قازاق تاريحىندا تۇڭعىش رەت الماتى قالاسىندا ءداستۇرلى ونەر تەاترى اشىلدى. بۇل ونەر ورداسىنىڭ تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى مەن الماتى قالاسىنىڭ 1000 جىلدىعى اياسىندا شىمىلدىعى ءتۇرىلىپ وتىر. اتاۋلى ونەر وشاعى حالقىمىزدىڭ كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلە جاتقان ۇلتتىق مۇرالارىمىزدى جاڭعىرتۋدى باستى مۇرات ەتەدى.
الماتى قالاسىنا باۋىرجان بايبەك مىرزا اكىم بولىپ كەلگەننەن باستاپ قازاق رۋحانياتىنىڭ دامۋىنا ەرەكشە جاعداي جاساپ جاتىر. وسى ىستەرىنىڭ ەڭ باسىندا – «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ اشىلۋى تۇر. ونەر وشاعىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا ءسوز سويلەگەن قالا اكىمى: «قازاق مادەنيەتى قايراتكەرلەرىنىڭ بىرنەشە بۋىنى اسەم قالامىزدا ءومىر ءسۇرىپ، وزدەرىنىڭ ولمەس تۋىندىلارىن دۇنيەگە اكەلدى. مىنە، وسىنداي مادەنيەت پەن ونەردىڭ كيەلى ورتالىعى، ءداستۇرلى شىعارماشىلىقتىڭ قاسيەتتى شاڭىراعى، وڭاشا وتاۋى بولۋى ءتيىس ەدى. «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىن ءيسى قازاق ءۇشىن اسا ماڭىزدى ءان، جىر-تەرمە، كۇي، ايتىس جانە ۇلتتىق كينو سياقتى ايتۋلى بەس باعىتتا قىزمەت ەتەتىن، وسى سالا مايتالماندارىنىڭ باسىن قۇرايتىن شاڭىراق بولادى دەپ ۇمىتتەمىن» – دەدى.
«سازگەن سازى» ءانسامبلىنىڭ كۇيىمەن باستالعان كوتسەرتتى حالىق ەرەكشە ىقىلاسپەن تىڭدادى. رامازان ستامعازيەۆ، نۇرجان جانپەيىسوۆ، ساۋلە جانپەيىسوۆا، ايگۇل قوسانوۆا، ۇلجان بايبوسىنوۆا، جانقوجا اياپوۆتار ءتارىزدى ونەرپازدار ءان-جىردان شاشۋ شاشتى. ايتىسكەر اقىندار مۇحتار نيازوۆ پەن اسپانبەك شۇعاتاەۆتار تاماشا ايتىس جاسادى. نۇرگۇل امانتايقىزى جەتەكشىلىك ەتەتىن «ارناۋ» فولكلورلىق ءانسامبلىنىڭ جاس ونەرپازدارى دا جۇرت كوڭىلىنەن شىقتى.
ۇلجان بايبوسىنوۆا، جىرشى:
- ءداستۇرلى ءانشى-جىرشىلار ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش، زور ماقتانىش. بۇل تەاتر انشىلىك، جىرشىلىق، كۇيشىلىك مۇرالارىمىزدىڭ دامۋىنا مول ۇلەسىن قوسادى. مۇنداي تەاتردى كوپتەگەن جىل بويى ارمانداپ كەلدىك. ەندى، مىنە، سول تىلەگىمىز ورىندالدى.
تەاترعا جينالعان جۇرتشىلىق قازاق مۋزىكالىق اسپاپتار مۋزەيى مەن «شەرتەر» ۇلتتىق ساز اسپاپتار كومپانياسىنىڭ ۇسىنعان قولونەر كورمەسىن تاماشالادى. كورمەگە داۋىلپاز، ادىرنا، سازسىرناي، قوبىز سەكىلدى قازاقتىڭ بارلىق ۇلتتىق اسپاپتارى قويىلعان ەكەن.
جاسۇلان ناۋرىءزالى
