Kesheli beri elimizdegi birqatar janarmaı beketterinde janarmaı baǵasy qymbattady. Buǵan sebep árıne 2020 jyldan bastap janarmaı akızi ıaǵnı janarmaı salyǵynyń 10 -12 teńgege ósirilýi. Bizde nege jyl saıyn janarmaı qymbattaı beredi? Endi Úkimet bıýdjettiń búıirin janarmaı akızin qymbattatý arqyly toltyrýǵa kóshti me?
Ekonomıka ǵylymynyń doktory, prfessor Jańabaı Aldabergenovtyń aıtýynsha, qazir kórshi Reseıdiń ózi janar-jaǵarmaı ónimin ishki naryqta únemdep jumsap otyrǵan tus..
«Reseıdiń munaı gaz óndirýshileriniń prezıdenti Genadıı Shmal naryqta janar-jaǵarmaıdy barynsha únemdep paıdalaný kerektigin jıi aıtyp jatyr. Tipti kóktem shyǵa Reseıde janarmaı baǵasy 10-15 paıyzǵa qymbattaıtynyn da jasyrmady. Sondyqtan Reseı munaı ónimderin paılanýǵa áleýmettik norma engizýdi de josparlap otyr. Áleýmettik az qamtylǵan otbasylarǵa arnap talondar shyǵarý, kúnine 50 shaqyrym júretin kólikterge 150 lıtrge deıin ǵana janarmaı berý máselesi qazir Reseıde qatty talqylanyp jatqan tus. Jalpy, Qazaqstan janar-jaǵarmaı naryǵyndaǵy 40 paıyz tapshylyqty Reseı arqyly tolyqtyrady. Al kórshi eldiń janar-jaǵarmaıyn ózine jetkize almaı únemdeı bastaýy bizge de áser etetini daýsyz.»,-dedi ekonomıst-ǵalym Jańabaı Aldabergenov.
«Biraq bizge tapshylyq oryn alady. «Ónim qymbattaıdy» dep otyrýǵa taǵy bolmaıdy. Munaı kenishterin kúrdeli jóndeýden ótkizý zaman talaby» desedi mamandar Buǵan qatysty mamannyń aıtýynsha, bizdegi munaıdan janar-jaǵarmaı alýdyń tehnologııalyq ádisi jetilýi úshin zamanǵa saı kúrdeli jóndeýler júrgizilgeni durys.
«Biz únemi janar-jaǵarmaı tapshylyǵymen betpe-bet kelemiz. Qazir álemdik naryqta munaı baǵasy búrynǵydaı qymbat emes, biraq Qazaqstandaǵy janar jaǵarmaı ónimi sol qymbat kúıinshe qalyp otyr. Sebebi bizdiń munaıdan ónim alý tehnologııalyq áleýetemiz tómen. Osy tehnologııalyq bazamyzdy jetildirgende benzın baǵasy da turaqtalatyn endi»,- deıdi ǵalym Jańabaı Aldabergenov.
Joǵaryda sóz etkenimizdeı, qazir Reseıde janarmaı tapshylyǵy týyndap otyr. Sebebi kórshi el de biraz kenishterin munaı óńdeıtin zaýyttaryn modernızaııalaýdan ótkizýdi josparlap otyr. «Al mundaıda bizge Qytaı kómekke kele alýy ábden múmkin» deıdi mamandar.
«Bizge janar-jaǵarmaı naryǵynda Reseıge degen táýeldilikten arylý úshin Qytaımen aradaǵy áriptestikti nyǵaıtý kerek. Qazir Qytaı ınvestorlary elimizdiń ken oryndaryna kóptep ınvestıııa salýǵa beıildi. Osy oraıda bizdiń Qytaımen aradaǵy kelisim bar. Bul kelisim boıynsha Qytaı tollıng júıesimen óz munaıymyzdy qaıta óńdep ózimizge arzanǵa satýy úshin biz ol elge 1 mln tonna munaı aıdaımyz. Qytaı eli ony Qazaqstanǵa qaıta óńdep arzanǵa satýy tıis bolatyn. Degenmen bul másele áli tolyqqandy sheshile qoıǵan joq. Sebebi Pavlodar munaı óńdeý zaýytynyń tehnologııalyq aýqymy tek Sibirdiń jeńil munaıy óńdeýge negizdelgen. Pavlodarǵa Sibirdiń ken ornynan tikeleı arnaıy qubyrlar tartylǵan. Al Qytaı men aradaǵy tollıng júıesin sheshý úshin qubyrlar tartý jaǵy basy ashyq másele kúıinde qalyp otyr. Osylaısha tehnıkalyq áleýetimiz jaramsyz bolyp otyr. Bolashaqta osy másele sheshilse, janarmaı tapshylyǵy da, qymbatshylyǵy týyndamas edi. Sondyqtan bizge keleshekte Qytaıdyń ınvestıııalyq áleýetin osy máseleni sheshýge paıdalaný kerek bolady»,-deıdi ǵalym Jańabaı Aldabergenov.
Qarlyǵash ZARYQQANQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
.
