جاقىندا الماتى قالاسىنداعى جامبىل اتىنداعى جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىندا ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ 100 جىلدىعىنا وراي، «ازات رۋحتىڭ الداسپاندارى» اتتى القاسوز ءوتتى. الماتى قالالىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى» قوعامدىق قورى» ۇيىمداستىرعان شارانى بەلگىلى ونەرتانۋشى، ءانشى ەرلان تولەۋتاي جۇرگىزىپ وتىردى.
ەرلان مىرزانىڭ دەرەكتەردى ناقتى العا تارتىپ وتىرىپ كەلتىرگەنىندەي، 1916 جىلدىڭ قاسىرەتتى وقيعاسىنان ەلىمىزدىڭ ءان ونەرىندە جالعىز عانا شىعارما قالعان. بەكبولات تىلەۋحاننىڭ ورىنداۋىندا حالىققا جەتكەن «سامالتاۋ» ءانى ۇزاق جىلدار تەك نوتا كۇيىندە جاتقان كورىنەدى. جيىندا ونى ءانشى ەركىن نۇرحانوۆ ورىنداپ بەردى. ە.تولەۋتايدىڭ ايتۋىنشا، بۇل ءاننىڭ اۆتورى، جەتكىزۋشىسى، ورىنداۋشىسى كىم ەكەنىن، بەلگىسىز. دەگەنمەن قازاق بالاسىنىڭ اسكەري جۇمىستارعا شاقىرىلۋىنىڭ ءبىر مۇڭدى ەستەلىگى – وسى ءان عانا. مۇندا ەل اۋماعىنان تۇڭعىش رەت الىستاپ بارا جاتقان جاس جىگىتتىڭ الاڭى، نالاسى، ساعىنىشى بار. وكىنىشكە قاراي، ءان اۆتورىنىڭ تاعدىرى دا جۇمباق. ونەرتانۋشىلار بۇل ءاننىڭ ونەر تۋىندىسى رەتىندە شوقتىعى بيىك ەكەنىن ەرەكشە اتاپ وتىر. يىرىمدەرى بولەك، سازى سىرلى ءبىر تاماشا ءان. وقيعالاردىڭ جىلدامداپ، قوعامدىق قۇرىلىستىڭ تەز وزگەرۋى سالدارىنان قازاقتىڭ ءان تاريحىندا وسى قاسىرەتتى جىلدان باسقا مۇرا قالماعان سياقتى. ال دينا نۇرپەيىسوۆانىڭ جانە سەيتەكتىڭ اتتاس «ون التىنشى جىل» كۇيلەرىن جاس ونەرپاز ازامات شىناروۆ تاماشا ورىنداپ بەردى. كۇي ونەرىندە وسى ەكى تۋىندى تاپتىرماس جادىگەر بولىپ تۇر. الداعى ۋاقىتتا ەل ىشىنەن بۇرىن بەلگىسىز بولىپ كەلگەن اندەر مەن كۇيلەر تابىلىپ جاتسا، ەش ارتىق بولمايدى. مىسالى، وسى جيىندا جولامان قۇجيمانوۆ ورىنداپ بەرگەن ۇكىلى ىبىرايدىڭ «ەلدى ساعىنعاندا» ءانى دە تاعدىرلىلىعىنا قاراماستان، قازاق اراسىندا ۇمىتىلا باستاعان. مۇندا قۋعىن كورگەن ارىستاردىڭ مۇڭ-زارى بار. ال ەرلان تولەۋتاي ءمادي ءباپيۇلىنىڭ «ءماديدىڭ مۇڭى» ءانىن ەل ىشىنەن قالاي جولىقتىرعانىن ءانشىنىڭ ءومىر تاريحىمەن بايلانىستىرا وتىرىپ ايتىپ بەردى. تايجاننىڭ «جىگىتتەر» ءانى دە بۇل كۇنى قازاق قاۋىمىمەن قايتا قاۋىشقانداي بولدى. بۇل ءاندى جاسۇلان ساقاەۆ ورىندادى. بايقاعانىمىزداي، ەل تاريحىندا قاسىرەتتى ورنى بار 1916 جىل كوتەرىلىسى تۋرالى داستاندار جەتكىلىكتى. ولار مەيلىنشە زەرتتەلىپ، ادەبيەت تاريحىنان ورنىن العان. بىراق اندەر مەن كۇيلەر ساۋساقپەن سانارلىق قانا. سوندىقتان باردىڭ قادىرىنە جەتپەي بولمايدى. «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىنىڭ باستاماسىمەن وتكەن جيىن قاتىسۋشىلارعا ۇلكەن وي سالدى. بىرلەستىكتىڭ جەتەكشىسى ارمان اۋباكىر الداعى ۋاقىتتا وسىنداي تىڭ تاقىرىپتاردا جيىندار جوسپارلانىپ جاتقانىن ەسكە سالدى.
ەسەي جەڭىسۇلى، "ايقىن".
