كوروناۆيرۋس پاندەمياسى الەمدى جايلاپ جاتقان تۇستا پەكين ەڭ وزىق زاماناۋي تەحنولوگياداعى ۇستەمدىككە ۇمتىلا باستادى. قازىر قىتاي ارزان كەلىسىمشارت كەزدەسە مە دەپ ەۋروپا وداعىنا كوز تىگىپ وتىر. پەكين كوروناۆيرۋس ىندەتى تاراعان شاقتا ەۋروپادا ارزانداعان تەحنولوگيالاردى جانە تەحنولوگيالىق كومپانيالاردى ساتىپ العىسى كەلەدى.
«قىتايمەن بۇرىنعىداي بيزنەس بولمايدى»
ەۋروپا كوروناۆيرۋس پاندەمياسى كەسىرىنەن ءارى-ءسارى كۇيدە وتىرعان تۇستا قىتاي فيرمالارى زاماناۋي تەحنولوگيا بويىنشا ءتيىمدى مامىلە جاساسپاققا بەكىنىپ، ەۋروپاعا تۇتاس كوز سالىپ وتىر. جوعارى تەحنولوگيانى ساتىپ الۋعا نيەتتى قىتاي فيرمالارى بۇرىننان-اق ەۋروپاعا قىزىعىپ كەلگەن، COVID-19 كەسىرىنەن اكتسيالاردىڭ ءتۇسۋى ولاردى ءتىپتى جانداندىرا ءتۇستى.
الايدا ەۋروپا ۇكىمەتتەرى قىتايدىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق «شابۋىلىنان» قاۋىپتەنىپ وتىر. قىتاي الداعى ونجىلدىقتا ەكونوميكانىڭ قوزعاۋشىسى بولاتىن جاڭا تەحنولوگياعا ۇستەمدىك ەتۋدەن دامەلى. پەكيننىڭ جاساندى ينتەللەكتىدەن باستاپ، تەلەكوممۋنيكاتسيا جەلىلەرىن جانە مالىمەتتەر اعىنى سياقتى ستراتەگيالىق تەحنولوگيالاردى ساتىپ الا باستاۋى ەۋروپانىڭ گەوساياسي قورقىنىشىن ۇلعايتىپ، ولار «ماڭىزدى سەكتورلاردى قورعاۋعا دايىنبىز» دەگەن يشارا جاسادى.
– بۇل – قىتاي كومپانيالارى ءۇشىن شەتەلدىك فيرمالاردى ساتىپ الاتىن نە ولارعا ينۆەستيتسيا سالاتىن، ال [قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسى] ءۇشىن شەتەلدە ءوز ءسوزىن جۇرگىزەتىن ۇلكەن مۇمكىندىك كەزەڭى. بىراق مۇنىمەن بىرگە باتىس قىتاي ينۆەستيتسياسىنىڭ ارتىنداعى تاۋەكەلدى دە جاقسى باعامداپ كەلەدى، – دەدى ۆاشينگتوندا ورنالاسقان امەريكانىڭ جاڭا قاۋىپسىزدىك باعىتى عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى ەشلي فەنگ.
وسىنداي ءبىر وقيعا ساۋىردىڭ باسىندا ۇلىبريتانيادا بولدى: بريتان زاڭ شىعارۋشىلارىنىڭ قارسىلىعىنان سوڭ قىتاي كومپانياسى كۇتپەگەن جەردەن جەڭىلىس تاپتى. قىتايدىڭ مەملەكەتتىك China Reform ينۆەستيتسيالىق كومپانياسىنىڭ فيليالى – Canyon Bridge كومپانياسى سمارتفون چيپىنە قولدانىلاتىن بارلىق گرافيكانىڭ ۇشتەن ءبىرىن شىعاراتىن بريتانياداعى ەڭ ۇزدىك Imagination تەحنولوگيا فيرماسىن كوشىرۋ نيەتىنەن باس تارتتى. مۇنىڭ الدىندا بريتان ساياساتكەرلەرى جۇرتتىڭ ءبارى كوروناۆيرۋس داعدارىسىمەن الەك بولىپ جاتقاندا Canyon Bridge كومپانياسى Imagination فيرماسىنىڭ كەڭسەسىن قىتايعا كوشىرمەك دەپ دابىل قاققان ەدى.
2017 جىلى Imagination اكتسيالارىنىڭ باقىلاۋ پاكەتىن ساتىپ العان Canyon Bridge كومپانيانىڭ كەڭسەسىن ۇلىبريتانيادا قالدىرۋ جونىندە بريتان ۇكىمەتىمەن ۋاعدالاستىق دەگەن.
قىتاي فيرمالارى COVID-19 داعدارىسىنان جاقسى شىققانىمەن، ىندەتتىڭ پەكينگە تيگىزگەن سالقىنى جانە ەۋروپانىڭ قىتايعا قاتىستى بۇرىننان بار كۇدىگى جاڭا كەدەرگى بولىپ وتىرعان سياقتى.
ەۋروپا وداعى شەتەلدىكتەردىڭ ساتىپ الۋ ەرەجەسىن قاتاڭداتۋ جوسپارىن جاريالاسا، گەرمانيا كانتسلەرى انگەلا مەركەلدىڭ ءسوزىن قايتالاعان بريتانيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى دومينيك رااب قىتايمەن ەندى «بۇرىنعىداي بيزنەس بولمايدى» دەدى. بريۋسسەلدە ناتو-نىڭ باس حاتشىسى يەنس ستولتەنبەرگ كوروناۆيرۋستىڭ تارالۋى كەسىرىنەن بولعان قارجىلىق الاساپىران كەزىندە باتىستىڭ ستراتەگيالىق ايماقتارىندا ساتىلىمنىڭ كوبەيگەنىن ايتىپ، دابىل قاقتى.
بەلگراد (سەربيا) كوشەسىندە كەتىپ بارا جاتقان تۇرعىن. 13 ءساۋىر 2020 جىل.
ءۇندىستان دا جاقىندا قىتاي كومپانيالارىنىڭ اگرەسسياشىل ارەكەتىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جاڭا زاڭ قابىلدادى.
«قىتايدا جاسالعان – 2025» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا پەكين ءوز كومپانيالارىنا كومەكتەسۋ ماقساتىندا سۋبسيدياعا جانە زەرتتەۋ قورلارىنا، سونىمەن بىرگە شەتەلدەگى تەحنولوگيالىق كومپانيالاردى ساتىپ الۋعا ميللياردتاعان دوللار قاراجات ءبولدى. ماقسات – تەحنولوگيالىق ۇستەمدىك جولىندا ۇلكەن باسەكەگە ءتۇسىپ جاتقان اقش سياقتى شەتەلدەگى باسەكەلەستەردى باسىپ وزۋ. بۇعان قوسا، قىتاي جاھاندا كەلەسى تەحنولوگيا ستاندارتتارىن قالىپتاستىرۋ مۇمكىندىگىنە يە بولۋ عانا ەمەس، نارىقتا ۇستەمدىك ەتۋ، كوبىرەك پايدا تابۋ جانە سونىڭ ارقاسىندا ساياسي باسىمدىققا قول جەتكىزۋدى كوزدەيدى.
– اڭگىمە تەك نارىق نە ادەتتەگى ەكونوميكالىق باسەكە تۋرالى ەمەس. بۇل – ستراتەگيالىق ماقسات. بۇل – الەمنىڭ باسىم بولىگىنە قىتاي ۇستەمدىگىن جۇرگىزۋگە باعىتتالعان جول، – دەدى ازيانى زەرتتەۋ جونىندەگى ۇلتتىق بيۋرونىڭ عىلىمي زەرتتەۋشىسى، فرانتسيا قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ قىتاي ستراتەگياسى ماسەلەلەرى بويىنشا بۇرىنعى كەڭەسشىسى نادەج روللان.
«قىتايعا كۇمان ارتىپ كەلەدى»
قىتايدىڭ ەۋروپاداعى ينۆەستيتسياسىنىڭ قاۋىپسىزدىككە اسەرى تۋرالى ۋايىم مۇندا بۇرىننان بار، بىراق COVID-19 ىندەتىنىڭ جايىلۋى بۇل ماسەلەنى الدىڭعى قاتارعا شىعاردى.
ساۋىردە Financial Times گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا ەۋرووداقتىڭ باسەكە جونىندەگى كوميسسارى مارگرەت ۆەستاگەر قىتايدىڭ جۇتىپ قويۋ قاۋپىن ازايتۋ ءۇشىن وداققا مۇشە ەلدەر كومپانيالاردىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الۋى كەرەك دەگەن.
– ءالسىز بيزنەس تۇرلەرىنىڭ جۇتىلۋ قاۋپى بار ەكەنىن ءتۇسىنۋ وتە ماڭىزدى. قازىرگى جاعداي مۇنىڭ قاجەتتىگىن انىق كورسەتتى، سوندىقتان ءبىز بەلسەندى تۇردە جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز، – دەدى ول سۇحباتىندا.
ەۋرووداقتىڭ اتقارۋشى بيلىگى ناۋرىزدا «ايماقتاعى دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى شەشۋشى كومپانيالاردان ايىرىلىپ قالماۋ ءۇشىن وداقتان تىس جاتقان ەلدەردىڭ ۇسىنىستارىن باقىلاپ وتىرۋدىڭ ماڭىزى ۆيرۋس تارالعان سوڭ ءتىپتى ارتا ءتۇستى» دەپ مالىمدەدى.
بۇدان سوڭ يتاليا، گەرمانيا جانە فرانتسيا ماڭىزدى كومپانيالاردى شەتەلدىكتەر الىپ قويماۋى ءۇشىن شارالار قابىلداپ، تەكسەرۋدى كۇشەيتتى.
قاتاڭ ەرەجەلەر 27 ەلدەن تۇراتىن وداقتىڭ اۋىزبىرشىلىك تۇرعىسىندا ءبىراز ىلگەرىلەگەنىن اڭعارتتى. بۇعان دەيىن ءار ەلدىڭ پەكينمەن ءوزارا تىعىز ارالاسۋعا دەگەن ۇمتىلىسى بريۋسسەلدىڭ ساياسي ەسكەرتۋىمەن قايشى كەلىپ جاتاتىن.