الماتىدا اسىقتان ات جاساعان شەبەرلەر ءدۇيىم جۇرتتى قايران قالدىرىپ وتىر. قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن 8500 اسىق جيناپ، التى اي بويى كوز مايىن تاۋىسىپ، ەۋرازيا اتتى اقبوزات ءمۇسىنىن ومىرگە اكەلگەن نۇرلان ابىشەۆ، نۇرلان ءادىلحان، قۋانىش ماتەنوۆ ەسىمدى ازاماتتاردىڭ ەڭبەگى ەرەن. وسى ءبىر ەرەكشە تۋىندىلارىن اۆتورلار قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا تارتۋ رەتىندە جاساعان.
بابالارىمىز جاھاندا ەڭ العاش بولىپ جىلقى مالىن قولعا ۇيرەتكەندىگىن تۇركى حالىقتارىنىڭ كيەلى بەسىگى التايدان التىن ات-ابزەلدەرىمەن قوسا جەرلەنگەن ون ءۇش قىلقۇرىقتىڭ تابىلعاندىعى ايعاقتايدى. وسىناۋ جىلقى مالى جاز جايلاۋ، قىس قىستاۋعا كوشىپ-قونعان قازاقتىڭ «بايىرعى سەرىگى» بولسا، بۇرىنعىلاردان بالالىقتىڭ بال شاعىن ۇلتتىق اسىق ويىنىمەن بايلانىستىرمايتىندار كەمدە-كەم ەدى.
قازاقتىڭ ونەرگە جاناشىر ازاماتى نۇرلان ءادىلحاننىڭ ات پەن اسىق استاسقان يدەياسىن بىردەن ءىلىپ اكەتىپ، ىسكە اسىرعان شەبەر ءمۇسىنشى قۋانىش ماتەنوۆ پەن تالانتتى سۋرەتشى نۇرلان ابىشەۆ تۋىندىعا ءوزىمىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قۇرلىقتىڭ اتاۋىن بەكەردەن-بەكەر قويماعانىن جەتكىزدى. قاس سۋرەتشى نۇرلان ابىشەۆتىڭ ايتۋىنشا، ءار اسىقتىڭ ءوز تاريحى بار. ەۋرازيانىڭ كىندىگىندەگى، قازاق جەرىندەگى قانشاما قولدان وتكەن اسىقتار ءبىر جەرگە شوعىرلانىپ، ءمۇسىن رەتىندە بوي كوتەرگەن.
ەستەرىڭىزدە بولسا، قاشاندا قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى مەن تۋعان جەر تابيعاتىن قىلقالامىنا ارقاۋ ەتەتىن كەسكىندەمەشى، گرافيك، يلليۋستراتور، كينو سۋرەتشىسى نۇرلان ابىشەۆتىڭ اقش-تا وتكەن جاھاندىق كوركەمونەر بايقاۋىندا جەڭىمپاز بولعاندىعىنا «الاش ايناسى» گازەتى الاش جۇرتىنان ءسۇيىنشى سۇراعان ەدى. ەندى، مىنە، تاعى دا اسىقپەن كومكەرىلگەن تۇلپاردى تارتۋ ەتىپ، ءوزىنىڭ شىنايى ونەرپازدىعىن دالەلدەپ وتىر.
العاشىندا الماتىداعى «مەگا» ويىن-ساۋىق وتاۋىنا قويىلعان ناعىز شەبەرلەردىڭ قولىنان شىققان «ەر قاناتى» قازىر «پرايم پلازا» ويىن-ساۋىق كەشەنىنە كوشىرىلىپتى. بۇدان كەيىن ول دۋبايدا وتەتىن الەمدىك كوركەمونەر كورمەسىنە جول تارتپاق. جىلقى دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن اراب ەلدەرىندە مۇنداي شىعارماشىلىق جۇمىستار تەڭدەسسىز باعالاناتىن كورىنەدى. وسىندايدا «ۇلتتىق ءتول ونەرىمىز بەن تازا قاندى قازاناتتارىمىزدى قانشالىقتى باعالاپ وتىرمىز؟» دەگەن ساۋال وزدىگىنەن تۋىندايدى. لايىم ءومىرىن ونەرگە ارناعان جاس ورەندەرىمىز جەمىستى ەڭبەكتەرىمەن الاش ەلىن قۋانتا بەرسىن…
نۇرلان ابىشەۆ، سۋرەتشى:
– شىعارماشىلىق جۇمىسىمىز ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالادى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قالىپتاسۋىنا، ونىڭ دامىپ، كوركەيۋىنە وزىندىك زور ۇلەسىن قوسىپ جۇرگەن ازاماتتار كوپ. ازاتتىقتىڭ 20 جىلى دا ەركىن، اشىق، باتىل، قوناقجاي تالاي ۇرپاقتى تاربيەلەپ شىعاردى. ەگەمەندىگىمىزدى العان جىلدارى اسىق ويناعان بالاقايلار قازىر ەل قورعانى بولار ازاماتقا اينالدى. سولاردىڭ كوبى، مۇمكىن، بالا كۇندە ءدال وسى اسىقتارمەن ويناعان شىعار. بۇگىندە ەل تۇتقاسىنا اينالعان ازاماتتاردىڭ كوبىنىڭ بۇل اسىقتاردا بالا كۇنگى تابى، ىستىعى ساقتالعان. ال بۇگىندە بۇل اسىقتار قازاق حالقىنىڭ اسىل دا اينىماس سەرىگى – ارعىماققا اينالىپ، كوز ءسۇيسىندىرىپ تۇر. «اسىعىڭ الشىسىنان ءتۇسسىن» دەگەن دە جاقسى ءسوز بار قازاقتا. مىنە، ءبىزدىڭ جىلقى ءمۇسىنىن جاساۋدا ءدال اسىقتى تاڭداۋىمىزدىڭ سىرى – وسى. اسىقتان تۇرعىزىلعان جانۋاردى دۋبايدا وتەتىن بۇكىلالەمدىك كورمەگە الىپ بارماق ويىمىز بار.
قۋانىش ماتەنوۆ، قولونەر شەبەرى:
– ءبارىمىز اۋىلدان شىقتىق. سوندىقتان ات ءمۇسىنى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن قانداي بولاتىنىن جاقسى بىلەمىز. اۋەلى تۇپ-تۋرا اتتىڭ سىزبا-جوباسىن سالدىق. سوسىن تۋرا سول ولشەممەن تەمىردەن قاڭقاسىن جاسادىق. تەك قانا اسىق جيناۋىمىزدىڭ وزىنە ءۇش اي ۋاقىتىمىز جۇمسالدى. اسىقتار تىگىنەن جانە كولدەنەڭىنەن تەسىلىپ، ودان تەمىرلەر وتكىزىلدى. سونىمەن قاتار اتتىڭ جالى، قۇلاعى، تۇياعى تات باسپايتىن ساپالى تەمىردەن جاسالسا، كوزى مەن جالپاق تۇعىرى ءۇندى ءمارمار تاسىنان دايىندالدى. نۇرلان دانەكەرلەۋ جۇمىسى كەزىندە كوزىن جاراقاتتاپ الىپ، اۋرۋحاناعا جاتىپ شىقتى. مەن دە ءتورت رەت بەتىمدى كۇيدىرىپ الدىم. وتە ۇلكەن ۇقىپتىلىق پەن دالدىكتى قاجەت ەتەتىن بولعاندىقتان، بەتقالقا كيۋ مۇمكىن ەمەس. قازىر بارىس ءمۇسىنىن ازىرلەپ جاتىرمىز. ۋاقىتى كەلگەندە ونى دا جالپاق جۇرتقا جاريا ەتەمىز.
ارمان اۋباكىر
