەتتى دامىتۋعا بۇل شارا جەتكىلىكسىز ەكەنى راس. سەبەبى الەمدەگى جاس ەرەكشەلىگىنە شەكتەۋ قويمايتىن قوعامدىق قىزمەتتەردىڭ الدىڭعى قاتارىندا تۇرعانى، وسى – ۆولونتەرلىك. سوندىقتان وقۋشىلاردى مەكتەپ كەزىنەن وسىنداي پايدالى ىسكە ىنتالاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ال ءوز جۇمىسىمەن قوسا قايىرىمدىلىقپەن اينالىسۋدى ادەتكە اينالدىراتىنداردى قالاي قولداۋعا بولادى؟ ماسەلەن، تۇيىندەمەدە ۆولونتەرلىك قىزمەتپەن ۇنەمى شۇعىلداناتىندىعىن كورسەتكەندەرگە جۇمىسقا الۋ كەزىندە باسىمدىق بەرىلسە نەمەسە ايلىعىن وزگە ارىپتەستەرىنەن ەرەكشەلەپ كوتەرمەسە دە، قوعامدىق قىزمەتپەن اينالىسۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرماسا بولادى. ەڭبەك جاسىنداعىلار عانا ەمەس، بىزدە دە بەلسەندى زەينەتكەرلەر بوي كورسەتىپ كەلەدى. ولاردىڭ ەڭبەگىن وتەۋسىز قالدىرساق تا، ەسكەرۋسىز قالدىرۋعا بولماس. مىسالى، زەينەت جاسىنا قاراماستان ەرىكتى بولىپ جۇرگەن جاندارعا 1-2 اپتا كولەمىنە شيپاجايعا جولداما بەرۋدى نەمەسە ساۋىقتىرۋ ورىندارىندا بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا تەگىن ابونەمەنت قاراستىرۋعا بولادى. الايدا ايتىلعان ەرەكشەلىكتەر بەلگىلى ءبىر زاڭدىق كۇشى بار قۇجاتتا كورسەتىلمەسە، ءسوز كۇيىندە قالاتىنى تاعى بار.
ەرەكشە قىزمەت قوعامنىڭ ءوز ىشىندە دامىپ، كەيىن كەلە كەڭ ءورىس تاپتى، سوندىقتان ونىڭ ودان ءارى دە قانات جايۋى سول قوعامنىڭ وزىنە تىكەلەي بايلانىستى بولماق. دەسە دە مەملەكەت تاراپىنان ەڭبەكتىڭ اقشالاي عانا ەمەس، مورالدىق تۇرعىسىنان باعالانعانى ءلازىم.
ۆولونتەرلىك قىزمەت – ءوز ەركىڭمەن باراتىن جۇرەكتىڭ جۇمىسى. جۇرەكتىڭ جۇمىسى جاندانسا، قوعام وركەنيەتكە وزدىگىنەن-اق قادام باسار ەدى.
