«اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى قر ۇلتتىق بانكىنىڭ 2020 جىلعى 3 ساۋىردەگى بازالىق مولشەرلەمەنى 12%-دان 9,5%-عا دەيىن تومەندەتۋ تۋرالى شەشىمىن قولدايدى. بۇل شەشىم قازىرگى داعدارىس جاعدايىندا ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق احۋالىنا وڭ ىقپال ەتەدى دەپ سانايمىز.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى وسىدان ءۇش اپتا بۇرىن، ياعني 2020 جىلعى 11 ناۋرىزداعى دەپۋتاتتىق ساۋالىندا ۇلتتىق بانكتىڭ الدىنداعى، 10 ناۋرىزداعى بانك مولشەرلەمەسىن 9,25%-دان 12%-عا دەيىن كۇرت كوتەرۋ تۋرالى شەشىمىن رەسمي سىنعا العان ەدى. ءبىز بۇل شەشىم- مولشەرلەمەلەردى كوتەرۋ ەكونوميكانىڭ ءوسۋى كەزىندە قولدانىلىپ، ال داعدارىس كەزىندە كەرىسىنشە، نەسيەلەردى ارزانداتۋ تۋرالى كونترتسيكلدىق تارتىبىنە قايشى ەكەنىن مالىمدەمە جاساعان بولاتىنبىز. دامىعان ەلدەردىڭ ورتالىق بانكتەرى كەرىسىنشە ءتيىستى ينديكاتورلاردى ەداۋىر تومەندەتكەنى تەگىن ەمەس، ال، اقش-تىڭ فەدەرالدىق رەزەرۆتىك قورى ءوزىنىڭ مولشەرلەمەلەرىن ءتىپتى 0%-عا تومەندەتتى.
ءوز ساۋالىمىزدا، ءبىز سونداي-اق قر ۇلتتىق بانكىنىڭ مولشەرلەمەلەردى كوتەرۋى جانە ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردە نەسيەلەر بويىنشا پايىزدىڭ ءوسۋى وتاندىق وندىرىسكە ءتيىمسىز ەكەنىن جانە قازاقستان ىشكى نارىعىنىڭ يمپورتقا تاۋەلدىلىگى كۇشەيەتىنىن ايتقان بولاتىنبىز. «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى ازىق-تۇلىك پەن جالپى حالىقتىق تۇتىنۋ تاۋارلارىن وندىرۋشىلەرگە ارزان ءارى ۇزاقمەرزىمدى نەسيەلەر بەرۋگە، وندىرىستىك ەمەس جانە سىبايلاستىق كەدەرگىلەردى جوققا شىعارۋعا شاقىردى. العان سوققىنى بەيتاراپتاندىرۋ ءۇشىن بازالىق مولشەرلەمەنى كەم دەگەندە 5-7% دەيىن تومەندەتىپ، نەگىزگى تاۋارلار ءوندىرىسىن نەسيەلەندىرۋدى جانداندىرۋ، تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەردى ەكى ەسە ارزانداتۋ، شاعىن جانە ورتا بيزنەس جۇمىسىن جانە ونىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ كىرىستەرىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت دەپ سانايمىز.
سونىمەن بىرگە، داعدارىستىڭ باس كەزىندە بازالىق مولشەرلەمەنى كوتەرۋدە جىبەرىلگەن قاتەلىكتەر جاعىمسىز ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ناتيجەلەرگە سوقتىردى. داعدارىس باستالعان وتكەن ايدا بىردە-ءبىر بانك قيىن جاعدايعا ۇشىراعان ازاماتتار مەن شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتەن تولەم وندىرۋدەن باس تارتپادى. بۇل ولاردىڭ ۇلتىق بانكتىڭ بازالىق مولشەرلەمەلەردى باستاپقى كوتەرۋىن نەسيە ساياساتىن قاتايتۋ بەلگىسى دەپ قابىلداعانىن اڭعارتادى.
قارجىلىق نارىقتى رەتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ جاقىندا قارىز الۋشىلارعا ءتىپتى ەسكەرىلمەگەن قيىندىقتار كەزىندە تەك توتەنشە جاعداي كەزىندە تولەمدەردى كەيىنگە قالدىرۋ (قارىزداردى بانكتەر تالابىمەن كەيىننەن وتەۋ ارقىلى) شەشىمىن كەشىكتىرىلگەن جانە جەتكىلىكسىز دەپ سانايمىز. وندا ازاماتتار مەن كاسىپكەرلەردىڭ جاپپاي زارداپ شەككەنى ەسكەرىلمەگەن. توتەنشە جاعداي ۇلتتىق دەڭگەيىندە ەنگىزىلدى، كوروناۆيرۋستىڭ وشاقتارىن شەكتەۋ مەن جويۋداعى ونىڭ تيىمدىلىگى كۇمانسىز. دەگەنمەن، ءدال وسى جاعداي ەكونوميكاداعى كۇيزەلىسكە، شارۋاشىلىق بايلانىستاردىڭ ۇزىلۋىنە جانە ونداعان مىڭ ازاماتتاردىڭ جۇمىسىنان ايىرىلۋىنا اكەپ سوقتى. ەگەر ادامنىڭ الدىندا وتباسىن اسىراۋ نەمەسە بانككە نەسيە تولەۋ تاڭداۋى تۇرسا، تاڭداۋ قايسىسى بولارى ايقىن. بىراق سودان كەيىن مىڭداعان وتباسىلاردىڭ جانە ەكونوميكاعا قوسقان ۇلەسى 29% -دان استام جانە جۇمىسپەن قامتۋعا 40% -دان اساتىن شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلكەن بولىگىنىڭ جويىلۋ قاۋپى بار. مەملەكەت بۇنىڭ وننان ءبىر بولىگىن دە جوعالتۋعا دايىن با؟
سوندىقتان، قيىن جاعدايعا تاپ بولعان قارىز الۋشىلار ءۇشىن توتەنشە جاعدايلار كەزىندە نەسيە بويىنشا تولەمدەردى تولىعىمەن الىپ تاستاۋ شارالارىن ازىرلەۋ قاجەت. اگەنتتىك بۇنى ۋاقىت سوزباي، كوپ ويلانباي ءبىر اي بۇرىن دەرەۋ جاريالاۋى كەرەك ەدى. ءبىز ەكىنشى دەڭگەيدەگى جەتەكشى بانكتەر ۇلتتىق بانكتىڭ بازالىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋ تۋرالى شەشىمىنەن كەيىن، مەملەكەتتىڭ قاتىسۋىمەن وسىنداي شەشىمدەر قابىلداۋعا دايىن ەكەندىكتەرىن مالىمدەۋى دۇرىس بولار دەپ سانايمىز. بۇل ءار بانكتىڭ سوزبەن ەمەس، ءىس جۇزىندە ءوز كليەنتتەرىنە قولداۋ كورسەتۋى بولاتىن ەدى.
ءدال وسىنداي باستامالار كوممۋنالدىق جانە باسقا دا مونوپوليستەردەن دە شىعۋ كەرەك. ارينە، بۇل بانكتەر مەن مونوپوليستەر ءۇشىن ەداۋىر شىعىن بولاتىنى بەلگىلى. بىراق تارازىنىڭ ەكىنشى جاعىندا - ون مىڭداعان وتانداستارىمىزدىڭ جوقشىلىققا ۇرىنۋى تۇر. بۇل قازىرگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ باستى ماسەلەسى بولىپ تابىلاتىن -قوعامنىڭ باي جانە كەدەي توپتارعا ءبولىنۋىنىڭ ناتيجەسى.
نەسيە جاعدايلارىمەن بىرگە، جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ازاماتتارعا مەملەكەتتىك قولداۋعا بولىنگەن 42 500 تەڭگە مولشەردەگى تولەمدەردى، ازىق-تۇلىككە اسا مۇقتاج كوپبالالى انالار، مۇگەدەكتەر، قارت ادامداردى قامتاماسىز ەتۋگە كەش قيمىلىن كورسەتتى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە ازاماتتاردىڭ نارازىلىعى، ۇزىن-سونار كەزەككە تۇرۋى مەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ كۇمىلجىتىپ اقتالۋلارى تۋرالى حابارلامالار قاپتاپ ءجۇر. داعدارىس الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتتەرىن، ءبىلىم بەرۋ، قارجى سالالارىن تسيفرلاندىرۋ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ جانە تاعى باسقا كوپتەگەن ميللياردتار جۇمسالعان مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى ورىنداۋدا ۇلكەن ولقىلىقتاردىڭ بار ەكەنىن انىق كورسەتتى. شەنەۋنىكتەردىڭ ايتقاندارىنا كەرىسىنشە، الەۋمەتتىك تولەمدەردى رەسىمدەۋ ءۇشىن رەسۋرستار بىرنەشە كۇن بويى كوپشىلىك ءۇشىن قول جەتىمسىز بولىپ كەتتى. اڭگىمە قۇجاتتاردى تولتىرۋدا ەمەس. ءار ساعات قىمبات بولعان داعدارىس كەزىندە، بيۋروكراتيالىق جانە قاتىپ قالعان ادىستەمەلەردەن ارىلۋ كەرەك. ادامدارعا قىسقا مەرزىمدە، بىرەر ساعات ىشىندە قارجىلاي كومەك كورسەتۋدى، وزدەرى جۇرە المايتىن، كەزەككە تۇرا المايتىن ادامداردىڭ بارىنە ۇنەمى ازىق-تۇلىك تاراتۋدى قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. الاياقتاردى كەيىن دە انىقتاپ، جازالاۋعا بولادى; ال مۇقتاجداردىڭ ءتىزىمىن ءالى سوزباي دايەكتەۋ، مىسالى، بالا كۇتىمى بويىنشا دەمالىستا ااك المايتىن انالاردى قوسۋ كەرەك سياقتى.
قيىنشىلدىقتار تەك بىرلىكپەن ەڭسەرىلەدى. «جالعىزدىڭ ءۇنى شىقپاس، جاياۋدىڭ شاڭى شىقپاس» دەگەندەي، ءدال بۇگىن حالقىمىز بىرگە جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، توتەنشە جاعداي جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا نۇسقاۋلارىن، ۇكىمەت تاپسىرمالارىن ورىنداۋى كەرەك. ەلىمىز بۇل سىناقتى دا ابىرويمەن ءوتىپ، ال مەملەكەتتىك ورگاندار وزدەرىنە جۇكتەلگەن زور جاۋاپكەرشىلىكتى ەڭسەرەدى دەپ سەنەمىز.
بىراق جاعداي تۇراقتانعاننان كەيىن ناقتى قاھارمانداردى - مەديتسينا مەن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن، ۆولونتەرلەردى قۇرمەتتەپ قانا قويۋ ازدىق ەتەتىنى انىق. بىزگە اتقارعان جۇمىستاردى تالداپ، قاتەلىكتەردەن ساباق الۋى جونىندە ۇلكەن جۇمىس وتكىزۋ قاجەت. ونىڭ ىشىندە، مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ناقتى تيىمدىلىگىن باعالاپ، ساياسي وزگەرىستەر، قوعام مەن پارلامەنتتىك ينستيتۋتتاردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋسىز بولمايتىنى انىق. سونىن ىشىندە - بايلار مەن كەدەيلەردىڭ اراسىنداعى الەۋمەتتىك الشاقتىقتى ازايتۋ، ادىلەتتى مەملەكەت پەن ادال ەكونوميكانى قۇرۋ سياقتى باسىم مىندەتتەرى تۇر.
قورىتا ايتقاندا، «اق جول» ۇلتتىق بانكتىڭ بازالىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋ تۋرالى شەشىمىن قولدايدى، بىراق، ونى جەتكىلىكسىز دەپ ەسەپتەيدى.
