Koronavirus pandemiiasy älemdı jailap jatqan tūsta Pekin eŋ ozyq zamanaui tehnologiiadaǧy üstemdıkke ūmtyla bastady. Qazır Qytai arzan kelısımşart kezdese me dep Europa odaǧyna köz tıgıp otyr. Pekin koronavirus ındetı taraǧan şaqta Europada arzandaǧan tehnologiialardy jäne tehnologiialyq kompaniialardy satyp alǧysy keledı.
«QYTAIMEN BŪRYNǦYDAI BİZNES BOLMAIDY»
Europa koronavirus pandemiiasy kesırınen ärı-särı küide otyrǧan tūsta Qytai firmalary zamanaui tehnologiia boiynşa tiımdı mämıle jasaspaqqa bekınıp, Europaǧa tūtas köz salyp otyr. Joǧary tehnologiiany satyp aluǧa niettı Qytai firmalary būrynnan-aq Europaǧa qyzyǧyp kelgen, COVID-19 kesırınen aksiialardyŋ tüsuı olardy tıptı jandandyra tüstı.
Alaida Europa ükımetterı Qytaidyŋ joǧary tehnologiialyq «şabuylynan» qauıptenıp otyr. Qytai aldaǧy onjyldyqta ekonomikanyŋ qozǧauşysy bolatyn jaŋa tehnologiiaǧa üstemdık etuden dämelı. Pekinnıŋ jasandy intellektıden bastap, telekommunikasiia jelılerın jäne mälımetter aǧyny siiaqty strategiialyq tehnologiialardy satyp ala bastauy Europanyŋ geosaiasi qorqynyşyn ūlǧaityp, olar «maŋyzdy sektorlardy qorǧauǧa daiynbyz» degen işara jasady.
– Būl – Qytai kompaniialary üşın şeteldık firmalardy satyp alatyn ne olarǧa investisiia salatyn, al [Qytai kommunistık partiiasy] üşın şetelde öz sözın jürgızetın ülken mümkındık kezeŋı. Bıraq mūnymen bırge Batys Qytai investisiiasynyŋ artyndaǧy täuekeldı de jaqsy baǧamdap keledı, – dedı Vaşingtonda ornalasqan Amerikanyŋ jaŋa qauıpsızdık baǧyty ǧylymi zertteu ortalyǧynyŋ ǧylymi qyzmetkerı Eşli Feng.
Osyndai bır oqiǧa säuırdıŋ basynda Ūlybritaniiada boldy: britan zaŋ şyǧaruşylarynyŋ qarsylyǧynan soŋ Qytai kompaniiasy kütpegen jerden jeŋılıs tapty. Qytaidyŋ memlekettık China Reform investisiialyq kompaniiasynyŋ filialy – Canyon Bridge kompaniiasy smartfon chipıne qoldanylatyn barlyq grafikanyŋ üşten bırın şyǧaratyn Britaniiadaǧy eŋ üzdık Imagination tehnologiia firmasyn köşıru nietınen bas tartty. Mūnyŋ aldynda britan saiasatkerlerı jūrttyŋ bärı koronavirus daǧdarysymen älek bolyp jatqanda Canyon Bridge kompaniiasy Imagination firmasynyŋ keŋsesın Qytaiǧa köşırmek dep dabyl qaqqan edı.
2017 jyly Imagination aksiialarynyŋ baqylau paketın satyp alǧan Canyon Bridge kompaniianyŋ keŋsesın Ūlybritaniiada qaldyru jönınde britan ükımetımen uaǧdalastyq degen.
Qytai firmalary COVID-19 daǧdarysynan jaqsy şyqqanymen, ındettıŋ Pekinge tigızgen salqyny jäne Europanyŋ Qytaiǧa qatysty būrynnan bar küdıgı jaŋa kedergı bolyp otyrǧan siiaqty.
Europa odaǧy şeteldıkterdıŋ satyp alu erejesın qataŋdatu josparyn jariialasa, Germaniia kanslerı Angela Merkeldıŋ sözın qaitalaǧan Britaniianyŋ syrtqy ıster ministrı Dominik Raab Qytaimen endı «būrynǧydai biznes bolmaidy» dedı. Briusselde NATO-nyŋ bas hatşysy Iens Stoltenberg koronavirustyŋ taraluy kesırınen bolǧan qarjylyq alasapyran kezınde Batystyŋ strategiialyq aimaqtarynda satylymnyŋ köbeigenın aityp, dabyl qaqty.
Belgrad (Serbiia) köşesınde ketıp bara jatqan tūrǧyn. 13 säuır 2020 jyl.
Ündıstan da jaqynda Qytai kompaniialarynyŋ agressiiaşyl äreketınıŋ aldyn alu üşın jaŋa zaŋ qabyldady.
«Qytaida jasalǧan – 2025» baǧdarlamasynyŋ aiasynda Pekin öz kompaniialaryna kömektesu maqsatynda subsidiiaǧa jäne zertteu qorlaryna, sonymen bırge şeteldegı tehnologiialyq kompaniialardy satyp aluǧa milliardtaǧan dollar qarajat böldı. Maqsat – tehnologiialyq üstemdık jolynda ülken bäsekege tüsıp jatqan AQŞ siiaqty şeteldegı bäsekelesterdı basyp ozu. Būǧan qosa, Qytai jahanda kelesı tehnologiia standarttaryn qalyptastyru mümkındıgıne ie bolu ǧana emes, naryqta üstemdık etu, köbırek paida tabu jäne sonyŋ arqasynda saiasi basymdyqqa qol jetkızudı közdeidı.
– Äŋgıme tek naryq ne ädettegı ekonomikalyq bäseke turaly emes. Būl – strategiialyq maqsat. Būl – älemnıŋ basym bölıgıne Qytai üstemdıgın jürgızuge baǧyttalǧan jol, – dedı Aziiany zertteu jönındegı ūlttyq biuronyŋ ǧylymi zertteuşısı, Fransiia qorǧanys ministrlıgınıŋ Qytai strategiiasy mäselelerı boiynşa būrynǧy keŋesşısı Nadej Rollan.
«QYTAIǦA KÜMÄN ARTYP KELEDI»
Qytaidyŋ Europadaǧy investisiiasynyŋ qauıpsızdıkke äserı turaly uaiym mūnda būrynnan bar, bıraq COVID-19 ındetınıŋ jaiyluy būl mäselenı aldyŋǧy qatarǧa şyǧardy.
Säuırde Financial Times gazetıne bergen sūhbatynda Euroodaqtyŋ bäseke jönındegı komissary Margret Vestager Qytaidyŋ jūtyp qoiu qaupın azaitu üşın odaqqa müşe elder kompaniialardyŋ aksiialaryn satyp aluy kerek degen.
– Älsız biznes türlerınıŋ jūtylu qaupı bar ekenın tüsınu öte maŋyzdy. Qazırgı jaǧdai mūnyŋ qajettıgın anyq körsettı, sondyqtan bız belsendı türde jūmys ıstep jatyrmyz, – dedı ol sūhbatynda.
Euroodaqtyŋ atqaruşy bilıgı nauryzda «aimaqtaǧy densaulyq saqtau men qauıpsızdık salasyndaǧy şeşuşı kompaniialardan aiyrylyp qalmau üşın odaqtan tys jatqan elderdıŋ ūsynystaryn baqylap otyrudyŋ maŋyzy virus taralǧan soŋ tıptı arta tüstı» dep mälımdedı.
Būdan soŋ İtaliia, Germaniia jäne Fransiia maŋyzdy kompaniialardy şeteldıkter alyp qoimauy üşın şaralar qabyldap, tekserudı küşeittı.
Qataŋ erejeler 27 elden tūratyn odaqtyŋ auyzbırşılık tūrǧysynda bıraz ılgerılegenın aŋǧartty. Būǧan deiın är eldıŋ Pekinmen özara tyǧyz aralasuǧa degen ūmtylysy Briusseldıŋ saiasi eskertuımen qaişy kelıp jatatyn.
Belgrad (Serbiia) köşesınde ketıp bara jatqan tūrǧyn. 13 säuır 2020 jyl.
azattyq.org
