«نۇر وتان» پارتياسىنىڭ جەتىسۋ اۋداندىق فيليالىندا 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ 100 جىلدىعىنا وراي، «الاش ارىستارى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسى بارىسىندا» دەگەن تاقىرىپپەن دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. بۇل شارانى الماتى قالالىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى ۇيىمباستىردى.
وندا ارنايى شاقىرىلعان تاريحشىلار شامەك تىلەۋباەۆ پەن راشيد ورازوۆ بايانداما جاساپ، كوپتەگەن تاريحي دەرەكتەرمەن وي ءبولىستى. مىسالى، «امانگەلدى يمانوۆ مىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ قولىنان قازا تاپقان» دەگەن قاڭقۋ ءسوز ايتىلىپ كەلگەنى جاسىرىن ەمەس. ال شىندىعىندا، م.دۋلاتوۆ ا.يمانوۆتى ۇستاتىپ، تۇرمەگە قاماتتىرىپ قويعانىمەن، ودان بەلگىسىز كۇشتەردىڭ كيلىگۋى اسەرىنەن ايرىلىپ قالدىق» – دەگەن شامەك تىلەۋباەۆ ودان ءارى م.دۋلاتوۆتىڭ جازعان حاتىمەن تانىستىردى. بۇل رەتتە ول «الاش كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى كوتەرىلىس باسشىسىن ءولتىردى» دەگەن ءسوز حالىقتى الاشتىقتارعا قارسى قويۋدىڭ ارەكەتىنەن تۋعاندىعىن العا تارتتى.
«جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ مۇشەلەرى جينالعان بۇل شاراعا ءداستۇرلى انشىلەر ج.قۇجيمانوۆ، ە.نۇرحانوۆ، ج.ساقايلار دا بەلسەنە اتسالىستى. ولار ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىس تۇسىندا شىققان «ون التىنشى جىل» (سامالتاۋ), «الاش مارشى» جانە «جىگىتتەر» اندەرىن اۋەلەتە شىرقادى. جاستار ءداستۇرلى انشىلەردىڭ ونەرىنە ءتانتى بولدى. سوعان وراي «بىزگە، جاستارعا، تاريحىمىزدى تانىپ-ءبىلۋدىڭ ماڭىزى زور»، – دەيدى «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ جەتەكشىسى المات اسەنوۆ. ءسويتىپ، بۇل كۇنى جاستاردىڭ ءوز تاريحىن تانىپ-بىلۋگە دەگەن قۇلشىنىسىن كورىپ، كوڭىلىمىز ءبىر مارقايىپ قالدى.
جاسۇلان ناۋرىءزالى،
"الماتى اقشامى"
