كەشەلى بەرى ەلىمىزدەگى بىرقاتار جانارماي بەكەتتەرىندە جانارماي باعاسى قىمباتتادى. بۇعان سەبەپ ارينە 2020 جىلدان باستاپ جانارماي اكتسيزى ياعني جانارماي سالىعىنىڭ 10 -12 تەڭگەگە ءوسىرىلۋى. بىزدە نەگە جىل سايىن جانارماي قىمباتتاي بەرەدى؟ ەندى ۇكىمەت بيۋدجەتتىڭ ءبۇيىرىن جانارماي اكتسيزىن قىمباتتاتۋ ارقىلى تولتىرۋعا كوشتى مە؟
ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پرفەسسور جاڭاباي الدابەرگەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىر كورشى رەسەيدىڭ ءوزى جانار-جاعارماي ءونىمىن ىشكى نارىقتا ۇنەمدەپ جۇمساپ وتىرعان تۇس..
«رەسەيدىڭ مۇناي گاز وندىرۋشىلەرىنىڭ پرەزيدەنتى گەنادي شمال نارىقتا جانار-جاعارمايدى بارىنشا ۇنەمدەپ پايدالانۋ كەرەكتىگىن ءجيى ايتىپ جاتىر. ءتىپتى كوكتەم شىعا رەسەيدە جانارماي باعاسى 10-15 پايىزعا قىمباتتايتىنىن دا جاسىرمادى. سوندىقتان رەسەي مۇناي ونىمدەرىن پايلانۋعا الەۋمەتتىك نورما ەنگىزۋدى دە جوسپارلاپ وتىر. الەۋمەتتىك از قامتىلعان وتباسىلارعا ارناپ تالوندار شىعارۋ، كۇنىنە 50 شاقىرىم جۇرەتىن كولىكتەرگە 150 ليترگە دەيىن عانا جانارماي بەرۋ ماسەلەسى قازىر رەسەيدە قاتتى تالقىلانىپ جاتقان تۇس. جالپى، قازاقستان جانار-جاعارماي نارىعىنداعى 40 پايىز تاپشىلىقتى رەسەي ارقىلى تولىقتىرادى. ال كورشى ەلدىڭ جانار-جاعارمايىن وزىنە جەتكىزە الماي ۇنەمدەي باستاۋى بىزگە دە اسەر ەتەتىنى داۋسىز.»،-دەدى ەكونوميست-عالىم جاڭاباي الدابەرگەنوۆ.
«بىراق بىزگە تاپشىلىق ورىن الادى. «ءونىم قىمباتتايدى» دەپ وتىرۋعا تاعى بولمايدى. مۇناي كەنىشتەرىن كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزۋ زامان تالابى» دەسەدى ماماندار بۇعان قاتىستى ماماننىڭ ايتۋىنشا، بىزدەگى مۇنايدان جانار-جاعارماي الۋدىڭ تەحنولوگيالىق ءادىسى جەتىلۋى ءۇشىن زامانعا ساي كۇردەلى جوندەۋلەر جۇرگىزىلگەنى دۇرىس.
«ءبىز ۇنەمى جانار-جاعارماي تاپشىلىعىمەن بەتپە-بەت كەلەمىز. قازىر الەمدىك نارىقتا مۇناي باعاسى بۇرىنعىداي قىمبات ەمەس، بىراق قازاقستانداعى جانار جاعارماي ءونىمى سول قىمبات كۇيىنشە قالىپ وتىر. سەبەبى ءبىزدىڭ مۇنايدان ءونىم الۋ تەحنولوگيالىق الەۋەتەمىز تومەن. وسى تەحنولوگيالىق بازامىزدى جەتىلدىرگەندە بەنزين باعاسى دا تۇراقتالاتىن ەندى»،- دەيدى عالىم جاڭاباي الدابەرگەنوۆ.
جوعارىدا ءسوز ەتكەنىمىزدەي، قازىر رەسەيدە جانارماي تاپشىلىعى تۋىنداپ وتىر. سەبەبى كورشى ەل دە ءبىراز كەنىشتەرىن مۇناي وڭدەيتىن زاۋىتتارىن مودەرنيزاتسيالاۋدان وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. «ال مۇندايدا بىزگە قىتاي كومەككە كەلە الۋى ابدەن مۇمكىن» دەيدى ماماندار.
«بىزگە جانار-جاعارماي نارىعىندا رەسەيگە دەگەن تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋ ءۇشىن قىتايمەن اراداعى ارىپتەستىكتى نىعايتۋ كەرەك. قازىر قىتاي ينۆەستورلارى ەلىمىزدىڭ كەن ورىندارىنا كوپتەپ ينۆەستيتسيا سالۋعا بەيىلدى. وسى ورايدا ءبىزدىڭ قىتايمەن اراداعى كەلىسىم بار. بۇل كەلىسىم بويىنشا قىتاي توللينگ جۇيەسىمەن ءوز مۇنايىمىزدى قايتا وڭدەپ وزىمىزگە ارزانعا ساتۋى ءۇشىن ءبىز ول ەلگە 1 ملن توننا مۇناي ايدايمىز. قىتاي ەلى ونى قازاقستانعا قايتا وڭدەپ ارزانعا ساتۋى ءتيىس بولاتىن. دەگەنمەن بۇل ماسەلە ءالى تولىققاندى شەشىلە قويعان جوق. سەبەبى پاۆلودار مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ تەحنولوگيالىق اۋقىمى تەك ءسىبىردىڭ جەڭىل مۇنايى وڭدەۋگە نەگىزدەلگەن. پاۆلودارعا ءسىبىردىڭ كەن ورنىنان تىكەلەي ارنايى قۇبىرلار تارتىلعان. ال قىتاي مەن اراداعى توللينگ جۇيەسىن شەشۋ ءۇشىن قۇبىرلار تارتۋ جاعى باسى اشىق ماسەلە كۇيىندە قالىپ وتىر. وسىلايشا تەحنيكالىق الەۋەتىمىز جارامسىز بولىپ وتىر. بولاشاقتا وسى ماسەلە شەشىلسە، جانارماي تاپشىلىعى دا، قىمباتشىلىعى تۋىنداماس ەدى. سوندىقتان بىزگە كەلەشەكتە قىتايدىڭ ينۆەستيتسيالىق الەۋەتىن وسى ماسەلەنى شەشۋگە پايدالانۋ كەرەك بولادى»،-دەيدى عالىم جاڭاباي الدابەرگەنوۆ.
قارلىعاش زارىققانقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
.
