1970 jyly BUU janynan «Birikken Ulttar Uıymynyń volonterleri» degen ataýmen (The United Nations Volunteers – UNV) halyqaralyq uıym quryldy. Ol búkil álemdegi eriktilerdiń basyn qosyp, olardyń qyzmetin jan-jaqty damytýdy kózdedi. Sol jyldan bastap álemniń barlyq elinde 5 jeltoqsan Halyqaralyq volonterler kúni retinde atalyp ótedi.
UNV jyl saıyn álemdegi volonterlik qyzmet týraly eseptik baıandama ázirleıdi. BUU volonterleriniń baǵdarlamasyn júrgizetin atqarýshy koor-
dınator Olıve Adam 2018 jylǵy qorytyndy baıandamada uıymǵa múshelik etetin 17 eldiń ulttyq baıandamalary men saıası strategııalarynda volonterlik týraly aıtylǵanyn jazady. Sonyń biri Qazaqstan deýge tolyq negiz bar. Óıtkeni jyl basynda jarııalanǵan Jastar jylynda eriktilerge erekshe kóńil bólý qolǵa alyndy. Biraq bul qoldaý memlekettik deńgeıde bıyldan bastaldy degen sóz emes. Máselen, 2016 jyly elimizde Volonterlik qyzmet týraly zań qabyldandy. Odan árige úńilsek, Qazaqstan 2002 jyly BUU Bas Assambleıasynyń «Halyqaralyq volonterler jyly» (A/RES/57/106) jónindegi rezolıýııasyna demeýshilik etken.
Ózin erikti sanamaıtyn eriktiler
2010 jyly qurylyp, 2012 jyly resmı tirkelgen Ulttyq volonterler jelisi 4 jyl buryn Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń qoldaýymen aýqymdy zertteý júrgizip, nátıjesinde analıtıkalyq baıandama shyǵarǵan. Sol eńbekte keltirilgen «Jastar» ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń saýaldamasyna jaýap bergenderdiń 82,3 paıyzy sońǵy jyl ishinde uıym, top quramynda nemese jeke túrde basqa adamdardyń nemese qoǵamnyń ıgiligi úshin qandaı da bir tegin jumys istemegenin jetkizgen.
Al quramyna 17 óńir, 36 qaladan 56 uıym men bastamashy toptar kiretin Ulttyq volonterler jelisiniń atqarýshy dırektory Tatıana Mıronıýk osy jyldar aralyǵyndaǵy eriktilik qyzmetpen aınalysýshylardyń qatary artpasa azaımaǵanyn aıtady. «Qaıyrymdylyq únsizdikti unatady» degen oı, ustanym – bizdiń halyqtiki. Qazaqstandyqtar kóbine jaqsylyqty aıtpaı jasaýdy jón kóredi.
Qamqorlyq tanytyp, esh óteýsiz jumysqa jegilse de ony volonterlik demeıdi. Sondyqtan eriktiler elimizde óte kóp. Uıymymyzdyń sońǵy zertteýinshe, Qazaqstandaǵy árbir segizinshi adam volonterlik qyzmetpen shuǵyldanady ıakı ómirinde bir ret bolsyn aınalysyp kórgen», deıdi T.Mıronıýk. Onyń oıynsha, volonter bolý – kez kelgen jomart júrekti jannyń qolynan keletin is. Alaıda oǵan da belgili bir biliktilik, ómirlik tájirıbe qajet. Máselen, qarapaıym kóshetti otyrǵyzý úshin de siz aldymen ony qalaı otyrǵyzýdy úırenýińizge týra keledi. Sol sekildi volonterlik qyzmetpen aınalysqysy keletin adam oǵan qatysty zańdy, birqatar paıdaly aqparattardy oıǵa toqyp alǵany abzal. «Biz osyndaı talaptardy qanaǵattandyrý maqsatynda ádistemelik qural ázirledik. Onda volonterdiń neni bilýi kerektigi, eriktilerge qatysty uıymdy qurýda qandaı kedergilerdiń kezdesetini, jýrnalıstermen qalaı baılanys ornatýǵa bolatyny jóninde jazylǵan. Sondaı-aq bul keńes kitapshasy volonterlerdiń arqasynda úsh tilde (qazaqsha, oryssha jáne aǵylshynsha) basylyp shyqty», degen Tatıana atalǵan eńbektiń Qazaqstan eriktileri úshin orasan olja ekenin atap ótti. Óıtkeni bul qyzmet týraly qazaq tilinde jazylǵan ádistemelik qural joqtyń qasy.
Qoǵamnan minberge deıin
«Eriktiler lıgasy» qoǵamdyq uıymynyń tóraıymy Aısulý Ernııazova Jastar jylynyń ashylýynda qazaqstandyq volonterlerdiń ortaq bazasyn qurýdy jáne «Ashyq Júrek» qaıyrymdylyq jobasyn júzege asyrýdy usyndy. Naq osy eki usynys ta qoldaý taýyp, joba da, baza da óz jumysyn bastap ketken. «Almatyda quramyna 600 erikti engen baza qurdyq. Olar oıǵa alǵan isterdi júrgizýge kómektesedi. Joba boıynsha jumys istegisi keletin ári muqtajdarǵa kómektesýdi qalaıtyn volonterler bizge kún saıyn keledi. Bizde volonterlerdiń ǵana emes, kómek qajet etetinderdiń de qory bar», deıdi A.Ernııazova. Onyń aıtýynsha, atalǵan joba Otbasym, Shabytym, Tabysym, Qazynam, Qulynym, Kúsh-qýatym jáne Ólkem sekildi 8 salaǵa baǵyttalǵan. Bul baǵytqa kóp balaly jáne az qamtylǵan otbasylarǵa kómek kórsetý, stýdentterge tájirıbe alańyn uıymdastyrý, salamatty ómir saltyn, sondaı-aq medıınalyq volonterlikti damytý, erekshe qajettilikteri bar adamdardy áleýmettendirý, baspana jaǵynan qoldaý, ardagerlerge kómek pen ekotýrızm kiredi. Aısulý bıylǵy mamyrda Qostanaıda ótken Qazaqstan-Reseı jastarynyń forýmynda volonterlerdiń aldaǵy jyldy eriktiler qozǵalysyn qoldaý jyly dep jarııalaýǵa usynys jasaǵanyn jetkizdi. El Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev bul bastamaǵa qoldaý bildirgen.
Túrlene túsken volonterlik
Osy kúni elimizde 200 volonterlik uıymdar iri qalalar men aýyldarda belsendi jumys isteıdi. Sarapshylardyń sózine sensek, Qazaqstanda áleýmettik, is-shara kezindegi jáne janýarlarmen jumys isteıtin, sondaı-aq ulttyq baǵyttaǵy volonterlik qyzmet jaqsy damyǵan ári qalyptasqan. Sońǵy ýaqytta tótenshe jaǵdaılarda bilek sybana ketetin eriktiler qatary kóbeıgenine kýámiz. Onyń aıqyn dáleli – Arys oqıǵasy. Ondaǵy eshbir óteýsiz eńbek etip, ózderi dalada qonsa da jarylystan qashqandarǵa tórinen oryn usynǵan árbir adamdy, búkil jasaq bolyp baryp jumyla júk kóterisken jandardyń bárin volonter deýge bolady. Odan árige kóz tastasaq, elordadaǵy ashyq qalǵan káriz qudyqtaryna túsip ketken balalardyń basym bóligin volonterler taýyp alǵan. Máselen, jaqynda ǵana balalar úıinen qashyp shyqqan jetkinshekti de eriktiler tapty. Al onlaın volonterlik qyzmetti jaqsylap qolǵa alý qajet-aq. Aqparattyq qoǵamda kóp jumys onlaın rejimde atqarylatyny anyq. Bir ereksheligi, onlaın volonterlik álemniń áldebir qıyrynda jatyp-aq jumys isteýge múmkindik beredi. Aıtalyq, qazaqstandyqtar sheteldik, halyqaralyq uıymdardyń eriktileri bola alady.
Damý – qoldaýǵa táýeldi
Eriktilerdiń erekshe qyzmetin qoǵamda damytý úshin ondaǵy birqatar túıtkilderdiń túıinin tarqatý kerek. Qoǵam volonterler týraly óte az aqparattandyrylǵan, sondyqtan da mundaı qyzmetke atústi qaraıtyndar bar. Qaıtarymsyz jumystyń jemisin baǵalamaý da, olardy qoldaýsyz qaldyrý da osy nasıhattyń joqtyǵynan týyndap tur. Osydan kelip volonterlerdiń el damýyndaǵy róli, eriktilikke yntalandyrý, volonterlik mádenıet týraly tanym, túsinik qalyptaspaǵan. T.Mıronıýk sonyń ishinde volonterlermen qarym-qatynastaǵy mádenıettiń jetispeýshiligine toqtalǵysy keledi. «Keıbir is-sharalarda uıymdastyrýshylar eriktilerdiń kim ekenin bilmeıdi, dóreki sóılep, qyzmet kórsetýshi personal retinde qabyldap jumsaıtyndardy jıi jolyqtyramyz. Qandaı da bir jobanyń jetekshileri eriktilerdiń qyzmetin durys úılestirmeıdi. Jaǵdaıdy túzetýge volonterler qozǵalysynyń keshendi damýy ǵana kómektesedi», deıdi ol.
Al bul qadamdar memlekettik saıasatta aıqyn kórsetilip, sol jolda naqty áreketter qolǵa alynǵanda ǵana nátıje bolady. Volonterlik qyzmetke jastardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý baǵytynda alǵysharttar jasalyp úlgerdi. Sonyń biri – erikti stýdentterdiń stıpendııasyn kóbeıtý. Alaıda qoǵamdaǵy volonterlik qyzmetti damytýǵa bul shara jetkiliksiz ekeni ras. Sebebi álemdegi jas ereksheligine shekteý qoımaıtyn qoǵamdyq qyzmetterdiń aldyńǵy qatarynda turǵany, osy – volonterlik. Sondyqtan oqýshylardy mektep kezinen osyndaı paıdaly iske yntalandyrý jumystary júrgizilýi tıis. Al óz jumysymen qosa qaıyrymdylyqpen aınalysýdy ádetke aınaldyratyndardy qalaı qoldaýǵa bolady? Máselen, túıindemede volonterlik qyzmetpen únemi shuǵyldanatyndyǵyn kórsetkenderge jumysqa alý kezinde basymdyq berilse nemese aılyǵyn ózge áriptesterinen erekshelep kótermese de, qoǵamdyq qyzmetpen aınalysý múmkindiginen aıyrmasa bolady. Eńbek jasyndaǵylar ǵana emes, bizde de belsendi zeınetkerler boı kórsetip keledi. Olardyń eńbegin óteýsiz qaldyrsaq ta, eskerýsiz qaldyrýǵa bolmas. Mysaly, zeınet jasyna qaramastan erikti bolyp júrgen jandarǵa 1-2 apta kólemine shıpajaıǵa joldama berýdi nemese saýyqtyrý oryndarynda belgili bir ýaqytqa tegin abonement qarastyrýǵa bolady. Alaıda aıtylǵan erekshelikter belgili bir zańdyq kúshi bar qujatta kórsetilmese, sóz kúıinde qalatyny taǵy bar.
Erekshe qyzmet qoǵamnyń óz ishinde damyp, keıin kele keń óris tapty, sondyqtan onyń odan ári de qanat jaıýy sol qoǵamnyń ózine tikeleı baılanysty bolmaq. Dese de memleket tarapynan eńbektiń aqshalaı ǵana emes, moraldyq turǵysynan baǵalanǵany lázim.
Volonterlik qyzmet – óz erkińmen baratyn júrektiń jumysy. Júrektiń jumysy jandansa, qoǵam órkenıetke ózdiginen-aq qadam basar edi.
