جەرگىلىكتى جەردەگى ءباسپاسوز بيلىگى كىمدەردىڭ قولىندا؟

قازاقتان باسقا ۇلت وكىلدەرى، اسىرەسە ورىستار ءجيى قونىستانعان، رەسەيمەن شەكارالاس شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ يدەولوگيالىق جانە ىشكى ساياسات ماسەلەسىنە يگور زاۆگورودني (فوتو) دەگەن شەتەلدىك ازامات ء(بىر دەرەكتەر بويىنشا ۋكراينادان كەلگەن) «كوزگە كورىنبەي» جەتەكشىلىك ەتۋدە. ونىڭ وبلىس اكىمى دانيال احمەتوۆتىڭ يدەولوگيا سالاسى بويىنشا جۇمىسىنا «استىرتىن» اسەر ەتىپ وتىرعانى سوڭعى كەزدەرى ايقىن بايقالا باستادى.

نەگىزىندە، بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن شقو ءماسليحاتتارىنىڭ سوڭعى سايلاۋى كەزىندە شەتەلدەن «پيار-مەنەدجەر» رەتىندە كەلگەن زاۆگورودني مىرزا كەيىننەن ەلىنە قايتپاي، قازاقستاندا قالىپ قويعان. ال وبلىس اكىمى دانيال احمەتوۆكە بۇل ماماننىڭ قانداي قاجەتتىلىگى ۇناپ قالعانى بەيماعلۇم. بۇگىندە ول وبلىس اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى. اقپارات سالاسىنداعى بارلىق كادرلىق تاعايىنداۋلار مەن جەرگىلىكتى مەديا-سالاعا بولىنەتىن بيۋدجەتتىك قارجىعا بۇگىندە زاۆگورودني يەلىك ەتەدى.

البەتتە، ءوزىنىڭ بەلگىسىز ەپتىلىگىمەن وبلىس اكىمىنە جاققان شەتەلدىك مامان جەرگىلىكتى ۇلتتىق ءباسپاسوزدى الالاماي، قالىپتاسقان مەملەكەتتىك جۇيەدە قىزمەت قىلسا، ءسوز باسقا. بىراق جەرگىلىكتى مەديا-جەتەكشىلەردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، ول ورىس باسىلىمدارىنا باسىمدىلىق بەرىپ، قازاق تىلىندە شىعاتىن گازەتتەر مەن ۇلتتىق ينتەرنەت-سايتتارعا «الا قويدى بولەك قىرقۋ» ادىسىمەن قارايتىن كورىنەدى.

ماسەلەن، قازاق باسىلىمدارىنا قارسىلىعىن اشىق كورسەتىپ جۇرگەن بۇل «شەتەلدىك مامان» وبلىستىق «ديدار» گازەتىن جابۋ جايلى ۇسىنىسىن سوڭعى جىلدارى اشىق ايتىپ، وسى جولدا ءارتۇرلى امالدار جاساۋدا. وسىدان بىرەر جىل بۇرىن جەرگىلىكتى قازاق جۋرناليستەرىنە قىسىم كورسەتىپ، وبلىس دەڭگەيىندەگى ءبىراز ايعاي-شۋدىڭ اۆتورى اتانعان «شىعىس-اقپارات» سەرىكتەستىگىنىڭ باسشىسى يرينا ياكۋنينانى وبلىس اكىمى وسى كەڭەسشىنىڭ «كەڭەسىمەن» تاعايىنداعان ەدى. جۋرناليستەر تاراپىنان تۋعان نارازىلىقتان كەيىن اقىرى ياكۋنينانى احمەتوۆ ورنىنان الىپ تىنعان.

كورشىلەس ەلدىڭ تاراپىنان يمپەريالىق پيعىل قايتادان جاندانا باستاعان كەزدە قازاق دالاسىنىڭ ءبىر پۇشپاعى – شىعىستىڭ يدەولوگيالىق سالاسىنا شەتەلدىك كىرمەنىڭ «استىرتىن» باسشىلىق جاساۋىنا جانە ۇلت كادرلارى اراسىنا ىرىتكى سالۋى جەرگىلىكتى ۇلت قايراتكەرلەرى مەن قازاق جۋرناليستەرى اراسىندا الاڭداۋشىلىق تۋدىرۋدا. ماسەلەن، وبلىس اكىمى دانيال احمەتوۆتىڭ جاعىمدى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا وبلىس بيۋدجەتىنەن جارتى ميلليارد تەڭگە قارجى جۇمسالاتىنى جاقىندا انىقتالدى (https://azattyq-ruhy.kz/…/536-danial-akhmetov-zhagymdy-imid…).

ءبىر تاڭدانارلىعى – جەرگىلىكتى جەر ءۇشىن وراسان زور سوما سانالاتىن وسى قارجى «استىرتىن ادامنىڭ» قولىنان وتەتىنى دە بەلگىلى بولدى. سونىمەن بىرگە وبلىس اكىمىنىڭ ايتۋىمەن بە، جوق الدە ءوزىنىڭ باستاماسى ما، زاۆگورودني يدەولوگيا قۇرالى سانالاتىن اقپارات قۇرالدارىن ءوز قولىنا الا باستادى دەگەن قاۋەسەت تارادى.

وسىعان وراي ءبىزدىڭ گازەتتىڭ ءتىلشىسى تىلدەسكەن جەرگىلىكتى ءبىر باسىلىمنىڭ رەداكتورى: «شەتەلدىك ازاماتتىڭ بۇلاي تايراڭداۋىنا كىم رۇقسات بەرىپ وتىر؟ ەرتەڭ قولىنداعى اقپارات قۇرالدارى ارقىلى قانداي ساياسات جۇرگىزبەك؟ باق-قا بيلىك جاساۋدىڭ سوڭى جىكشىلدىك-سەپاراتتىق سەكەمنىڭ سوزىنە اينالماي ما؟» دەپ، كوڭىلىندەگى كۇدىگىن اقتارىپ سالدى.

ءسوز بولىپ وتىرعان تاقىرىپ وقىرمانعا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن، ماسەلەنىڭ مىناداي ەگجەي-تەگجەيىنە توقتالۋعا تۋرا كەلەدى. وتكەن ءساۋىر ايىنىڭ ورتاسىندا، كوروناۆيرۋسقا قاتىستى ەلىمىزدەگى توتەنشە جاعداي ۋاقىتىندا وبلىستاعى «ديدار»، «رۋدنىي التاي» جانە بىرقاتار اۋداندىق گازەتتەردى جارىققا شىعارىپ وتىرعان «شىعىس-اقپارات» جشس باسقارماسىنىڭ توراعاسى تاعايىندالدى. ايتپاقشى، باسشىنىڭ جىل سايىن اۋىسۋى بۇل قازىنالىق سەرىكتەستىك ءۇشىن سوڭعى كەزدەرى ۇيرەنشىكتى ادەت بولىپ قالدى. ەڭ باستىسى – كادر ماسەلەسىن ۇجىممەن اقىلداسىپ جاتقان باسقارۋ ورگانى جوق. مۇندا سوڭعى ءتورت جىلدا عانا ءتورت باسشى اۋىسقانىن ەسكە الار بولساق، جەرگىلىكتى يدەولوگيالىق جۇمىستىڭ شاتقاياقتاپ تۇرعانىن جازباي تانۋعا بولادى.

ال كەڭەسشىسىنىڭ «كەلىسىمىمەن» دانيال احمەتوۆ تاعايىنداعان بەسىنشى باسشى جەرگىلىكتى جۋرناليستەر قاۋىمىن شالقاسىنان تۇسىرگەن سىڭايلى. اكىمنىڭ يدەولوگيالىق تىرەگى «شىعىس-اقپارات» سەرىكتەستىگىنە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ (كنب) وفيتسەرى ەرلان سماعۇلوۆ باسشى بولىپ تاعايىندالدى. اتىشۋلى «كونتوردان» كەلگەندىكتەن، ونىڭ بۇرىنعى قىلعان قىزمەت-مەكەندەرى دە كومەسكى: بىرەۋلەر ونى شقو اكىمىنىڭ كەڭەسشىسى قىزمەتىن اتقارىپ كەلگەن دەسە، ەندى بىرەۋلەر «قتج» ۇلتتىق كومپانياسىندا از ۋاقىت قاتارداعى قىزمەتكەر بولعان دەيدى... اسكەري كەلگەننەن كەيىن، سەمەي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە «ينجەنەر-مەحانيك» ماماندىعىن، «قاينار» ۋنيۆەرسيتەتىندە «يۋريسپرۋدەنتسيا» ماماندىعىن الىپ، 2017 جىلى قر پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى مەملەكەتتىك قىزمەت اكادەمياسىنىڭ تىڭداۋشىسى بولعان ەكەن. ۇزاق جىلدار ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىندا قىزمەت اتقارعان. جۋرناليستيكا مەن مەديا-سالاعا ءۇش قايناسا، سورپاسى قوسىلمايتىن «مامان».

البەتتە، بۇل قىزمەتكە سماعۇلوۆ وبلىستىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باستىعى يرينا سميت (تاعى دا تەگى ءدۇدامال تۇلعا) حانىمنىڭ بۇيرىعىمەن تاعايىندالدى. دۇرىس-اق دەلىك. بىراق باق ماركەتينگىنەن مۇلدە بەيحابار، شىعارماشىلىق ۇجىم باسقارۋ تاجىريبەسىنەن جۇرداي، «كنب»-نىڭ قاتارداعى قىزمەتكەرىنە ايماقتىق باسىلىمدار مەن يدەولوگيالىق قارۋ قانداي سەبەپتەرمەن سەنىپ تاپسىرىلدى؟ بۇگىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ مەملەكەتتىك بيلىك ورگاندارىنا رەسمي جانە بەيرەسمي تاۋەلدى بولۋى جۋرناليستەر قاۋىمىنىڭ ەركىن قانات سەرمەۋىنە، اقيقاتتى ايتۋىنا شەكتەۋ قويىپ وتىرعاندىعى جايلى از ايتىلىپ جۇرگەن جوق. ءسوز بوستاندىعىنا شەكتەۋ كوپ دەپ ايقايلايمىز. ال «كونتوردان» كەلگەن مىنا تاعايىنداۋدى جۋرناليستەردىڭ ءار اياق باسقانىن اڭدىتىپ، ءسوز بوستاندىعىنا شەكتەۋ قويۋ ءۇشىن جاسالعان ارەكەت دەمەسكە امال جوق. ويتكەنى بۇل قىزمەتتى «چەكيستكە» سەنىپ تاپسىراتىنداي، باسقا سەبەپ كورىنىپ تۇرعان جوق...

بۇل تاعايىنداۋعا سەبەپ بولعان – سميتكە ءسوزى وتكەن، ەڭ باستىسى اكىمنىڭ قولداۋىنا قول جەتكىزگەن تاعى دا يگور زاۆگورودني دەيدى ينسايدەرلىك اقپارات كوزدەرى. وبلىس اكىمىنىڭ قوس بىردەي باسىلىمى – «ديدار» مەن «رۋدنىي التاي» گازەتتەرىن باسقارۋ ىسىنە ەرلان سماعۇلوۆتىڭ قانداي قاسيەتتەرگە نەگىزدەلىپ تاعايىندالعانى تاڭدانىس تۋدىرعانى زاڭدىلىق. «جۋرناليستىك جازۋ قابىلەتى جوق، مەديا-مەنەدجمەنتتى ۇيىمداستىرۋ قابىلەتى قالتارىستا قالعان ادامنىڭ وبلىستىق باستى سەرىكتەستىككە باسشى بولۋى اسىرەسە جۋرناليستەر قاۋىمى ءۇشىن تىپتەن تۇسىنىكسىز»، – دەيدى اتىن اتاماۋدى وتىنگەن جەرگىلىكتى جۋرناليست.

سونىمەن، «شىمشىق سويسا دا، قاساپشى سويسىن» دەگەندەي، قۇرامىندا وبلىستىڭ قوس بىردەي باستى گازەتى جانە بىرنەشە اۋداندىق باسىلىمدار بار «شىعىس-اقپارات» جشس جۋرناليستيكانىڭ ءجون-جوسىعىن بىلەتىن، ەكى تىلدە شىعاتىن باسىلىم قىزمەتكەرلەرىنە كاسىبي باعىت-باعدار بەرە الاتىن مامان ەمەس، «مەحانيك-چەكيستكە» نەگە تاڭداۋ جاسالدى؟ بۇل تاعايىنداۋدىڭ استارىندا جەرگىلىكتى يدەولوگيالىق ساياساتتى اقساتۋ ارقىلى «بەسىنشى كولوننانىڭ» مۇددەسىن كۇيتتەۋ كەسپىرى جوق پا؟

بۇل سۇراققا الەۋمەتتىك جەلىنىڭ جەرگىلىكتى سەگمەنتىنەن تاراعان پىكىرلەر ءارتۇرلى باعا بەرەدى. ماسەلەن، «فەيسبۋك» جەلىسىن پايدالانۋشى، وبلىسقا تانىمال يدەولوگ-مامان ءتۇسىپحان تۇسىپبەكوۆ (Tusiphan Tusipbekov) بىلاي دەيدى:

 «بۇل ءوزى قىزىق تاعايىنداۋ بولدى. بايقاۋ كەڭەسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە ايتارىم، ماعان وسى مəسەلە بويىنشا ەشكىم حابارلاسقان جوق. جالپى «شىعىس-اقپارات» مەدياحولدينگىنە كەيىنگى كەزدە باسشى تۇراقتاماي كەتكەنى راس. ياكۋنينامەن بولعان جاعدايدان كەيىن بايقاۋ كەڭەسى (نابليۋداتەلنىي سوۆەت) قۇرىلىپ، كادرلىق تاعايىنداۋلار كەڭەستىڭ كەلىسىمىمەن جۇزەگە اسىرىلۋ كەرەك بولاتىن، بىراق وسى جولى ولاي جاسالمادى. نە سەبەپ بولعانى تۇسىنىكسىز. ال باسشىلىققا جۋرناليستيكادان الىس، ەش حابارى جوق ادامنىڭ تاعايىندالۋى تىپتەن جۇمباق».

P.S. وسى جاريالانىم گازەت بەتىنە قاتتالىپ جاتقان كەزدە وسكەمەن جاقتان «شىعىس-اقپاراتقا» بايلانىستى قوسىمشا دەرەك كەلدى (قاز-قالپىندا): ۋكراينا ازاماتى وبلىس اكىمىنىڭ يدەولوگيالىق ماسەلەلەر جونىندەگى كەڭەسشىلىگىنە كەلگەننەن «شىعىس-اقپارات» جشس-نىڭ ەسەپشوتىنان اقشانى بەلگىسىز فيرمالارعا، بەلگىسىز ماقساتقا اۋدارۋ باستالعان. «كوزىلدىرىك مەديا» جشس-نە ءۇش ايدا 7 ميلليون 600 مىڭ تەڭگە كولەمىندە اقشا اۋدارىلىپ وتىرعان. ال اتاۋى الابوتەن «كوزىلدىرىك مەديا» قىزىلوردا قالاسىندا تىركەلگەن دەگەن دەرەك بار. «يپ سەريكوۆ» جەكە كاسىپكەرلىگىنە دە اي سايىن اقشا اۋدارىلىپ وتىرعان. اقشا اۋدارعان قۇجاتتارىندا «ءىس-شارالار وتكىزۋگە ارنالعان» دەپ جازىلعان. «الەۋمەتتىك جەلىنىڭ جۇمىستارىن جۇرگىزەدى» دەگەن جەلەۋمەن 116 ملن تەڭگە بولەك اۋدارىلعان.

ارينە، ءبىز بۇل اۋدارىلىمداردىڭ اق-قاراسىن انىقتاي المايمىز. بۇل ورايداعى مىندەتتى مەملەكەتتىك باقىلاۋ جۇرگىزۋشى – شقو پروكۋراتۋراسى اتقارىپ، ءتيىستى تۇردە جاۋاپ بەرەدى دەگەن ويدامىز.