ەڭبەگى كوبىنە-كوپ جۇرت نازارىنان تىس قالاتىن ماماندىق يەلەرى بار. تاريح ءۇشىن قۇندى جادىگەرلەردى باستاپقى قالپىنا كەلتىرۋمەن، ونى كونسەرۆاتسيالاۋمەن شۇعىلدانادى. كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ كەزىندە الماتىداعى «قازرەستاۆراتسيا» مەكەمەسىن قۇرۋعا مۇرىندىق بولعانىنىڭ ءوزى وسى ماماندىقتىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەندىگىن اڭعارتسا كەرەك. بۇگىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۋزەيىندە ەڭبەك ەتەتىن تۇرسىنكۇل جايلاۋباەۆا وسىنداي سيرەك كەزدەسەتىن قادىرلى ىسپەن شۇعىلدانادى.
– رەستاۆراتور بولۋدىڭ قيىندىعى دا، قىزىعى دا كوپ. بۇل جۇمىسپەن اينالىسۋ ءۇشىن كوپ نارسەنى ءبىلۋ كەرەك، ۇيرەنۋ كەرەك. مىسالى، جاي عانا ءجۇننىڭ قانداي كيىمدە نەمەسە بۇيىمدا قولدانىلاتىنىن، كەستەنىڭ ءتۇر-ءتۇسىن، تىگىستىڭ نەشە ءتۇرىن ءبىلۋ كەرەك. تاريحتان حابارىڭ بولۋ كەرەك. ەتنوگرافيانى بىلمەسەڭ تاعى بولمايدى. بىزدە ءار رۋدىڭ باس كيىمىنىڭ، كيمەشەگىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى بار. جاسىنا قاراي، كەلىنشەك پەن قاريالاردىڭ كيمەشەكتەرى ءارتۇرلى بولعان. سونىڭ ءبارىن بىلمەسەڭ، زەرتتەمەسەڭ، ونى قالاي جاسايسىڭ؟! – دەيدى تۇرسىنكۇل اپاي.
ونىڭ ايتۋىنشا، حح عاسىردان ارىدە تۇتىنىلعان كيىمدەردىڭ ماتەريالىن قازىرگى دۇنيەلەرمەن سالىستىرۋعا مۇلدە كەلمەيدى. رەستاۆراتسياعا قاجەتتى تابيعي زاتتاردى تابۋ قيىننىڭ-قيىنى. ماسەلەن، تۇرسىنكۇل اپاي قازىبەك بي بابامىزدىڭ شاپانىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قاجەتتى زەرلى ءجىپتى ىزدەپ بۇقاراعا دەيىن بارىپتى. تۇرسىنكۇل اپاي قازىبەك ءبيدىڭ شاپانىنا دەيىن دە تالاي مۇرالارىمىزدىڭ قايتا تىرىلۋىنە اتسالىسقان. ەسىك قورعانىنان تابىلعان «التىن ادامنىڭ» رەكونسترۋكتسياسىن جاساعان بىرنەشە ماماننىڭ ءبىرى. ابىلاي حاننىڭ قامقا شاپانىندا دا، مۇراق حاننىڭ باس كيىمىندە دە قولىنىڭ تابى قالعان. «پازىرىق قىزىنىڭ كيىمى»، «التاي كوسەمىنىڭ كيىمى» سىندى ءبىراز جۇمىستارى قازاقستاننىڭ عانا ەمەس، فرانتسيانىڭ، رەسەيدىڭ، چەحيانىڭ كورمەلەرىنە قويىلعان.
شاپاندى قارقارالى ءوڭىرىنىڭ ەدىگە دەگەن اۋىلىنان قازىبەك ءبيدىڭ ۇرپاعى التىن دەگەن ازامات اكەلىپتى. ابدەن توزىعى جەتكەن، شامامەن 20 پايىزداي جەرى عانا ءبۇتىن بولىپتى. العاشقى فوتوسۋرەتىنە قاراپ، وعان ءبىز دە كوز جەتكىزدىك. ال قازىر مۋزەي قورىنداعى بۇل دۇنيەنىڭ باعاسى «60 ميلليون تەڭگە» دەپ كورسەتىلگەن. ياعني، وتە قۇندى دۇنيە.
– بىزدە رەستاۆراتورلاردى تانىماق تۇگىلى، رەستاۆراتسيا دەگەن ۇعىمنىڭ ءوزىن تۇسىنبەيتىندەر بار. كەيبىرەۋلەر مەنى «جاماۋشى» دەيدى. جارايدى، جاماۋشى بولسام بولايىن دەپ جۇمىسىمدى ىستەي بەرەمىن. «التىن ادام» دا، قازىبەك ءبيدىڭ شاپانى دا – ءبىزدىڭ قۇندى جادىگەرىمىز. «بۇل ءبىزدىڭ دا ءۆينچيمىز» دەپ كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋىمىز كەرەك، – دەيدى ت.جايلاۋباەۆا.
ارنۇر اسقاروۆ،
«ەگەمەن قازاقستان»
